Cú hích phủ xanh rừng ở Quảng Nam

Lan tỏa triết lý “có một cây là có rừng”

Nhằm nâng cao độ che phủ rừng, các dự án, chương trình trồng rừng được tỉnh Quảng Nam đầu tư hàng năm, song chưa bao giờ lại có ý nghĩa sống còn với vùng đất này như thời gian gần đây...

Ở vùng bán sơn địa Tiên Phước, thời gian qua, đa số các xã đều được hưởng lợi từ các dự án trồng rừng như: Dự án 661, WB3, FAO, Jibic... Lần đầu tiên, đồng bào Co trên địa bàn xã Tiên Lập được tiếp cận mô hình trồng cây mây, tạo sinh kế lâu dài. Đồng bào dân tộc thiểu số ở Tiên Lập, Tiên An còn được Nhà nước cấp gạo trồng gần 40ha rừng trong chương trình trồng rừng thay thế nương rẫy. Nghề rừng đã giúp cho bộ phận lao động làm thuê khắp nơi phải quay về địa phương làm công việc phổ thông như trồng, phát dọn thực bì, vận chuyển cây... Theo thống kê của ngành nông nghiệp huyện Tiên Phước, toàn huyện hiện có gần 2.000 hộ vào “biên chế” nghề trồng rừng và khai thác lâm nghiệp, góp phần xóa đói giảm nghèo, cải thiện đời sống, hạn chế tình trạng tác động vào rừng tự nhiên... Phó chủ tịch UBND huyện Tiên Phước Lê Trí Hiệu cho biết: “mùa vụ này, toàn huyện đã phủ xanh được 1.761ha, vượt gần 200ha kế hoạch năm, chủ yếu nhân dân trồng rừng phân tán. Trong khi nhiều ngành nghề sản xuất, kinh doanh khác gặp khó khăn, thì kinh tế rừng vẫn đứng vững”.

Ngược lên các huyện miền cao của tỉnh như Bắc Trà My, Hiệp Đức, Đông Giang... không ngạc nhiên khi dọc đường đi thấy xuất hiện nhiều xe tải vận chuyển cây giống phục vụ mùa trồng rừng, rôm rả các “chợ di động” bày bán cây con. Cây giống len lỏi khắp bản làng xa xôi, thời điểm cuối năm trở thành mặt hàng bán chạy nhất ở miền núi.

Trong những ngày đầu đông, thời tiết mát dịu, người dân vùng Phước Sơn hối hả trồng rừng. Trên những đỉnh núi cao ở vùng thấp của huyện như xã Phước Hiệp, Phước Năng, Phước Xuân... các khoảnh rừng vừa thu hoạch xong đã được người dân triển khai phát dọn thực bì, giúp gốc tái sinh và đặt cây giống... Chủ tịch UBND xã Phước Hiệp Trần Thị Bích Xinh cho biết: thời gian gần đây, việc phát triển vốn rừng đã mang lại lợi ích kép, vừa giúp dân ổn định đời sống vừa bảo tồn đa dạng sinh học, nâng cao độ che phủ rừng. Cụ thể, khác hẳn với trước đây, chính quyền phải đi thuyết phục, vận động nhân dân nhận đất trồng rừng thì bây giờ chính họ lại xin thuê đất trồng cây. Bao quả đồi chọc thủng trời, không ai dám bén mảng đến thì nay đã được che phủ rừng”. Triết lý “có một cây là có rừng” đã lan tỏa rộng khắp vùng tây xứ Quảng.

Bước tiến trong nghề trồng rừng

Có thể thấy, kinh tế rừng đã đem lại cho người dân, đặc biệt là người dân các huyện miền núi Quảng Nam nguồn thu nhập lớn nhờ triển khai các mô hình trồng rừng chất lượng cao, mạnh dạn thử nghiệm các loại cây mới, ứng dụng khoa học công nghệ vào công tác khuyến lâm…

