ĐBQH Lê Thị Song An: Gỡ khó chuyển giao phạm nhân, nâng tầm hợp tác quốc tế

Bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người bị chuyển giao

ĐBQH Lê Thị Song An bày tỏ sự đồng tình và thống nhất cao với sự cần thiết của dự án Luật này, coi đây là bước đi quan trọng nhằm tháo gỡ những bất cập trong thi hành Luật Tương trợ tư pháp năm 2007, đặc biệt trong lĩnh vực chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

Về phạm vi điều chỉnh (Điều 1), đại biểu đề nghị mở rộng không chỉ giới hạn trong việc chuyển giao giữa Việt Nam và các quốc gia có quan hệ hợp tác, mà cần bao quát cả các trường hợp đặc biệt phát sinh trong thực tiễn. Cụ thể, dự thảo Luật cần quy định rõ các trường hợp như: người có quốc tịch kép; người không quốc tịch nhưng đang chấp hành án phạt tù tại Việt Nam hoặc có liên quan đến Việt Nam; và người phạm tội chưa xác định rõ quốc tịch.

“Việc bổ sung các trường hợp này là cần thiết nhằm bảo đảm tính toàn diện và khả thi của luật trong quá trình thực thi, đồng thời phản ánh đúng bản chất của hợp tác quốc tế trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, di cư xuyên biên giới ngày càng phức tạp. Đặc biệt, các trường hợp này thường gây khó khăn trong xác định cơ quan có thẩm quyền chuyển giao hoặc tiếp nhận, cũng như căn cứ pháp lý để xử lý, nếu không được quy định cụ thể sẽ dễ phát sinh vướng mắc, tranh chấp hoặc bỏ ngỏ trách nhiệm pháp lý”- đại biểu Lê Thị Song An nhấn mạnh.

Về nguyên tắc chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù (Điều 4), đại biểu cho rằng cần bổ sung và làm rõ nguyên tắc nhân đạo, tôn trọng quyền con người và các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên trong toàn bộ quá trình xây dựng và thực thi Luật. Việc chuyển giao không chỉ hướng tới mục tiêu hợp tác quốc tế mà còn phải đặt con người làm trung tâm, bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của người bị chuyển giao theo các chuẩn mực pháp lý quốc tế về nhân quyền.

Bên cạnh đó, ĐBQH Lê Thị Song An cũng đề nghị bổ sung nguyên tắc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thân nhân người bị chuyển giao, nhất là trong các vấn đề liên quan đến việc cung cấp thông tin, bảo hộ lãnh sự, quyền thăm gặp, và hỗ trợ pháp lý. Việc bổ sung nguyên tắc này không chỉ thể hiện tính nhân văn của pháp luật mà còn phù hợp với tinh thần bảo vệ gia đình và các mối quan hệ xã hội thiết yếu.

Ngoài ra, đại biểu cũng đề xuất bổ sung quy định về nguyên tắc áp dụng pháp luật vào Điều 4 trong trường hợp có xung đột giữa pháp luật quốc gia và điều ước quốc tế liên quan đến việc chuyển giao. Theo đại biểu, dự thảo Luật hiện chưa làm rõ thứ tự ưu tiên áp dụng pháp luật khi phát sinh sự khác biệt. Do đó, cần quy định rõ: trong trường hợp có sự khác biệt, ưu tiên áp dụng điều ước quốc tế, trừ trường hợp pháp luật Việt Nam có quy định bảo đảm quyền lợi cao hơn cho người bị kết án. "Việc bổ sung nguyên tắc này không chỉ phù hợp với tinh thần của Luật Điều ước quốc tế và Hiến pháp năm 2013, mà còn góp phần nâng cao uy tín, trách nhiệm của Việt Nam trong quan hệ hợp tác tư pháp hình sự", đại biểu nhấn mạnh.

Rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ và tăng cường phối hợp liên ngành

Để nâng cao hiệu quả và tính minh bạch trong quá trình chuyển giao, ĐBQH Lê Thị Song An cũng đưa ra những góp ý quan trọng về quy trình và trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan. Cụ thể, về quy trình và trách nhiệm phối hợp, ĐBQH Lê Thị Song An cũng đưa ra những góp ý: Về tiếp nhận đơn xin chuyển giao của người đang chấp hành án phạt tù ở nước ngoài (Điều 17), đại biểu đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy định cụ thể về thời hạn giải quyết hồ sơ chuyển giao nhằm bảo đảm tính minh bạch, hiệu quả và tránh kéo dài không cần thiết.

Hiện, dự thảo Luật chưa quy định rõ thời hạn cho từng bước như: thời hạn tiếp nhận hồ sơ, thời hạn thẩm định, thời hạn ra quyết định chuyển giao hoặc không chuyển giao. Việc thiếu quy định này có thể dẫn đến tình trạng chậm trễ, gây ảnh hưởng đến công tác chuyển giao và làm giảm hiệu quả hợp tác quốc tế, đại biểu An nhấn mạnh.

Góp ý vào Điều 34 về tiếp nhận đơn xin chuyển giao của người đang chấp hành án phạt tù tại Việt Nam, ĐBQH Lê Thị Song An đề nghị bổ sung quy định về việc người thân của người nước ngoài đang chấp hành án phạt tù tại Việt Nam (bao gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi) có nguyện vọng được chuyển giao phải có đơn xin chuyển giao gửi đến Bộ Công an hoặc cơ quan có thẩm quyền của nước nhận. Điều này nhằm bảo đảm quyền quyết định của người đang chấp hành án phạt tù, đồng thời thông báo nguyện vọng của gia đình để người này xem xét.

Ngoài ra, ĐBQH Lê Thị Song An cũng đề nghị bổ sung quy định làm rõ trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan chức năng có liên quan trong quá trình chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, nhằm bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ và tránh tình trạng chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm. Bởi hiện tại, dự thảo Luật chưa xác định rõ vai trò, trách nhiệm cụ thể của các cơ quan chủ trì và cơ quan phối hợp, đặc biệt là giữa Bộ Công an, Bộ Ngoại giao, Tòa án nhân dân tối cao và Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

Đại biểu cũng nhấn mạnh do tính chất liên ngành và phức tạp của hoạt động chuyển giao (bao gồm cả yếu tố pháp lý, hành chính và ngoại giao), đại biểu cho rằng việc xác định rõ trách nhiệm của từng cơ quan trong từng giai đoạn (tiếp nhận yêu cầu, thẩm định hồ sơ, ra quyết định chuyển giao, tổ chức thi hành…) là hết sức cần thiết. Điều này sẽ góp phần tăng cường hiệu quả thực thi luật, bảo đảm tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và phối hợp liên thông giữa các cơ quan nhà nước trong khuôn khổ hợp tác quốc tế về thi hành án hình sự.