Dân chủ trong hoạt động của HĐND

Dân chủ bắt đầu từ sự lựa chọn nhân sự bầu cử đại biểu HĐND. Người dân được quyền tự do lựa chọn, giới thiệu và bầu cử những người xứng đáng đại diện cho mình để quyết định những vấn đề hệ trọng của địa phương, của đất nước. Dân chủ từ việc người đại diện cho cử tri có quyền ứng cử, đề cử và bầu cử các chức danh của HĐND và UBND để giúp cơ quan dân cử giải quyết, điều hành tốt công việc cụ thể hàng ngày, bảo đảm mọi hoạt động trong xã hội được thông suốt. Như vậy là HĐND thực hiện quyền dân chủ đại diện của nhân dân; mọi quyền lực của người dân đều được trao cho cơ quan dân cử. Và chính vì vậy, hoạt động của HĐND phải thực hiện thiết chế dân chủ cao nhất, hoàn thiện nhất trong các hoạt động của xã hội. Dân chủ không chỉ là mục tiêu, mà còn là động lực thúc đẩy sự phát triển, tiến bộ của cơ quan dân cử. Điều đó thể hiện rõ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND.

Khi chuẩn bị kỳ họp, HĐND công khai thời gian, địa điểm, chương trình nghị sự cho dân biết; cử tri cũng có quyền thông qua đại biểu dân cử, thậm chí qua đường dây nóng do HĐND lập để tham gia vào nội dung, chương trình kỳ họp. Kỳ họp của HĐND được phát thanh truyền hình trực tiếp để nhân dân theo dõi; đại diện cử tri được tham dự kỳ họp và cũng có thể gửi kiến nghị đến chủ tọa. Chưa có một hoạt động nào ở địa phương có thời lượng phát thanh và truyền hình trực tiếp nhiều như kỳ họp HĐND. Tại kỳ họp, đại biểu HĐND thực hiện quyền hạn được nhân dân “ủy quyền” để giám sát, thảo luận, chất vấn. Diễn đàn này, dân chủ được thể hiện mạnh mẽ và thực chất.

Dân chủ trong hoạt động tại kỳ họp của HĐND trước hết từ việc dự toán thu chi ngân sách được công khai. Tài liệu phân bổ ngân sách cho từng địa phương, cơ quan, đơn vị được cung cấp đầy đủ, chi tiết để đại biểu HĐND xem xét. Thực ra, với một tập phụ lục dày cộp kèm theo dự thảo nghị quyết phân bổ ngân sách thường xuyên, bố trí vốn đầu tư xây dựng cơ bản… trong khi đại biểu HĐND chỉ có thời gian lướt qua thì như lạc vào “ma trận”, khó phát hiện ra những điều không hợp lý. Nhưng sự công khai này cực kỳ quan trọng, để điều chỉnh ngay từ khi người cầm bút phân chia ngân sách phải suy nghĩ và công minh. Nếu như không phải cung cấp đầy đủ tài liệu về ngân sách cho đại biểu HĐND, chắc cơ quan hữu quan sẽ làm khác, vì có khác cũng ít ai biết. Tuy vẫn còn những góc khuất ở một số khoản mục: dự phòng, chi khác, chi đặc thù… nhưng minh bạch như thế cũng đủ thể hiện dân chủ trong quyết định ngân sách. Mặc dù chưa sâu chuyên môn, nhưng với trách nhiệm khách quan, tách mình khỏi lợi ích cục bộ, đại biểu HĐND có ý kiến xác đáng, thuyết phục, buộc cơ quan chuyên môn thừa nhận và tiếp thu, điều chỉnh lại dự thảo. Cùng với việc thực hiện Luật Ngân sách năm 2002 và các nghị định của Chính phủ, phát huy dân chủ của đại biểu HĐND… việc phân bổ ngân sách ở địa phương ngày càng đi vào nền nếp, thực hiện được chủ trương minh bạch, công bằng trong quản lý và sử dụng nguồn lực của nhân dân.

