Con búp bê (Phần một)
Truyện ngắn của Paul William Gallico

      Câu chuyện tôi sắp kể diễn ra cách đây ba năm, và tất cả xảy ra vì một con búp bê. Tôi là bác sỹ, tôi tên là Stephan Amony. Nhà và nơi tôi làm việc là thành phố London, gần sông Thames. 
      Tôi còn nhớ rõ buổi sáng tháng mười năm ấy. Từ cửa sổ, tôi thấy ánh nắng ban mai đang chiếu sáng trên dòng sông. Tôi ra khỏi nhà để đi mua tờ Thời báo, công việc tôi vẫn làm hàng sáng. Có một cửa hàng hoa ở ngay góc phố tôi sống. Đi đến sát góc phố, tôi có thể ngắm những bông hoa thật rực rỡ. Tôi rẽ vào đường Abbey. 
      Vài phút sau tôi đã đến trước cửa hàng để mua báo. Trước khi vào trong, tôi nhìn qua tủ kính và sực nhớ rằng tuần tới là sinh nhật đứa cháu gái.
       Như thường lệ, cửa hàng có rất nhiều đồ chơi, bút, giấy. Một vài thứ trong đó dường như đã ở trong tủ kính nhiều năm. Khi trông thấy một con búp bê, tôi quyết định đó sẽ là món quà sinh nhật mà cháu tôi thích nhất. Con búp bê gần như bị che khuất ở góc tủ. Nó được làm bằng vải, nhưng chính khuôn mặt đã gây cho tôi sự chú ý đặc biệt. Cho dù được tô màu, con búp bê trông đáng yêu, hiền từ, đôi mắt đượm buồn. Tôi cảm thấy tội nghiệp cho nó phải ở trong cái tủ kính ken chặt hàng. Tôi quyết định nhìn kỹ hơn. 
      Cửa hiệu của một người đàn ông tên là Jim Carter. Khi tôi đi vào, ông ta mỉm cười. “ Xin chào bác sỹ, vẫn một tờ Thời báo chứ ?” “ Vâng, và tôi muốn một món quà cho đứa cháu gái. Tôi muốn xem con búp bê trong tủ của ông, con búp bê ở góc tủ ấy, làm bằng vải”. Ông chủ cửa hàng có vẻ ngạc nhiên. “Con búp bê à, nó đặc biệt nhưng đắt đấy bác sỹ ạ”. 
      Jim lấy con búp bê khỏi tủ kính, đưa cho tôi. Cầm con búp bê, tôi ngạc nhiên đến nỗi suýt đánh rơi. Nó rất đẹp và giống như thật. Trang phục của búp bê được may bằng tay, và khuôn mặt, mặc dù tôi không nhìn rõ lắm, được một họa sỹ vẽ thủ công. Nó thật đáng yêu. Bất kỳ ai làm ra con búp bê này chắc chắn đã thực hiện với sự yêu quý và cẩn trọng. Nó thật dịu dàng, và đó là cảm giác đầu tiên khi tôi nhìn thấy khuôn mặt búp bê. 
      Tôi đặt con búp bê xuống nhẹ nhàng. “Con búp bê này giá bao nhiêu tiền, ông Jim?”, tôi hỏi. Tôi khi đó chắc phải trông rất ngỡ ngàng bởi vì Jim bảo tôi: “Tôi đã nói với bác sỹ rằng nó rất đắt. Ở London người ta bán với giá hai mươi bảng, nhưng ở đây tôi lấy ông mười một bảng thôi”. “Ai làm ra nó vậy?”, tôi hỏi. Tôi tò mò muốn biết người đã làm ra những con búp bê xinh đẹp này. “Một người đàn bà ở phố Harley, sống ở đây nhiều năm rồi, thỉnh thoảng bà ta đến đây và thế là tôi có búp bê để bán”. Tôi hỏi tiếp. “Thế bà ta tên gì, trông như thế nào?” “ Tôi cũng không chắc, hình như là Callamy. Một người đàn bà cao, tóc đỏ, mặc quần áo đắt tiền. Bà ta trông khó gần và rất ít nói chuyện khi đến đây - Jim ngừng một lát - Tôi chưa bao giờ thấy bà ta cười”. 
      Tôi không thể hiểu được điều này, làm sao một người đàn bà như thế lại làm ra những con búp bê xinh đẹp đến vậy. Khi đếm tiền, tôi cảm thấy mình thật ngớ ngẩn. Mặc dù con búp bê để làm quà tặng cho đứa cháu gái, nhưng lý do thật sự để tôi mua nó: đó là tôi không thể để con búp bê xinh đẹp như vậy trong một cửa hàng đầy bụi. 
      Tôi mang búp bê về nhà, đặt trong phòng ngủ bé nhỏ của mình, và ở trong căn phòng này, dường như nó càng đáng yêu hơn. Tôi cho búp bê vào một cái hộp bằng giấy màu nâu. Buổi chiều hôm đó, tôi mang đến bưu điện, gửi cho cháu gái. 
