Cốt lõi là thay đổi tư duy

Vì sao phải bắt đầu?

“Con mệt lắm - câu nói đầy xót xa với bất kỳ người làm ngành giáo dục nào tôi nghe quen đến trăm lần. Chưa biết lỗi của ai nhưng hình như ta đều biết hình như ở đâu có gì đó hơi sai”. Là cố vấn cấp cao cho nhiều đơn vị, tổ chức giáo dục, Giám đốc Điều hành Tổ chức Giáo dục IEG, TS. Nguyễn Chí Hiếu chỉ ra hiện trạng của học sinh Việt Nam: Học sinh dù thông minh, đầy tài năng và nỗ lực nhưng lại thường lo lắng, sợ hãi và mất phương hướng, ít tò mò trong tư duy và có một cái nhìn hời hợt về mục đích.

Để đổi mới giáo dục chạm đến từng vấn đề, nhiều trường tiến hành cải thiện tình hình hiện tại. Nhiều chương trình, giáo trình nước ngoài được nhập khẩu, “lấy học sinh làm trung tâm” đã trở thành phương châm xuyên suốt. Nhưng phải nhìn nhận sâu sắc những việc hiện nay có thực sự là trọng tâm của giáo dục hay không? Theo TS. Nguyễn Chí Hiếu đó cũng là cách quy ngược vì sao bắt đầu đổi mới. Thay đổi chương trình, giáo trình trong khi cách dạy vẫn thế thì chẳng khác nào “bình mới rượu cũ”, thế thì “bình cũ rượu cũ” có khi phù hợp hơn. Đặt ra nhiều yếu tố, cố gắng lượm nhặt từ quốc tế nhưng không thay đổi nội tại thì chỉ làm quá tải học sinh chứ không hướng tới thực chất.

Tổng Giám đốc Tổ chức giáo dục EF Việt Nam Cao Phương Hà phân tích, Việt Nam có nhiều học sinh xuất sắc, khả năng ứng biến nhanh nhưng trước khi đòi hỏi sự chuyển biến chất lượng thì phải tìm cho ra phương thức đổi mới. Nhiều kỳ vọng lớn nhưng tất cả đến từ mỗi cá nhân. Nhiều học sinh không biết nhìn ai để phấn đấu, không biết đi về đâu, vậy làm sao kéo các em đến với niềm vui, đến với những giá trị tự thân? Điều này ở Việt Nam chưa được quan tâm, chưa giúp các em tìm được mơ ước của bản thân mình để tự lập trình việc học.

Dẫn chứng Việt Nam là quốc gia đứng thứ 6 về lượng học sinh du học tại Mỹ nhưng phần lớn trong số đó không trả lời được tại sao học tập ở đây. Quản lý khu vực Đông Nam Á của Tổ chức giáo dục The College Board Bee - Lee Chua chỉ ra rằng, vấn đề không chỉ ở kiến thức mà thuộc về kỹ năng. Yêu cầu của nhà tuyển dụng thời nay là lao động không chỉ có chuyên môn mà còn có kỹ năng xã hội. Cách trả lời cho câu hỏi như tại sao lựa chọn sẽ dẫn tới các đáp án hay cho câu hỏi bạn có ý tưởng gì cho công việc chẳng hạn… Tư duy phản biện, sáng tạo, cảm xúc, khả năng nghiên cứu và hợp tác… quyết định ở đó. Con đường dẫn đến thành công cứ nghĩ bằng phẳng, có nhiều kiến thức là được nhưng thực tế không phải như vậy thì giáo dục là trang bị thật tốt cho mỗi người tự bước đi.

Thay đổi cần đến từ tư duy mới về giáo dục	Nguồn: ITN

Bản sắc và quốc tế hóa

Từ kinh nghiệm của một trường nữ sinh hàng đầu của Mỹ với truyền thống 175 năm, Giám đốc Phòng Giáo dục quốc tế trường Miss Porter’s Sophia Paris cho rằng, sứ mệnh, tầm nhìn và giá trị cốt lõi của một ngôi trường chính là xoay quanh vấn đề đào tạo ra những công dân toàn cầu. Vì bối cảnh toàn cầu không ngừng thay đổi nên bên cạnh yếu tố nền tảng, nhà trường luôn phải đổi mới. Không chỉ học sinh mà giáo viên cũng cần học tập để triển khai chương trình hiệu quả. Chúng tôi kết nối với các tổ chức khác nhau cùng làm chương trình giảng dạy, cộng đồng đều có thể trải nghiệm chương trình mới, nhờ vậy học sinh có cái nhìn đa dạng hơn về kiến thức. Giáo trình riêng về công dân toàn cầu hay lớp học phát triển năng lực toàn cầu thông qua ngôn ngữ, lịch sử, văn hóa vùng miền cũng được chú trọng.

Thế kỷ XXI đòi hỏi những kiến thức, kỹ năng: Trí tò mò, khả năng lãnh đạo, tinh thần công dân toàn cầu, khả năng hòa nhập và lòng dũng cảm. Giám đốc Phòng Giáo dục quốc tế trường Miss Porter’s nhấn mạnh, chương trình đổi mới giáo dục chính là nhằm bám sát mục tiêu đó. Chặng đường đầu của đổi mới không dễ dàng, chúng tôi xây dựng từng bước để hướng tới các mục tiêu và kết nối chúng với nhau bằng một tư duy mở.

Tư duy mở cần thiết hội nhập nhưng trong quá trình quốc tế hóa cũng phải biết ta là ai và ta có gì, nghĩa là giáo dục cũng rất cần hội nhập và giữ được bản sắc. Trong hội thảo tư duy mới về giáo dục trong bối cảnh toàn cầu mới đây, nhà nghiên cứu giáo dục, TS. Đỗ Thị Ngọc Quyên nêu thực trạng nhiều trường “đổ xô” đi học mô hình giáo dục quốc tế. Điều đó đang gây xáo trộn trong giáo dục Việt Nam. Không rõ chúng ta xem quốc tế hóa là phương tiện hay là mục đích. Khi chúng ta đang vướng mắc vấn đề hệ thống, tức là chưa xác định được bản sắc của mình mà đã vội vã lao ra ngoài, học tập các nơi thì lúc quay ngược trở về sẽ rất nguy hiểm.

Hiệu trưởng Trường PTLC Olympia Phạm Thị Minh An cho rằng, vấn đề hội nhập không nên nhìn một chiều từ trong đi ra mà còn là phát huy những yếu tố để quốc tế phải tự tìm đến. Đổi mới có thể bắt đầu từ chính lớp học truyền thống với các giá trị sẵn có. Giáo dục không đứng yên, không chương trình nào bất biến, thậm chí không có bộ sách giáo khoa nào đáp ứng dù chỉ 2 năm. Thay đổi cần đến từ tư duy. Ví dụ, toán lớp 11 vẫn chương trình ấy, chúng tôi áp dụng phương pháp đảo ngược. Những gì trước giao về nhà thì làm trên lớp, những gì làm trên lớp thì tự học ở nhà, đến lớp là thảo luận. Lớp học không cứ là 4 bức tường, giữa sân trường, khu vườn cũng là lớp học. Cho phép giáo viên sáng tạo thì học sinh mới sáng tạo được. Nhờ thế, khi hội nhập ta không hòa tan, ta vẫn là ta với thế mạnh của mình.