Cơ quan chủ quản nhà xuất bản không thể đứng ngoài cuộc

Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Chu Văn Hòa cho biết, không thể tự cứu mình là tình trạng của nhiều NXB khi làm ăn thua lỗ, kém hiệu quả. NXB Văn hóa - Thông tin là một trong những minh chứng cụ thể nhất cho tình trạng khó khăn của các NXB hiện nay. Đã hai năm nay, NXB Văn hóa - Thông tin rơi vào thảm cảnh, không nuôi nổi mình, phải nợ lương công nhân viên. Sự thiếu hụt về tài chính dẫn đến tình trạng yếu kém về năng lực của hầu hết các NXB. Chúng ta lên án khi nhà xuất bản làm sai, khi cơ quan quản lý Nhà nước lơi lỏng. Nhưng phần trách nhiệm rất lớn từ phía cơ quan chủ quản thì chưa thấy được nhắc đến.

Nhiều chuyên gia cũng đã đặt ra vấn đề trách nhiệm của các cơ quan chủ quản của các nhà xuất bản hiện nay. Theo luật, cơ quan chủ quản NXB vừa chịu trách nhiệm về cơ sở vật chất, công tác tổ chức và chịu trách nhiệm về hoạt động của NXB ấy có đúng tôn chỉ, mục đích và đúng pháp luật hay không. Nhưng lâu nay chúng ta không chỉ rõ trách nhiệm của các cơ quan chủ quản NXB. Một số cơ quan chủ quản còn lúng túng, bị động, thiếu phương án hỗ trợ hiệu quả để nâng cao chất lượng hoạt động, giải quyết dứt điểm các sai phạm kéo dài của NXB trực thuộc, đặt hoàn toàn trách nhiệm xử lý về phía cơ quan chỉ đạo, quản lý hoạt động xuất bản… Bên cạnh đó, các cơ quan chủ quản thành lập ra các đơn vị xuất bản nhưng lại hầu như bỏ mặc với vốn đầu tư rất thấp. Theo thống kê hiện nay, có tới 80% trong tổng số 63NXB có tổng vốn đầu tư dưới 2 tỷ đồng.

Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam Đỗ Quý Doãn cho biết, tình trạng thiếu vốn dẫn đến hệ quả là các NXB hoạt động lay lắt, một năm chỉ cho ra được 5 - 10 đầu sách, còn thì phụ thuộc hoàn toàn vào đối tác liên kết. Tài chính chưa bảo đảm, nhiều NXB đành phải chịu cảnh đi thuê hoặc dùng chung trụ sở với diện tích nhỏ hẹp. Đó lại là thực trạng xảy ra ở nhiều đơn vị như NXB Tri thức, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân…

Nguyên nhân những sai sót khi để những xuất bản phẩm kém chất lượng lọt ra ngoài thị trường là do năng lực, trình độ của biên tập viên yếu kém, NXB chưa đi sâu và làm hết trách nhiệm của mình. Nhưng ở đây cũng phải nói, trong số những trường hợp sai, có một số trường hợp do trách nhiệm của cơ quan quản lý, cơ quan chủ quản của NXB khi sách đã nộp lưu chiểu đến nửa năm mà không phát hiện được sai sót. Vì vậy, ngoài việc NXB phải gánh chịu trách nhiệm thì cơ quan chủ quản cũng phải có một phần trách nhiệm trong đó.

Trước thực trạng đó, nhiều chuyên gia cho rằng, giải pháp có tính căn cơ nhất hiện nay là ngành xuất bản không nên đứng ngoài quá trình tái cơ cấu, mà đặc biệt là các cơ quan chủ quản ngành xuất bản không thể đứng ngoài cuộc của quá trình tái cơ cấu đó. Phải có một cuộc tổng rà soát, đánh giá lại năng lực, tôn chỉ mục đích, chức năng nhiệm vụ của các NXB. Những NXB hoạt động không hiệu quả phải có phương án sáp nhập, hoặc giải thể.