Đằng sau bước ngoặt

Yu’E Bao và cuộc cách mạng về tài chính

Alibaba - Tập đoàn thương mại điện tử lớn nhất ở Trung Quốc - thiết lập Yu’E Bao hồi tháng 6.2013. Theo Chuyên gia Takeshi Jingu của Viện Nghiên cứu Nomura ở Thượng Hải, sự ra đời của Yu’E Bao là “sự kiện mang tính bước ngoặt về mặt đổi mới tài chính”. Yu’E Bao cho phép các khách hàng của Alipay - dịch vụ thanh toán trực tuyến của Alibaba - đầu tư số tiền nhàn rỗi trong tài khoản của họ trên Alipay vào quỹ thị trường tiền tệ Zenglibao do Công ty Quản lý tài sản Tian Hong quản lý. Alibaba trả lãi cho các khoản đầu tư này cao hơn so với lãi suất tiền gửi ngân hàng (khoảng 3,3%).

Những người có tài khoản trên Alipay có thể đầu tư vào quỹ này với số tiền tối thiểu là 1 yuan và có thể rút tiền bất cứ khi nào để thanh toán tiền mua hàng. Các khách hàng của Yu’E Bao có thể kiểm tra số tiền lãi trên mạng hàng ngày.

Nhờ lãi cao và tiện lợi, số lượng người đầu tư vào Yu’E Bao tăng rất nhanh, vượt ngưỡng 30 triệu người vào tháng 11.2013. Con số trên đã lên tới 185 triệu người vào cuối năm 2014. Chỉ sau vài tháng hoạt động, đến cuối năm 2013, quy mô của quỹ này đã lên tới 185,3 tỷ yuan (30,06 tỷ USD), chiếm 6% thị trường vốn và trở thành quỹ thị trường tiền tệ lớn nhất ở Trung Quốc.

Sau thành công của Yu’E Bao, các công ty kinh doanh dịch vụ internet ở Trung Quốc đã hợp tác với các công ty quản lý quỹ để tung ra hàng loạt các sản phẩm tài chính trực tuyến. Trong đó, đáng chú ý có dịch vụ Baifa do Baidu - công ty quản lý trang tìm kiếm trên internet hàng đầu ở Trung Quốc - hợp tác với Công ty Quản lý Quỹ Harvest thiết lập tháng 12.2013; hay các sản phẩm quản lý tài sản WeChat do Tập đoàn Tescent Holdings hợp tác với 4 công ty quản lý quỹ thiết lập tháng 1.2014.

Lý giải về sự bùng nổ của các dịch vụ tài chính trực tuyến ở Trung Quốc, chuyên gia Takeshi Jingu cho rằng, có hai xu hướng dẫn tới sự bùng nổ này gồm: Các công ty thương mại điện tử hoặc cung cấp dịch vụ internet “nhảy” sang lĩnh vực tài chính; các dịch vụ tài chính truyền thống mở rộng hoạt động bằng cách cung cấp dịch vụ trên mạng.

Chuyên gia Jingu khẳng định, các sản phẩm tài chính mới do các công ty Trung Quốc như Alibaba hay Tescent Holdings xây dựng có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần tự do hóa tài chính theo định hướng thị trường. Các sản phẩm tài chính trực tuyến mới có thể ví như các phát minh tài chính ở Mỹ vào đầu những năm 1980. Bên cạnh đó, các sản phẩm mới cũng “châm ngòi” cho làn sóng phát minh trong lĩnh vực quỹ chào bán công khai (publicly-offered fund).

Chính phủ ra tay

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nhiều dịch vụ tài chính trực tuyến biến tướng đã xuất hiện. Không ít nhà đầu tư đã trở thành nạn nhân của các công ty lừa đảo hoặc làm ăn phi pháp.

Trong bối cảnh đó, vào giữa tháng 10.2016, Chính phủ Trung Quốc đã ban hành thông tư mới để lành mạnh hóa thị trường tài chính trực tuyến, đồng thời phòng ngừa các rủi ro từ thị trường này. Theo đó, các dịch vụ tài chính trực tuyến bị cấm thiết lập quỹ vốn (capital pool), cung cấp tín dụng và huy động vốn bất hợp pháp. Các hoạt động tiếp thị off-line (không phải trên internet) cũng bị cấm trừ trường hợp để thu thập và thẩm tra thông tin tín dụng, gửi thư để theo dõi khoản vay và quản lý tài sản bảo đảm/ thế chấp. Các dịch vụ tài chính trực tuyến theo hình thức công ty cổ phần không được phép tài trợ cho chính công ty đó.

Ngoài ra, các dịch vụ tài chính trực tuyến không được phép tham gia hoạt động kinh doanh tài chính như quản lý tài sản, chuyển giao vốn cổ phần hoặc quyền của chủ nợ, hoặc cho vay trên thị trường chứng khoán có độ rủi ro cao nếu không được cấp phép chính thức. Mặt khác, các công ty xây dựng, các đại lý bất động sản hoặc các tổ chức tài chính không có uy tín cũng bị cấm tham gia vào hoạt động tài trợ cho lĩnh vực bất động sản thông qua các kênh này.        

Hoạt động tài chính của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ internet và việc chào bán sản phẩm tài chính của tư nhân ra công chúng nếu không có giấy phép cũng bị cấm. Các tổ chức tài chính cũng không được thực hiện hoạt động quản lý tài sản thông qua các sản phẩm quản lý tài sản xây dựng trên nền tảng internet.

Đối với hoạt động thanh toán cho bên thứ ba, các tổ chức thanh toán phi ngân hàng không được phép giữ các khoản trả trước của khách hàng, và các tài khoản trả trước phải được mở ở Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) hoặc tại các ngân hàng thương mại có đủ điều kiện mà không có lãi suất. Hoạt động quảng cáo đối với các sản phẩm tài chính trực tuyến cần phải đúng sự thật, chính xác và phải tuân thủ các luật và quy định liên quan…

Ngoài ra, theo Tân Hoa Xã, Chính phủ Trung Quốc đã lập một nhóm chuyên gia có sự tham gia của hàng chục cơ quan của Chính phủ, trong đó có PBOC và Ủy ban Giám sát Chứng khoán Trung Quốc (CSRC) với nhiệm vụ xây dựng các biện pháp nhằm giảm thiểu các rủi ro trong lĩnh vực tài chính trực tuyến trong thời gian từ nay đến tháng 3.2017.