Dự án trồng rừng theo Chương trình 661 của Chính phủ đã kết thúc, song bằng nhiều nguồn vốn khác nhau, nhiều dự án trồng rừng vẫn tiếp tục được đầu tư và cho kết quả khả quan. Riêng nguồn vốn ODA, từ năm 2003 đến nay, toàn tỉnh đã trồng 4.564ha rừng phòng hộ và 12.673ha rừng sản xuất. Trong đó, dự án WB3 trồng 11.281ha rừng sản xuất, dự án PACSA phủ xanh 1.855ha rừng phòng hộ ven biển, dự án JBIC trồng 2.709ha rừng phòng hộ các hồ chứa nước và hơn 1.000ha rừng sản xuất từ dự án KFW6. Thêm vào đó là các mô hình nông, lâm kết hợp trồng rừng chất lượng cao do Chính phủ Italy tài trợ không hoàn lại, vốn từ thuế tài nguyên, tái tạo rừng và nhân dân tự bỏ vốn trồng… Nhiều loại cây bản địa hình thành được vùng nguyên liệu tập trung như sao đen, thông nhựa, lim xanh, dầu rái, huỷnh, phi lao, kèm theo các cây phù trợ là keo lai hom, keo lá tràm, keo tai tượng, keo chịu hạn... Đáng ghi nhận là ngành lâm nghiệp Quảng Nam đã nuôi cấy mô thành công các giống dó bầu, keo và khảo nghiệm nhiều giống cây trồng mới hứa hẹn đem lại giá trị kinh tế cao hơn cây bản địa như thông, lát Mexico, tre lấy măng, mao trúc, xoan chịu hạn, ngân hoa... Đồng thời, sản xuất đại trà thành công các loại giống bằng giâm hom là phi lao Trung Quốc 601, 602, keo lai…

Sự phát triển đa dạng các loại cây đã hình thành được vùng nguyên liệu dồi dào cho ngành công nghiệp chế biến gỗ. Ước tính sơ bộ, đến nay toàn tỉnh có hơn 53.000ha rừng sản xuất. Theo tính toán, 1ha rừng trồng nguyên liệu giấy giá sau 6 - 7 năm thu hoạch đạt 40 - 50 triệu đồng/ha. Dự kiến hàng năm khai thác khoảng 5.000ha (bao gồm cả cây kinh tế trong rừng phòng hộ), đem về khoảng 240 tỷ đồng/năm.

Nghề trồng rừng phát triển mạnh cũng nhờ công tác khuyến lâm được ngành chức năng Quảng Nam coi trọng, ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ với các mô hình canh tác bền vững trên đất dốc, mô hình trồng rừng thâm canh, mô hình sinh thái cho vùng cát, nông lâm kết hợp. Ứng dụng hiệu quả công nghệ GIS trong công tác quy hoạch và xây dựng các dự án lâm nghiệp. Ngoài ra, công tác chuyển hóa giống rừng tự nhiên để cung cấp giống tốt cho trồng rừng cũng được quan tâm. Đến nay, ngành nông nghiệp đã cấp giấy chứng nhận đăng ký sản xuất kinh doanh cho 14 vườn ươm, cấp chứng chỉ công nhận nguồn giống cây trồng lâm nghiệp hàng năm.

Theo Giám đốc Sở NN và PTNT Nguyễn Thanh Quang, bước tiến lớn nhất của ngành trồng rừng Quảng Nam là đã thử nghiệm thành công nhiều loại giống cây mới cho hiệu quả kinh tế cao, diện tích rừng sản xuất không chỉ được mở rộng mà còn đặc biệt coi trọng chất lượng, theo chứng chỉ rừng trồng tiêu chuẩn quốc tế. Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là một số địa phương miền núi quy hoạch chưa hợp lý 3 loại rừng. Tỉnh quy hoạch diện tích đất lâm nghiệp từ 788.000ha xuống còn 678.00ha đã tạo ra biến động lớn về chức năng rừng, nhiều diện tích chuyển từ rừng đặc dụng, phòng hộ sang sản xuất và ngược lại. Trong khi đó, việc giao đất gắn liền với giao rừng chưa được triển khai đồng bộ. Để khắc phục tình trạng này, Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Nguyễn Ngọc cho biết: tỉnh đã phát lộ đường dài trong phát triển bền vững miền núi bằng chỉ đạo hình thành vùng nguyên liệu tập trung. Quy hoạch đã rõ, vùng nào thì ưu tiên trồng cây gì, cân nhắc hài hòa lợi ích kinh tế và tác động xã hội của từng loại cây, từng vùng miền. Cũng theo ông Quang, trồng có trọng điểm, trọng tâm và có lộ trình phù hợp, dự đoán được thị trường cũng là chìa khóa nâng cao giá trị rừng trồng. Do vậy, các địa phương tuyệt đối không được phá vỡ quy hoạch, khẩn trương rà soát 3 loại rừng để đầu tư hiệu quả, khoa học.