Thể chế hóa yêu cầu xử lý nhân văn hơn đối với người chưa thành niên phạm tội

Trình bày tóm tắt Báo cáo Giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ, về các hình phạt áp dụng đối với người chưa thành niên phạm tội (Điều 111), nhiều ý kiến nhất trí với quy định của dự thảo Luật về hình phạt áp dụng đối với người chưa thành niên.

Nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục rà soát kỹ lưỡng các quy định cụ thể trong 4 loại hình phạt nêu trên để bảo đảm thể chế hóa được yêu cầu về xử lý nhân văn hơn đối với người chưa thành niên phạm tội.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ngoài hình phạt tù có thời hạn, việc dự thảo Luật tiếp tục kế thừa quy định của Bộ luật Hình sự về 3 loại hình phạt khác (gồm: cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ) nhằm bảo đảm phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm của từng hành vi phạm tội, đồng thời thể chế hóa Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị “Giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt tiền, hình phạt cải tạo không giam giữ...).

Tiếp thu ý kiến của nhiều đại biểu Quốc hội, đề nghị Quốc hội cho giữ quy định của dự thảo Luật về 4 loại hình phạt, đồng thời Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo rà soát kỹ lưỡng nội dung quy định của từng loại hình phạt nêu trên để vừa bảo đảm tính răn đe, phòng ngừa tội phạm, vừa đề cao tính nhân văn, hướng thiện trong xử lý người chưa thành niên phạm tội (tại mục 1 Chương VII).

Cho ý kiến về việc thi hành án phạt tù của người chưa thành niên ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) đề nghị bổ sung quy định “ưu tiên cho người chưa thành niên chấp hành án phạt tù tại cơ sở giam giữ gần gia đình, địa phương cư trú”. Điều này thể hiện tính nhân văn, tạo điều kiện cho gia đình thăm nom, gặp gỡ, động viên người chưa thành niên phạm tội, góp phần cải thiện tâm lý của người chưa thành niên theo hướng tích cực.'

Điều 113 dự thảo Luật quy định về phạt tiền, tại khoản 3 quy định “Mức tiền phạt đối với người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội không quá 1/3 mức tiền phạt mà điều luật quy định”.

ĐBQH Trần Thị Thu Hằng (Đắk Nông) đề nghị rà soát để bảo đảm phù hợp với quy định của Bộ luật Hình sự 2015 quy định về việc áp dụng loại hình phạt đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi nếu người đó có thu nhập hoặc có tài sản riêng.

Theo đó, mức tiền phạt đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội không quá 1/2 mức tiền phạt mà điều luật quy định, không có quy định phạt tiền đối với nhóm từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi. Trong khi, mục đích xây dựng Luật này là nhằm bảo đảm quyền lợi tốt nhất cho đối tượng vị thành niên chứ không phải tăng nghĩa vụ cho đối tượng này.

Nghiên cứu kỹ lưỡng về thời gian hoàn thành báo cáo điều tra xã hội

Tại Điều 55 dự thảo Luật về xây dựng báo cáo điều tra xã hội, khoản 1 quy định “trong thời hạn 7 ngày kể từ ngày nhận được thông báo về việc tham gia tố tụng của Cơ quan điều tra, người làm công tác xã hội phải hoàn thành báo cáo điều tra xã hội về người chưa thành niên là bị can và gửi cho cơ quan có yêu cầu”.

Theo đại biểu Trần Thị Thu Hằng, quy định như vậy là chưa thực sự phù hợp, bởi, phải thực hiện nhiều nội dung liên quan đến yếu tố chuyên môn như: mức độ trưởng thành của người chưa thành niên, tình trạng sức khỏe của người chưa thành niên, tình hình học tập và một số nội dung khác cần thời gian (như: người vi phạm chuyển nhiều nơi cư trú khác nhau, việc đánh giá các yếu tố là nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội).

“Do đó, cần nghiên cứu kỹ lưỡng về thời gian hoàn thành báo cáo điều tra xã hội của người làm công tác xã hội để quy định có tính phù hợp, phục vụ tốt cho quá trình xử lý người chưa thành niên phạm tội”, đại biểu Trần Thị Thu Hằng đề nghị.

ĐBQH Lương Văn Hùng (Quảng Ngãi) đề nghị cân nhắc quy định Viện kiểm sát cùng cấp có thẩm quyền hủy bỏ quyết định về việc áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng của cơ quan điều tra mà nên quy định Viện kiểm sát quyền kiến nghị khi có căn cứ cho rằng quyết định đó trái pháp luật để bảo đảm thống nhất về chính sách xem xét lại quyết định về việc áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng của Viện kiểm sát, Tòa án. Quy định theo hướng quyết định về việc áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng của cơ quan điều tra, Viện kiểm sát bị khiếu nại, kiến nghị phải được cơ quan điều tra, Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp xem xét, giải quyết còn bảo đảm thực hiện đúng nguyên tắc giải quyết vụ việc có người chưa thành niên nhanh chóng, kịp thời.

Đồng thời, quy định theo hướng này còn bảo đảm nguyên tắc “quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát hiệu quả giữa các cơ quan nhà nước…” và “mọi quyền lực phải được kiểm soát chặt chẽ…” được đề ra tại Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9.11.2022 Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới.

Một số đại biểu cho rằng, biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn và giáo dục tại trường giáo dưỡng là các biện pháp xử lý hành chính được quy định tại các Điều 89, 90, 91 và 92 của Luật Xử lý vi phạm hành chính; tuy nhiên, đối tượng áp dụng tại Luật Xử lý vi phạm hành chính rất rộng, bao gồm cả đối tượng được quy định tại Điều 44 và Điều 52 của dự thảo Luật này.

Vì vậy, đề nghị rà soát, so sánh kỹ lưỡng các điều khoản quy định về việc áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn và giáo dục tại trường giáo dưỡng để có quy định phù hợp, thống nhất; tránh chồng chéo hoặc mâu thuẫn dẫn tới khó áp dụng và hạn chế tính khả thi của Luật sau khi ban hành.