      Tôi nghĩ rằng mình sẽ quên con búp bê, nhưng không được. Tôi không thể không nghĩ về nó. Làm sao một con búp bê xinh đẹp như vậy lại được một người phụ nữ như Jim nói làm ra! Trong khi tôi đang cố tìm xem người phụ nữ đó là ai, thì có rất nhiều trẻ em bị ốm, đặc biệt trong thời tiết giá lạnh và ẩm ướt. Tôi bận rộn vài tuần liền. Quên bẵng cả người đàn bà và con búp bê. 
      Một ngày, vào mấy tuần sau đó, tôi có điện thoại, giọng một phụ nữ: “Có phải là bác sỹ Amony không?” “Vâng, tôi đây”. “Ông có thường xuyên đi khám tư cho bệnh nhân không?” “Có, thỉnh thoảng”, tôi đáp. “Mất bao nhiêu tiền một lần?”. Giọng điệu người đàn bà không mấy thiện cảm. Bà ta dường như quan tâm đến tiền nhiều hơn tới người đang ốm. Tôi trả lời. “Một lần khám bệnh mất năm bảng, nhưng nếu bà thực sự không thể trả tiền thì tôi cũng không đòi hỏi”. “Được rồi, người đàn bà nói. Tôi có thể trả ông năm bảng. Tôi tên là Rose Callamit, nhà tôi ở cạnh hiệu bánh trên đường Harley, phòng của tôi trên tầng hai”. “Tôi sẽ đến ngay”, tôi đáp. 
      Tôi đến căn nhà đó sau mười phút. Tôi bước lên bậc cầu thang chật hẹp, bụi bặm và tối mò. Tôi đi hết cầu thang, cửa đã mở sẵn, một giọng nói khô cứng vọng ra. “Bác sỹ Amony phải không, mời vào. Tôi là Rose Callamit đây”. Trước mắt tôi là một người đàn bà với mái tóc đỏ kỳ dị, đôi mắt đen, môi bóng và đỏ tươi. Bà ta khoảng bốn lăm, năm mươi tuổi gì đó. 
      Tôi thất vọng khi nhìn thấy người đàn bà, và càng thất vọng hơn khi bước vào gian ngoài. Đồ đạc đều là những thứ xuềnh xoàng. Trên chạn bát ở góc nhà, có một vài cái chai thủy tinh nhỏ. Không có chút hơi ấm nào, căn phòng lạnh lẽo, tồi tàn. Và ở phía sau cửa, tôi nhìn thấy mấy con búp bê. Chúng được treo trên tường, một vài con khác bị vứt cẩu thả trên giường. Mỗi con búp bê có một vẻ khác nhau nhưng đều có một đặc điểm chung là dịu dàng, đáng yêu, giống như con búp bê tôi đã mua cho cháu gái mình. Dường như người đàn bà kia không thể làm ra những con búp bê như thế này. 
      “Bác sỹ quá trẻ”, bà Rose nói. Tôi đáp lại gay gắt bởi vì thất vọng khi thấy những con búp bê ở trong nhà người đàn bà. “Tôi già hơn vẻ bề ngoài. Nhưng nếu bà nghĩ tôi trẻ quá, tôi sẽ đi ngay”. Bà ta cười: “Đừng giận, bác sỹ, nhưng trông ông rất đẹp trai”. “Tôi là bác sỹ nên không có nhiều thì giờ để lãng phí, ở đây ai bị ốm”, tôi hỏi. “Không phải tôi mà là cháu gái tôi. Nó đang ở phòng trong, tôi sẽ đưa ông vào đó”. Trước khi bước vào, tôi thấy cần phải biết về những con búp bê, tôi hỏi. “Bà làm ra những con búp bê này à?”. “Đúng, nhưng sao vậy?” Vì một vài nguyên nhân, tôi tự nhiên cảm thấy rất buồn. “Tôi đã mua một con búp bê như thế này cho cháu gái tôi”. Bà ta cười. “Tôi đoán, ông chắc phải trả rất nhiều tiền.” 
      Người đàn bà dẫn tôi qua hành lang nhỏ phía trong. Khi sắp mở cửa, bà ta kêu to. “Mary, bác sỹ đã đến”. Sau đó bà mở rộng cửa hơn để tôi vào. Bà cố ý nói to để cô gái có thể nghe thấy. “Đừng ngạc nhiên nhé bác sỹ, chân nó bị khoèo”. Cô gái - Mary, đang ngồi trên ghế cạnh cửa sổ, khi nghe thấy những lời như vậy, sự đau khổ cùng cực hiện rõ trên khuôn mặt. Một lần nữa, tôi thấy giận người đàn bà ghê gớm đó. Lời lẽ của bà ta khiến cô gái phải nghĩ về cái chân của mình. 
