Đánh giá 20 năm huy động và sử dụng ODA của Việt Nam

Trong hơn 20 năm qua, chủ trương của Đảng và Nhà nước về thu hút các nguồn vốn ODA hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội và xóa đói, giảm nghèo được khẳng định và nhấn mạnh trong các nghị quyết. Nguồn vốn ODA vào Việt Nam được thực hiện dưới 3 hình thức chủ yếu gồm ODA viện trợ không hoàn lại chiếm khoảng 10 - 12%, ODA vay ưu đãi chiếm khoảng 80% và ODA hỗn hợp chiếm khoảng 8 - 10%. Hiệu quả sử dụng vốn ODA cũng được các nhà tài trợ đánh giá tích cực. Khoảng 80 tỷ USD mà các nhà tài trợ đã cam kết dành cho Việt Nam trong 20 năm qua không chỉ mang đến cho Việt Nam nguồn vốn bổ sung quan trọng phục vụ quá trình phát triển KT - XH, xóa đói giảm nghèo, phát triển nông nghiệp, nông thôn, xây dựng hạ tầng, đào tạo phát triển nguồn nhân lực…
 
Tuy nhiên, việc huy động và sử dụng nguồn vốn ODA trong những năm qua còn bộc lộ một số hạn chế mà nguyên nhân chủ yếu là do thiếu một định hướng tổng thể với tầm nhìn dài hạn làm cơ sở cho việc huy động và sử dụng một cách có hiệu quả; trên thực tế, các nguồn ODA ưu đãi thường kèm theo những điều kiện như chỉ định thầu, ưu tiên nhà thầu nước ngoài, yêu cầu mua máy móc thiết bị, vật liệu từ quốc gia tài trợ vốn ODA nên các dự án thiếu tính cạnh tranh, chi phí đầu tư thực tế thường tăng hơn rất nhiều so với dự toán ban đầu; do vốn dễ tiếp cận và trách nhiệm của người đi vay không cao nên các dự án sử dụng vốn ODA có nguy cơ quản lý kém hiệu quả, nảy sinh nhiều bất cập.
 
Tại Hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước, đại diện các ngân hàng, nhà tài trợ quốc tế tiếp tục nêu lên những tác động, thực trạng và những khó khăn, vướng mắc trong việc huy động và sử dụng các nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vốn vay ưu đãi nước ngoài và các nguồn vốn khác cho Việt Nam trong 20 năm qua. Các đại biểu cũng đưa ra nhiều kiến nghị, đề xuất cũng như giải pháp để nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng hiệu quả vốn ODA cùng các nguồn vốn khác tại Việt Nam để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2016 - 2020.
 
Phát biểu tại Hội thảo, Phó thủ tướng Vũ Văn Ninh nhấn mạnh, nguồn ODA đã cung cấp một lượng vốn lớn quan trọng cho Việt Nam trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là trong bối cảnh nguồn lực của nhà nước và xã hội của Việt Nam chưa được phát huy cao độ. Với lượng vốn ODA qua 20 năm cam kết chiếm trên 10% trên tổng nguồn vốn của xã hội đã đóng góp tích cực vào đầu tư phát triển cho Việt Nam, nhất là các lĩnh vực quan trọng như giao thông, điện lực, thủy lợi, cơ sở hạ tầng đô thị, y tế, giáo dục, ứng phó biến đổi khí hậu.
 
Theo Phó thủ tướng Vũ Văn Ninh, bên cạnh kết quả nổi bật trên, công tác thu hút, quản lý và sử dụng ODA trong thời gian qua còn bộc lộ không ít hạn chế, tồn tại. Trước hết là năng lực hấp thụ ODA của các quốc gia, ngành, địa phương còn hạn chế, tỷ lệ giải ngân ODA so với nguồn vốn ODA đã ký còn thấp. Phó thủ tướng Vũ Văn Ninh cho biết, sẽ chỉ đạo các đơn vị chức năng nghiêm túc đánh giá, khắc phục hạn chế yếu kém cả về cơ chế chính sách và các giải pháp trong quản lý ODA, tăng cường thanh tra, kiểm tra, bảo đảm nguồn vốn ODA được sử dụng đúng mục đích, đạt hiệu quả. Chính phủ Việt Nam luôn coi trọng và cam kết nỗ lực hết sức mình để sử dụng nguồn vốn ODA hiệu quả nhất. Phó thủ tướng cũng mong muốn các nhà tài trợ quan tâm tiếp tục cung cấp vốn ODA và các nguồn vốn ưu đãi khác để Việt Nam có điều kiện phát triển KT - XH một cách nhanh, bền vững trong tương lai.