Dân số thường được chia thành hai nhóm. Đó là nhóm “trong độ tuổi lao động” từ 15 - 64 tuổi và nhóm “dân số phụ thuộc” bao gồm trẻ em dưới 15 tuổi và những người già 65 tuổi trở lên. Khi tương ứng với 100 lao động chỉ có 50 người “phụ thuộc” hoặc ít hơn, người ta nói đây là “cơ cấu dân số vàng”. Năm 2014 dân số Việt Nam đạt 91 triệu người. Tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động (15 - 60) của Việt Nam chiếm 69% tổng số dân. Mức sinh giảm, tuổi thọ tăng do điều kiện chăm sóc sức khỏe tốt, già hóa dân số tốc độ nhanh, diễn ra song song cùng thời kỳ cơ cấu dân số vàng. Trong thời kỳ này, dân số trong độ tuổi lao động lớn, cùng với sự phát triển của khu vực công nghiệp và dịch vụ tạo nhu cầu lớn về đào tạo nghề. Lực lượng lao động trẻ, dồi dào và tiếp tục tăng sẽ là nguồn lực quan trọng cho việc phát triển kinh tế trong điều kiện bảo đảm việc làm và cải thiện được năng suất lao động. Đây là cơ hội để các quốc gia cải thiện sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe sinh sản cho thanh niên, vị thành niên sử dụng lao động dồi dào cho tăng trưởng và phát triển kinh tế, đồng thời là cơ hội tăng mức đầu tư cho y tế, giáo dục, việc làm trong tương lai.
Kinh nghiệm một số nước trên thế giới cũng cho thấy cơ hội lớn đến từ cơ cấu dân số vàng, điển hình như Nhật Bản trải qua thời kỳ cơ cấu dân số vàng khoảng những năm từ 1930 - 1995. Đây là giai đoạn chứng kiến sự bùng nổ kinh tế của Nhật Bản. Để có được sự bùng nổ đó, song song với các chính sách kinh tế, Nhật Bản thực hiện hàng loạt chính sách nhất quán và hành động tích cực để xây dựng một hệ thống giáo dục tốt, tạo ra lực lượng lao động có giáo dục và kỹ năng cho người dân. Bên cạnh đó, Nhật Bản cũng đặc biệt chú trọng vào chính sách y tế. Hay như tại Hàn Quốc, cơ cấu dân số vàng diễn ra trong vòng 50 năm (1965-2015). Từ một nước nghèo với thu nhập bình quân đầu người 60 USD/năm vào năm 1948, nhưng đến thời điểm này, thu nhập bình quân đầu người của Hàn Quốc đạt khoảng 20.000 USD/ năm và vươn lên trở thành quốc gia có nền kinh tế đứng thứ 3 ở châu Á và thứ 13 trên thế giới.
Các chuyên gia dân số cho rằng, tuy thời kỳ dân số vàng mang lại nhiều cơ hôij cho các quốc gia phát triển, song cũng đặt ra không ít thách thức cho sự tăng trưởng và phát triển. Theo dự báo của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA), dân số Việt Nam đến năm 2040 sẽ đạt khoảng 104 triệu người, nói cách khác, đây cũng là thời điểm Việt Nam kết thúc thời kỳ cơ cấu dân số vàng. Tuy nhiên, từ năm 2011, dân số nước ta bắt đầu già hóa, khi kết thúc giai đoạn cơ cấu dân số vàng, tốc độ già hóa, số lượng người già dự kiến sẽ tăng rất nhanh do tác động của mức sinh giảm, tuổi thọ tăng. Thêm vào đó, ở nước ta hiện còn khoảng 70% lao động chưa được đào tạo nghề; số lượng cử nhân, sau đại học thất nghiệp lớn, cùng với đó là thu nhập thấp, thiếu việc làm, chất lượng sống và chất lượng dân số chưa cao, tốc độ già hóa nhanh, chi phí an sinh xã hội lớn là những khó khăn không nhỏ đặt ra cho nước ta.
Nguyên Viện trưởng Viện Dân số và Các vấn đề xã hội, Ðại học Kinh tế quốc dân Nguyễn Đình Cử đã từng nói mỏ vàng không khai thác thì còn nhưng cơ cấu dân số vàng nếu không khai thác sẽ hết. Vì vậy, để đưa đất nước đi lên, phát triển bền vững, chúng ta cần tận dụng những cơ hội này mang lại bằng cách duy trì mức sinh hợp lý nhằm kéo dài thời kỳ cơ cấu dân số vàng, làm chậm quá trình già hóa dân số. Bên cạnh đó, lực lượng dân số trẻ phải được quan tâm chăm sóc về sức khỏe, đào tạo kỹ năng về mọi mặt để đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
