Để HĐND giám sát thực hiện ngân sách hiệu quả

Tại kỳ họp cuối năm trước, HĐND tỉnh Hậu Giang ban hành Nghị quyết về chương trình giám sát năm sau của HĐND, Thường trực, các ban HĐND, trong đó tập trung vào nội dung giám sát thu - chi và quyết toán ngân sách giữa 2 kỳ họp và tại kỳ họp HĐND. Trên cơ sở đó, Ban KT-NS lập kế hoạch giám sát theo quý: Quý I tập trung giám sát việc giao chỉ tiêu và công khai ngân sách; Quý II giám sát việc phê chuẩn, ban hành Nghị quyết về quyết toán ngân sách của HĐND các huyện, thị xã; Quý III khảo sát tiến độ thu ngân sách, giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản; Quý IV tập trung thẩm tra kết quả thực hiện dự toán ngân sách năm hiện tại và phương án phân bổ ngân sách năm sau tại Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư...

Giữa 2 kỳ họp để giám sát có hiệu quả, thành viên Ban KT-NS đã nắm vững những căn cứ pháp lý, cụ thể là các quy định và hướng dẫn thu – chi, phân bổ ngân sách của Trung ương cho địa phương hàng năm; Nghị quyết của HĐND về thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn và phương án phân bổ ngân sách của tỉnh; Đồng thời nắm được các quy định, biểu mẫu và hình thức công khai ngân sách của Bộ Tài chính tại Thông tư số 03, Thông tư 21 đối với các cấp ngân sách và các đơn vị hành chính nhà nước. Khi xem xét các chỉ tiêu dự toán, Ban phải chú ý những khoản thu được hưởng; Vay, tạm ứng, huy động; Phương án phân bổ, sử dụng; Những nhiệm vụ chi tối thiểu; Việc bố trí kinh phí dự phòng, chi đầu tư phát triển... sau đó so sánh tổng thu với tổng chi xem có phù hợp không... Giám sát việc phát sinh nhiệm vụ thu - chi ngoài dự toán trình tại kỳ họp HĐND như bổ sung chênh lệch lương, nguồn thu vượt, kết dư ngân sách, Trung ương phân bổ sung sau dự toán đầu năm, chi dự phòng phí... khi có văn bản chính thức của UBND về các nguồn thu phát sinh, Ban KT-NS thẩm tra, Thường trực HĐND có văn bản chấp thuận để UBND chi và báo cáo tại kỳ họp HĐND gần nhất. Kết quả giám sát giữa 2 kỳ họp HĐND là cơ sở quan trọng để thực hiện nhiệm vụ thẩm tra ngân sách tại kỳ họp và tham mưu cho HĐND quyết định các vấn đề liên quan. Tại kỳ họp HĐND, căn cứ các quy định về thu - chi và phương án phân bổ ngân sách, biểu mẫu thống kê, trước và tại kỳ họp HĐND, Thường trực HĐND, Ban KT-NS tập trung nghiên cứu kỹ các tờ trình về quyết toán ngân sách năm trước, điều chỉnh dự toán ngân sách năm hiện tại, dự toán thu - chi và phương án phân bổ ngân sách năm sau, từ đó hoàn chỉnh báo cáo thẩm tra của Ban KT-NS. Báo cáo thẩm tra của Ban là cơ sở quan trọng để đại biểu HĐND xem xét, quyết định ngân sách tại các kỳ họp HĐND.

Theo đánh giá của HĐND, quá trình giám sát, thẩm tra về thực hiện ngân sách và quyết toán ngân sách của Thường trực, Ban KT-NS HĐND tỉnh ngày càng thiết thực, hiệu quả hơn. Sau giám sát, thẩm tra, Thường trực, Ban KT-NS xây dựng báo cáo kết quả giám sát, thẩm tra gửi UBND tỉnh, đơn vị được giám sát, thẩm tra và các ngành chức năng có liên quan. UBND tỉnh đã tiếp thu và chỉ đạo thực hiện kiến nghị sau giám sát, thẩm tra. Quá trình giám sát, thẩm tra Thường trực và Ban KT-NS đã giúp UBND điều chỉnh, khắc phục nhiều chủ trương, chính sách không còn phù hợp,bảo đảm mức chi tối thiểu cho sự nghiệp y tế, giáo dục và đào tạo, khoa học công nghệ; Chi hoạt động đặc thù của một số cơ quan, đơn vị; Điều chỉnh mức chi cho ngân sách xã, mức trợ cấp cho lực lượng công an, quân sự, cán bộ ấp; Tăng cường quản lý biên chế sự nghiệp, quản lý chi kinh phí dự phòng. Kết quả giám sát, thẩm tra về thực hiện ngân sách và quyết toán ngân sách cũng giúp Thường trực HĐND, các thành viên Ban KT-NS, chuyên viên Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND hiểu và nắm sâu hơn nhiệm vụ thu - chi và phân bổ ngân sách địa phương, có kinh nghiệm để thực hiện tốt hơn nhiệm vụ được giao.

Quá trình giám sát, thẩm tra về thực hiện ngân sách và quyết toán ngân sách Thường trực, Ban KT-NS HĐND tỉnh Hậu Giang rút ra những kinh nghiệm thiết thực. Trước hết, thành viên Đoàn giám sát, thẩm tra cần nắm vững các  cơ chế, chính sách, đặc biệt là những vấn đề bức xúc trong thu - chi và phân bổ ngân sách của các ngành, các địa phương. Có như vậy, quá trình giám sát, thẩm tra mới có thể lập luận, đề xuất, kiến nghị xác đáng, thuyết phục đối với UBND, đơn vị được giám sát và các cơ quan chức năng. Thực tế cho thấy, quá trình giám sát, thẩm tra đã xác định đúng căn nguyên vấn đề bức xúc thì phải kiên trì  kiến nghị; Nếu không được tiếp thu phải đưa vấn đề ra kỳ họp HĐND bàn bạc và quyết định. Đội ngũ chuyên viên giúp việc cho Thường trực và Ban KT-NS HĐND tỉnh cần phải có năng lực, trình độ chuyên môn về kinh tế - ngân sách mới có thể tham mưu để phân tích, chứng minh mặt được, chưa được trong quá trình thực hiện ngân sách ở địa phương, kiến nghị UBND, đơn vị được giám sát và các ngành chức năng xem xét chấn chỉnh sai phạm.

Để HĐND thực hiện tốt hơn chức năng giám sát, thẩm tra lĩnh vực KT-NS cần tăng thêm đại biểu chuyên trách cho các ban HĐND, hoặc tách Ban KT-NS để có điều kiện hoạt động chuyên sâu hơn đối với các lĩnh vực kinh tế, ngân sách, văn hóa, xã hội... Mặt khác, Kiểm toán Nhà nước cần phải có quy trình, thời gian kiểm toán ngân sách các địa phương phù hợp hơn, giúp HĐND trong quá trình giám sát, thẩm tra việc thu - chi và quyết toán ngân sách tại các địa phương.