Còn nhiều thách thức

Gia tăng khí hậu cực đoan

Từ đầu năm 2020 đến nay, bên cạnh dốc sức phòng chống dịch bệnh Covid-19 thì các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên, đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) phải gồng mình đối phó với hạn hán, xâm nhập mặn bủa vây.

Theo kịch bản biến đổi khí hậu (BĐKH), dự báo vào cuối thế kỷ XXI, mực nước biển dâng cao 1m sẽ làm 39% diện tích đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) bị ngập. Điều này đang đặt ra thách thức rất lớn đối với chiến lược bảo đảm an ninh lương thực quốc gia khi mỗi năm ĐBSCL cung cấp trên 50% sản lượng gạo, 70% lượng trái cây, 40% lượng thủy sản đánh bắt và 74% lượng thủy sản nuôi trồng của cả nước.

PGS.TS. Lê Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu BĐKH Trường Đại học Cần Thơ nhận định, BĐKH đang gia tăng tại vùng ĐBSCL kèm theo đó là những biểu hiện của các yếu tố cực đoan như: nhiệt độ tăng cao, hạn hán khốc liệt, xâm nhập mặn, triều cường và sạt lở bờ sông, bờ biển diễn ra thường xuyên hơn, gây nhiều thiệt hại cho các tỉnh, thành vùng ĐBSCL. Tại TP Cần Thơ, trong vài năm trở lại đây, triều cường dâng cao làm cho nhiều khu vực trên địa bàn thành phố bị ngập nặng. Trong đó khu vực quận Ninh Kiều, Bình Thủy bị ngập nặng nhất. Không chỉ thế, vào giữa tháng 02.2020, hạn mặn đã xâm nhập đến địa bàn quận Cái Răng, với độ mặn đo được 3,1‰, cao nhất từ trước tới nay.

TP Cần Thơ cũng đang đối diện với nhiều thách thức từ sạt lở, giông lốc gây thiệt hại lớn về sinh mạng và tài sản. Thống kê của các ngành chức năng, từ 2011 đến năm 2019, thiên tai xảy ra trên địa bàn thành phố đã làm 59 người chết, 21 người bị thương; gần 2.000 căn nhà bị sập, tốc mái, xiêu vẹo; hơn 6,7km đường giao thông bị sạt lở, PGS.TS Lê Anh Tuấn cho biết thêm.

Tỉnh Cà Mau có 3 mặt giáp biển nên phải chịu tác động nặng nề nhất từ BĐKH so với các tỉnh, thành khác trong khu vực. Vào mùa khô năm 2015  - 2016, hạn hán, xâm nhập mặn xảy ra trên địa bàn tỉnh Cà Mau đã gây thiệt hại hơn 64.000ha lúa; 9.800 con gia súc, gia cầm bị chết; 94 tuyến công trình xảy ra sạt lở, sụt lún; khoảng 9.900 hộ dân thiếu nước sạch sử dụng. Tổng thiệt hại khoảng 1.500 tỷ đồng. Bên cạnh đó, trên địa bàn tỉnh Cà Mau, tính từ đầu năm 2020 đến nay, mặc dù mới bước vào thời gian đỉnh điểm của mùa khô, tuy nhiên hạn, mặn đã gây thiệt hại cho tỉnh Cà Mau là  hơn 18.000ha lúa, 3,6ha rau màu, hơn 20.000 hộ dân thiếu nước sinh hoạt. Ngoài ra, đã xảy ra 912 điểm sạt lở, sụt lún với tổng chiều dài 22km.

Ông Trần Thanh Toàn, Chánh Văn phòng Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai - Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Hậu Giang thông tin: “Trong năm 2019, giông lốc làm sập, tốc mái gần 220 căn nhà của người dân; sạt lở bờ sông xảy ra 46 điểm, tăng 26 điểm so với năm 2018, làm mất trên 5.600m2 đất và nhiều cây cối, hoa màu. Từ cuối năm 2019 đến nay, dù đang là thời điểm của mùa khô, nhưng tình trạng sạt lở đất bờ sông vẫn thường xuyên xảy ra, nhất là ở địa bàn huyện Châu Thành”.

Nhiều giải pháp ứng phó

Ông Nguyễn Chí Kiên, Phó Giám đốc Sở TN - MT TP Cần Thơ cho biết, trong thời gian tới, TP Cần Thơ sẽ tiếp tục thực hiện các giải pháp để giảm nhẹ và khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường nước ở những khu vực trọng điểm; khoanh vùng các đối tượng có nguy cơ gây ô nhiễm; kiểm soát và xử lý chất thải ở các kênh, rạch; chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Bên cạnh đó, giám sát các vấn đề ô nhiễm mang tính liên vùng, liên tỉnh hướng tới xây dựng nền kinh tế xanh, bền vững.

Theo PGS.TS. Lê Anh Tuấn, để ứng phó hiệu quả với BĐKH, nguồn nước suy kiệt, các địa phương vùng ĐBSCL tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền để người dân có ý thức hơn trong việc bảo vệ chất lượng nước mặt, nước ngầm như: không sử dụng, lạm dụng nông dược bừa bãi; không vứt rác, xả rác thải, chất thải và xác gia súc, gia cầm xuống các nguồn nước. Ngoài ra, hạn chế việc khoan rút nước ngầm. Các tỉnh, thành vùng ĐBSCL tập trung kinh phí hoặc vốn dự phòng của công tác phòng chống thiên tai để làm vùng trữ nước trong nội đồng, mương vườn; không nên vì những khó khăn hiện nay mà đầu tư xây dựng những công trình lớn vừa lãng phí, kém hiệu quả mà còn gây tác hại đến môi trường, tính đa dạng sinh học. Đồng thời, hoàn thiện hệ thống cảnh báo sớm và mạng lưới thông tin đến cộng đồng để chủ động thích ứng với tự nhiên.

 PGS.TS. Lê Anh Tuấn nhấn mạnh: Các yếu tố cực đoan của BĐKH đã làm gia tăng, tạo áp lực lớn đến vựa lúa của vùng ĐBSCL. Nhằm phát triển bền vững ngành nông nghiệp nói chung, bảo vệ diện tích lúa nói riêng, trong những năm qua, các bộ, ngành và các tỉnh, thành vùng ĐBSCL đã đẩy mạnh công tác quy hoạch vùng, phát triển diện tích đất lúa theo hướng tập trung quy mô lớn như ở An Giang, Hậu Giang, Đồng Tháp… để vừa nâng cao giá trị sản phẩm, vừa phù hợp với vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên ở mỗi địa phương.

Cùng với đó, các tỉnh, thành vùng ĐBSCL, nhất là ở ven biển đã mạnh dạn ứng dụng khoa học công nghệ vào canh tác, đưa các giống lúa chịu phèn, chịu mặn, chịu ngập vào sản xuất. Đồng thời, để thích nghi với những bất lợi của thời tiết, nông dân ở một số địa phương như: Sóc Trăng, Bến Tre, Trà Vinh, Cà Mau cũng đã thay đổi tập quán sản xuất, chuyển sang trồng lúa - khoai - bắp; lúa - tôm tại một số khu vực chuyên trồng lúa 03 vụ. Từ các mô hình sản xuất này, đã giúp người nông dân xác định được những ưu tiên trong sản xuất nông nghiệp, bố trí thời vụ, cây trồng hợp lý để thích nghi với BĐKH" - ông Tuấn nói.