Thách thức lớn, cơ hội lớn
Trước ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid-19, Việt Nam là một trong số ít quốc gia tăng trưởng dương (2,9%) trong năm 2020 và dự kiến sẽ tăng trưởng 6,7 - 7% trong năm 2021 - 2022. Ba tổ chức xếp hạng tín nhiệm lớn nhất thế giới là Moody’s, S&P và Fitch đều nhận định Việt Nam là một trong những điểm sáng trong phục hồi kinh tế toàn cầu. Ngành hàng không Việt Nam có thể tận dụng lợi thế này nếu có những chính sách hợp lý để vượt qua giai đoạn khủng hoảng và nắm bắt cơ hội.
Tác động quá lớn của đại dịch đã khiến các hãng hàng không lớn trong khu vực đều suy yếu về nguồn lực tài chính và quy mô đội tàu bay. Thai Airways đã nộp đơn xin phá sản, dừng khai thác và đang tái cấu trúc, quy mô đội tàu bay sẽ thu hẹp từ 103 chiếc xuống còn 86 chiếc vào năm 2025. Trong khi đó, Garuda Indonesia đã tính đến phương án giảm quy mô ½ đội bay xuống dưới 70 tàu để tồn tại do khoản nợ lên tới 4,9 tỷ USD. Malaysia Airlines đang lên kế hoạch tái cấu trúc và dự kiến loại bỏ đội tàu bay Airbus A380. Đây là cơ hội cho các hãng hàng không Việt Nam đổ tải chiếm lĩnh thị trường khi Chính phủ mở cửa trở lại.
Hệ quả từ "cuộc chiến" hạ giá vé
Theo Hiệp hội Vận tải hàng không quốc tế (IATA), Việt Nam được ghi nhận là một trong những thị trường hàng không có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới, trung bình đạt 15,8%/năm. Tuy nhiên, sự tăng trưởng mạnh mẽ này đã bị dừng lại vào năm 2020 do ảnh hưởng của Covid-19. Trong 6 tháng đầu năm 2021, khách tổng thị trường đạt 12,98 triệu khách, thấp hơn 32,2% so cùng kỳ và thấp hơn 64,9% so 2019. Mặt khác, dịch Covid-19 cũng làm các hãng hàng không thua lỗ nặng nề. Đến quý I.2021, tính theo lợi nhuận gộp từ bán hàng/dịch vụ, Vietnam Airlines lỗ khoảng 3.904 tỷ đồng.
Để có dòng tiền duy trì hoạt động và giành thị phần khách, các hãng liên tục giảm mạnh giá vé. Việc này sẽ dẫn tới cạnh tranh tiêu cực, gây mất cân đối giữa giá thành và giá bán, khiến doanh thu sụt giảm trầm trọng. Tồi tệ hơn, hãng bay có thể phá sản khi doanh thu không bù đắp nổi các chi phí hiện hữu; các hãng hàng không còn lại có khả năng sẽ kiểm soát thị trường, tăng giá vé, ảnh hưởng tới lợi ích người tiêu dùng.
Trong ngắn hạn, người tiêu dùng có thể được lợi khi giá vé giảm nhưng trong dài hạn, nếu diễn ra tình trạng độc quyền dù chỉ ở một vài phân khúc, các doanh nghiệp sẽ phải tăng mạnh giá bán để bù đắp tổn thất và tới lúc đó, người tiêu dùng sẽ chịu thiệt thòi. Mặt khác, việc giá vé máy bay ở nhiều thời điểm còn rẻ hơn đường sắt và đường bộ tạo ra sự mất cân đối về phát triển giữa ngành hàng không và các ngành vận tải khác, ảnh hưởng đến thị phần chung của ngành vận tải và lợi ích Nhà nước.
Cần "bàn tay" Nhà nước để bình ổn giá vé
Nhiều chuyên gia và đại diện hãng hàng không cho rằng, đã đến lúc cơ quan quản lý nhà nước tham gia điều tiết thông qua mức giá tối thiểu trong khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách hạng phổ thông cơ bản, để hãng bay bảo đảm dòng tiền, ổn định sản xuất kinh doanh, đủ năng lực cạnh tranh với hàng không nước ngoài.
Đánh giá sự ra đời của hàng không giá rẻ đã tạo cơ hội đi lại bằng tàu bay cho nhiều người, tuy nhiên, ông Nguyễn Thiện Tống, nguyên Chủ nhiệm bộ môn Kỹ thuật hàng không, Đại học Bách Khoa TP. Hồ Chí Minh cho rằng, nếu hãng bay bán phá giá, cụ thể trong một thời gian dài mà tiền bán vé thu về không đủ số chi ra thì cần xử lý nghiêm để tạo minh bạch và công bằng giữa các hãng hàng không. Đồng tình quan điểm này, ông Bùi Doãn Nề, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp hàng không Việt Nam cho rằng, Nhà nước cần chú ý định hướng chiến lược nhằm giữ được thị phần và sức cạnh tranh cho các hãng bay.
IATA dự báo thị trường sẽ hồi phục vào năm 2023 - 2024 nhưng mức độ sẽ khác nhau giữa các thị trường và phụ thuộc vào tốc độ phổ cập tiêm chủng của từng nước. Để tạo môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng, cũng như bảo đảm sức khỏe tài chính của các hãng trong nước để cạnh tranh với các hãng nước ngoài, ngành hàng không cần có cơ chế giám sát, quản lý để thực hiện các giải pháp chống bán phá giá đối với doanh nghiệp vận tải hàng không. Các hãng hàng không quy định mức giá cụ thể theo tín hiệu thị trường nhưng nằm trong khung giá dịch vụ do Nhà nước quy định.
“Khi sản xuất kinh doanh ổn định, doanh thu được cải thiện sẽ bảo đảm cho doanh nghiệp có khả năng trả lãi và vốn vay ngân hàng”, lãnh đạo một hãng bay phân tích. Bên cạnh đó, khi cân bằng doanh thu, hãng hàng không sẽ có nguồn lực để đầu tư phát triển các đường bay mới, nâng chất lượng dịch vụ, như vậy người dân sẽ được hưởng lợi.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
