Đàm phán Nga - Ukraine đi vào ngõ cụt

Sau vòng đối thoại thứ hai, tiến trình đàm phán giữa Nga và Ukraine vẫn dậm chân tại chỗ khi cả hai bên giữ vững lập trường đối nghịch và không có dấu hiệu nhượng bộ. Trong khi chiến sự vẫn tiếp diễn trên thực địa, triển vọng về một giải pháp hòa bình thực sự đang ngày càng trở nên xa vời.

Quan điểm quá khác biệt

Tại vòng đàm phán diễn ra hôm qua 2/6 tại Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Ukraine đều đã trình bày bản dự thảo ghi nhớ của mình, trong đó phác họa quan điểm của từng bên về một bản thỏa thuận hòa bình, chấm dứt xung đột.

Theo truyền thông Nga, trong bản ghi nhớ này, Nga yêu cầu Ukraine công nhận về mặt pháp lý quốc tế việc sáp nhập vào Liên bang Nga của Crimea, Cộng hòa Lugan và Donetsk tự xưng, các vùng Zaporizhia và Kherson, đồng thời rút toàn bộ các đơn vị của Lực lượng Vũ trang Ukraine khỏi các lãnh thổ này. Trong khi đó, Ukraine không công nhận sự sáp nhập của Nga và yêu cầu Nga rút quân khỏi tất cả các khu vực này, đồng thời, không công nhận các chính quyền của Nga tại các khu vực này. Ukraine coi đây là điều kiện tiên quyết và khẳng định bất cứ sự nhượng bộ nào trong vấn đề này là “sự đầu hàng”.

Nga cần Ukraine đảm bảo tính trung lập, bao gồm việc từ bỏ tham gia các liên minh và khối quân sự, cũng như cấm mọi hoạt động quân sự của các quốc gia thứ ba trên lãnh thổ Ukraine và việc triển khai các lực lượng vũ trang nước ngoài, căn cứ quân sự và hạ tầng quân sự tại đây. Trong khi đó, Ukraine đưa ra đề xuất về việc đảm bảo an ninh quốc gia của Ukraine thông qua các cam kết quốc tế, bao gồm sự tham gia của Mỹ, Anh và các quốc gia châu Âu, thay thế cho việc gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Trong khi phía Ukraine một mực yêu cầu Nga bồi thường thiệt hại chiến tranh, Nga bỏ đề xuất này.

Những khác biệt này cho thấy hai bên vẫn giữ nguyên quan điểm như trước đây và không có dấu hiệu nhượng bộ.

Tiến triển trong vấn đề nhân đạo

Với những quan điểm khác biệt như vậy, vòng đàm phán thứ hai chỉ diễn ra trong khoảng một giờ đồng hồ và chỉ đạt được một số tiến triển nhất định về vấn đề nhân đạo.

Phát biểu với báo giới, Trợ lý Tổng thống Nga kiêm Trưởng đoàn đàm phán, ông Vladimir Medinsky cho biết, hai bên đã giải quyết được “một số vấn đề thực tế”. Nga và Ukraine nhất trí thành lập các ủy ban y tế thường trực nhằm tổ chức trao đổi binh sĩ bị thương nặng mà không cần chờ các quyết định chính trị. Ông Medinsky cho biết, các cuộc trao đổi sẽ áp dụng đối với những binh sĩ mắc bệnh nặng, thương binh nặng cũng như những người dưới 25 tuổi.

Hai bên cũng thảo luận về kế hoạch tiến hành cuộc trao đổi tù binh lớn nhất kể từ khi xung đột xảy ra, với số lượng ước tính từ 1.000-1.200 người.

Hai bên cũng đồng ý về một “lệnh ngừng bắn cụ thể” trong vòng 2-3 ngày tại một số khu vực nhất định trên mặt trận - theo đề xuất của Nga, để các chỉ huy có thể thu gom thi thể binh lính. Quân đội Ukraine hứa sẽ đưa ra đề xuất ngừng bắn ở một số khu vực trong tương lai gần.

Những bước tiến triển này còn quá nhỏ so với kỳ vọng.

Tương lai mờ mịt

Ngay trước vòng đàm phán thứ hai, Ukraine đã thực hiện đợt tấn công quy mô lớn bằng UAE vào các sân bay quân sự của Nga, trong khi Nga cũng phóng số lượng máy bay không người lái kỷ lục vào Kiev.

Cả hai bên đều sử dụng các đợt tấn công quân sự để tác động đến cục diện chiến trường, gia tăng lợi thế chiến lược và gây sức ép lên đối phương trong các cuộc thương lượng. Tuy nhiên, việc không đạt được tiến triển cụ thể trong vòng đàm phán thứ hai cho thấy rằng chiến lược quân sự đơn thuần chưa đủ để đạt được mục tiêu chính trị. Điều này đặt ra câu hỏi về khả năng đạt được một thỏa thuận hòa bình bền vững nếu không có sự nhượng bộ và đối thoại thực chất từ cả hai phía.

Trong bối cảnh này, Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov - trưởng đoàn đàm phán Ukraine - khẳng định tất cả vấn đề chính trong cuộc đàm phán chỉ có thể được giải quyết ở cấp lãnh đạo cao nhất, và Kiev cũng đã đề xuất tổ chức cuộc họp tiếp theo vào khoảng từ ngày 20-30/6.

Đáp lại, Nhà Trắng hôm nay cho biết Tổng thống Mỹ Donald Trump - người muốn chấm dứt nhanh chóng cuộc xung đột kéo dài 3 năm tại Ukraine - đã bày tỏ sẵn sàng gặp người đồng cấp Nga và Ukraine tại Thổ Nhĩ Kỳ để thúc đẩy lệnh ngừng bắn. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan cũng đề xuất Tổng thống Nga Vladimir Putin, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và ông Donald Trump cùng nhau tham dự vòng đàm phán thứ 3 vào cuối tháng này tại Istanbul hoặc Ankara.

Dù đề xuất tổ chức vòng đàm phán thứ ba và các nỗ lực trung gian từ Thổ Nhĩ Kỳ, Mỹ có thể mở ra cơ hội đối thoại ở cấp cao nhất, tương lai của tiến trình hòa bình vẫn phụ thuộc vào việc liệu các bên có sẵn sàng nhượng bộ để hướng đến đối thoại thực chất hay không. Vòng đàm phán thứ ba - nếu diễn ra - có thể sẽ là cơ hội cuối để các bên chứng minh thiện chí - nếu không, cánh cửa hòa bình có thể sẽ khép lại trong một thời gian rất dài.