Tại Hội nghị Tuần lễ Làm mẹ an toàn năm 2023 và Tuần lễ Thế giới nuôi con bằng sữa mẹ diễn ra ngày 19.9 tại Hà Nội, ông Trần Đăng Khoa, Phó Vụ trưởng Vụ Sức khỏe Bà mẹ trẻ em (Bộ Y tế) cho biết, công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh ở Việt Nam còn nhiều khó khăn. Ước tính của Liên Hợp quốc, năm 2021, cứ 1.000 trẻ sinh ra ở Việt Nam thì có gần 10 trẻ sơ sinh tử vong. Vì thế, mỗi ngày Việt Nam có 39 trẻ sơ sinh tử vong. 

Không chỉ tử vong sơ sinh ở mức cao, mà chỉ số tử vong trẻ em dưới 5 tuổi ở Việt Nam ở mức 18,9/1.000, dưới 1 tuổi là 12,1/1.000 (nghĩa là cứ 1.000 trẻ dưới 5 tuổi và 1 tuổi thì lần lượt có khoảng 19 và 12 trẻ tử vong). 

Trong khi đó, ở nước Đông Nam Á là Thái Lan, chỉ số tử vong trẻ em dưới 5 tuổi là 8/1.000. Với các nước phát triển, tỷ số này chỉ ở mức 1-2/1.000.

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Sức khỏe Bà mẹ trẻ em (Bộ Y tế), Việt Nam còn rất xa với chỉ số tử vong trẻ em của các nước, nhất là ở vùng nông thôn, tỷ lệ tử vong trẻ dưới 1 tuổi cao hơn gấp 2 lần so với thành thị; ở vùng dân tộc thiểu số, chỉ số tử vong trẻ cao gấp khoảng 7 lần so với thành thị.

Theo báo cáo của Vụ Sức khỏe Bà mẹ trẻ em (Bộ Y tế), Việt Nam còn đối mặt với nhiều khó khăn trong giảm tỉ lệ tử vong sơ sinh và trẻ dưới 5 tuổi. Trong đó, có vấn đề thiếu trầm trọng nhân lực. Cán bộ chuyên môn sản, nhi, gây mê hồi sức rất thiếu và có tới 30% bác sĩ đa khoa đang làm công tác chăm sóc sản khoa, nhi khoa tuyến huyện.

Đặc biệt, cơ sở vật chất, trang thiết bị thiếu, năng lực cấp cứu sản khoa, sơ sinh còn hạn chế ở vùng khó khăn. Công tác duy trì đội ngũ cô đỡ thôn, bản gặp khó khăn do không còn được hưởng trợ cấp như trước đây gây khó khăn trong chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh. Nhận thức, hành vi của người dân về chăm sóc thai và sinh đẻ an toàn còn hạn chế. 

Chia sẻ tại hội nghị, bác sĩ Đỗ Thị Lệ Quyên, Phó Khoa chăm sóc sức khỏe sinh sản tỉnh Tuyên Quang cho biết, tỷ lệ sinh tại nhà của Tuyên Quang năm 2020 là 0,38%, năm 2023, tỷ lệ sinh tại nhà là 0,36%, tập trung chủ yếu ở dân tộc người H' mông. 

Theo bác sĩ Quyên, điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và năng lực cán bộ y tế cơ sở đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ sơ sinh và trẻ em còn nhiều hạn chế.

Việc tuyên truyền về "Làm mẹ an toàn" và "Nuôi con bằng sữa mẹ" ở tỉnh Tuyên Quang còn gặp khó khăn như đi lại xa và vất vả, bên cạnh đó trợ cấp cho y tế thôn bản còn ít. Người dân tại các xã vùng sâu, vùng xa tiếp cận dịch vụ tại các cơ sở y tế còn gặp nhiều khó khăn do vẫn còn tồn tại những tập tục cổ hủ, lạc hậu như chỉ đẻ tại nhà, chỉ đến bệnh viện khi bệnh tình đã quá nặng. 

Bác sĩ Quyên cho biết, đến tháng 9.2023, Tuyên Quang đã đào tạo được 6 lớp chăm sóc trước, trong và sau sinh cho cô đỡ thôn bản và Y tế thôn bản với tổng cộng 250 cô cho 46 xã thôn bản vùng sâu vùng xa. Sau khi tập huấn cán bộ tuyến huyện, tuyến xã, y tế thôn bản đã trau dồi thêm kiến thức về làm mẹ an toàn và nuôi con bằng sữa mẹ. Đặc biệt, người dân được cập nhật những kiến thức mới nhất để không đẻ tại nương, rẫy cũng như đẻ tại nhà mà phải đến cơ sở y tế để đảm bảo tốt nhất cho cả mẹ và con. 

Ông Trần Đăng Khoa, Phó Vụ trưởng Vụ Sức khỏe Bà mẹ trẻ em (Bộ Y tế) cho biết thêm, để giảm tỉ lệ tử vong trẻ sơ sinh, Bộ Y tế đang tích cực triển khai các giải pháp can thiệp, chăm sóc bà mẹ trước khi sinh, theo dõi, quản lý thai nghén ít nhất 4 lần. Nếu được khám, quản lý thai sẽ hạn chế được các tai biến, nguy cơ xảy ra trong quá trình mang thai, giúp giảm tử vong mẹ, tử vong sơ sinh.

Bên cạnh đó, tăng cường áp dụng phương pháp kangaroo với trẻ nhẹ cân, non tháng nguy cơ mắc nhiều bệnh; tăng cường thực hiện biện pháp chăm sóc bà mẹ, trẻ sơ sinh thiết yếu, như bú mẹ ngay giờ đầu sau sinh, trẻ có điều kiện nuôi dưỡng tốt, giảm nguy cơ tử vong trong tháng đầu.

Ngoài ra, tăng cường giáo dục dinh dưỡng, tập huấn, đào tạo, chăm sóc dinh dưỡng 1,000 ngày đầu đời. Đứa trẻ từ trong bụng mẹ được chăm sóc dinh dưỡng tốt, dinh dưỡng tốt trong thai kỳ sẽ giảm nguy cơ ốm yếu, giảm nguy cơ tử vong. 

Được biết, Dự án “Chăm sóc sức khỏe Nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người dân tộc thiểu số; phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em” của Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe trung ương đã hoạt động tuyên truyền vận động thay đổi hành vi về chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em nhằm góp phần đạt mục tiêu như: Cải thiện sức khoẻ của người dân tộc thiểu số về thể chất và tinh thần, tầm vóc, tuổi thọ; Tăng cường công tác y tế cơ sở để đồng bào dân tộc thiểu số được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe hiện đại; Tiếp tục khống chế, tiến tới loại bỏ dịch bệnh ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.