Để có cơ sở bố trí ngân sách, nhất là phân bổ chi thường xuyên, HĐND tiến hành xem xét và quyết định biên chế hành chính sự nghiệp theo Luật Cán bộ công chức năm 2008 và các quy định của Chính phủ. Đây là bước tiến bộ quan trọng trong thực hiện dân chủ: công khai số lượng nhân sự của địa phương với đại biểu HĐND và với cử tri. Cùng với việc phân bổ ngân sách, HĐND thảo luận và quyết định chi tiết, rõ ràng biên chế đến từng địa phương, cơ quan, đơn vị. Đại biểu HĐND thực hiện quyền dân chủ gián tiếp của cử tri và nhân dân tại nghị trường, thảo luận và trực tiếp quyết định cụ thể biên chế của địa phương đúng với quy định và phù hợp với yêu cầu thực tế. Sự công khai biên chế là bước tiến lớn trong quá trình thực hiện Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Những năm qua, đối với hai nội dung thiết yếu là biên chế và ngân sách, HĐND đã xem xét và quyết định toàn diện. Điều này thể hiện sự dân chủ với nhân dân trong thực hiện quyền hạn và nhiệm vụ của Chính quyền địa phương. Không những thế, HĐND cũng thảo luận rất dân chủ đối với những vấn đề lớn hơn, tổng quát và quan trọng hơn; tiến hành quyết định theo đa số và bình đẳng trong biểu quyết các mục tiêu, chỉ tiêu, giải pháp cụ thể để phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

Tại các kỳ họp của HĐND, không khí sôi động đã cuốn hút sự theo dõi của cử tri và nhân dân, nhất là phiên chất vấn và trả lời chất vấn. Pháp luật đã giao cho HĐND xem xét, quyết định nhiều vấn đề quan trọng của địa phương, bởi vậy có nhiều vấn đề được đại biểu HĐND đưa ra chất vấn, thực hiện quyền giám sát theo luật định. Phiên họp diễn ra dân chủ, công khai. Đại biểu HĐND với tư cách đại diện cho cử tri đã thực hiện quyền chất vấn Thủ trưởng các cơ quan chuyên môn, các ngành hữu quan; yêu cầu giải trình những kiến nghị, đề xuất của cử tri và chất vấn của mình. Nhiều đại biểu đã phát huy dân chủ trực tiếp, chất vấn Chủ tịch HĐND, Chủ tịch và Phó chủ tịch UBND; những vấn đề gay cấn, bức xúc ở địa phương, Chủ tịch UBND cũng “đăng đàn” trả lời trực tiếp tại phiên họp… Dân chủ thể hiện sự tiến bộ, văn minh trong hoạt động của HĐND, người bị chất vấn chấp nhận tiếng nói khác mình, sẵn sàng cọ xát, tranh luận công khai trước HĐND, trước cử tri và nhân dân địa phương. Đây chính là những tín hiệu tốt lành trong quá trình dân chủ tiến bộ của xã hội văn minh.

Ngoài hoạt động chủ yếu tại kỳ họp, các hoạt động khác của HĐND cũng thể hiện tính dân chủ cao và ngày càng hoàn thiện. Chương trình giám sát được HĐND quyết định ngay từ đầu năm để Thường trực, các ban xây dựng kế hoạch, thành lập đoàn giám sát và thông báo trước cho các cơ quan đơn vị liên quan chủ động chuẩn bị. Quá trình làm việc của đoàn giám sát tại các cơ quan, đơn vị cũng diễn ra rất khách quan, ý kiến trao đổi thẳng thắn, kết luận có lý có tình. Kết quả giám sát được các cơ quan tiếp thu, sửa chữa… đã đem đến lợi ích thực sự cho địa phương và nhân dân.

Ngay trong hoạt động tiếp xúc cử tri, tính dân chủ cũng thể hiện rõ nét: công khai thời gian, địa điểm, đại biểu và các cơ quan hữu quan trực tiếp tham gia để nhân dân đến dự và trao đổi, kiến nghị. Trong buổi tiếp xúc, cử tri thẳng thắn, sòng phẳng với những gì mà đại biểu HĐND chưa làm được. Chưa có lúc nào nhân dân và người đại diện của mình lại gần gũi, bình đẳng đến thế. Điều đó càng khẳng định quyền lực nhà nước thống nhất ở nơi dân. Sự thống nhất, đoàn kết tạo nên sức mạnh, đem đến hạnh phúc cho nhân dân và củng cố quyền lực của cơ quan dân cử.

Dân chủ không những song hành cùng quá trình tổ chức và hoạt động của HĐND mà còn tạo động lực thúc đẩy HĐND thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ pháp luật quy định. Và, dân chủ trong mọi hoạt động của HĐND đã đem đến những kết quả to lớn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân. Thực tế đã chứng minh, dân chủ là chìa khóa đi đến thành công, mở ra con đường hướng đến tự do, hạnh phúc.