       Mary trông chưa tới hai lăm tuổi nhưng khuôn mặt rất xanh xao, đôi mắt to đen. Dường như linh hồn cô đang chết dần, cô rất yếu. Từ giây phút đầu tiên, tôi đã xúc động bởi sự dịu dàng trên khuôn mặt buồn của Mary. Tôi vẫn còn nhớ rõ: thân hình gầy gò, tội nghiệp, mái tóc khô mất hết sự sống. Nhưng tôi đã thấy một thứ khiến tôi rạng rỡ. Xung quanh Mary là những chiếc bàn nhỏ, một chiếc để sơn màu và bàn chổi; Những cái khác để kim, chỉ khâu, vải nhiều màu, nhiều kích cỡ khác nhau. Đó là những thứ cần thiết để làm búp bê. 
      Tôi có thể nhận ra Mary ốm yếu không phải do cái chân bị tật. Nhưng cái chân của Mary thu hút sự chú ý của tôi. Đó là cách cô ngồi. Nếu  giống như tôi nghĩ, khi được điều trị, cái chân có thể kéo thẳng ra được. “Cô có thể đi được không, Mary?”, tôi hỏi. “Có”, cô nhẹ nhàng. “Hãy đi đến chỗ tôi”. “Không, tôi không thể, đừng bắt tôi”. Tôi không muốn làm Mary đau, nhưng tôi cần phải biết bệnh tình cho chắc chắn. “Tôi xin lỗi, nhưng Mary à, hãy cố lên”. 
      Mary thận trọng đứng dậy, lê từng bước đến chỗ tôi. Tôi nhìn rất kỹ chân trái của Mary, tôi chắc là mình đã đúng. “Tốt rồi”, tôi mỉm cười hài lòng. Tôi đưa tay ra giúp cô. Khi Mary nhìn lên, một lần nữa tôi chứng kiến sự tuyệt vọng, đau khổ mà cô đang trải qua. Cô dường như muốn khóc òa trong sự câm lặng khi được tôi giúp. Tay cô chới với về phía tôi, nhưng rồi lại thõng xuống. Thế là hết hy vọng. “Cô bị như thế này bao lâu rồi, Mary?” Bà Rose cướp lời. “Mary bị khoèo chân gần mười năm rồi, nhưng tôi mời ông đến đây không phải vì việc ấy. Mary đang bị ốm. Tôi muốn biết nó bị làm sao”. Đúng vậy, Mary đang bị ốm, thậm chí cô đang chết dần. Tôi nhận ra điều đó ngay từ khi nhìn thấy Mary. 
      Tôi hy vọng bà Rose sẽ rời khỏi phòng, nhưng bà ta không đi. Bà ta cười to. “Tôi sẽ ở đây, bác sỹ ạ. Ông phải tìm ra xem nó làm sao và nói cho tôi biết”. Khám cho Mary xong, tôi và bà Rose đi ra phòng ngoài. Tôi bảo bà Rose. “Bà có biết rằng chân của Mary có thể kéo thẳng lại được. Nếu được điều trị, cô ấy có thể đi được”. “Thôi đủ rồi”, bà Rose quát vào mặt tôi những từ khiến tôi nổi khùng. “Ông không được nói với Mary về điều đó. Nó đã được những người có chuyên môn khám. Tôi sẽ không để một vài tay trẻ tuổi ngu ngốc gợi cho nó hy vọng. Nếu ông dám làm việc ấy, thì đừng bao giờ bước chân đến đây nữa. Tôi chỉ muốn biết có vấn đề gì xảy ra với Mary. Nó không ăn, cũng không ngủ, làm việc cũng không ra sao. Ông đã tìm ra nguyên nhân gì chưa?”
      “Tôi vẫn chưa biết có điều gì xảy ra với Mary”, tôi trả lời. “Nhưng tôi biết cô ấy đang bị một cái gì đó dần dần tàn phá. Tôi sẽ sớm khám lại lần nữa và đưa cho cô ấy một ít thuốc, giúp cô ấy khỏe hơn. Tôi sẽ quay lại trong một vài ngày tới.” “Ông không được nói gì về việc chữa cái chân cho Mary, ông hiểu không? Nếu ông còn tiếp tục như vậy, tôi sẽ gọi bác sỹ khác”. “Tôi đồng ý”, tôi đáp. Tôi buộc phải nói như vậy để có cơ hội đến thăm Mary lần nữa và có lẽ khi nào cô ấy khỏe hơn, tôi sẽ nói cho Mary biết về cái chân của cô. Tôi sẽ...
      Khi cầm túi chuẩn bị ra về, tôi hỏi. “Bà nói rằng bà đã làm ra những con búp bê này?”. “Tôi làm”, bà ta bộc lộ sự khó chịu. “Tôi đã vẽ mẫu, sau đó để Mary làm. Điều ấy giúp nó không nghĩ về cái chân của mình nữa, và sự thật là nó sẽ không bao giờ lấy chồng hay có con”.

Uông Triều dịch

      >>Con búp bê (Phần cuối)