Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cơ bản đáp ứng yêu cầu quản lý thực phẩm chức năng
Quan tâm đến vấn đề về thực phẩm chức năng, ĐBQH Nguyễn Thị Xuân (Đắk Lắk) cho biết, tại Báo cáo số 1467, Bộ Y tế đã đánh giá hệ thống pháp luật quản lý về thực phẩm chức năng tương đối đồng bộ, đáp ứng yêu cầu công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, thực trạng về thực phẩm chức năng vẫn tràn lan trên thị trường với hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, thậm chí có chứa chất cấm khiến cử tri vô cùng lo lắng, bức xúc. Do đó, đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Y tế làm rõ "lỗ hổng” này và có giải pháp căn cơ như thế nào?
Liên quan tới hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để quản lý về thực phẩm chức năng, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định, đến thời điểm này là "cơ bản đáp ứng”.
Cụ thể, Luật An toàn thực phẩm đã được Quốc hội thông qua vào năm 2010 và một số luật có các nội dung liên quan như: Luật Thanh tra, Luật Xử lý vi phạm hành chính, Bộ luật Hình sự, Luật Quảng cáo; các nghị định, thông tư và các quy chuẩn liên quan tới thực phẩm chức năng.
Bộ trưởng cũng nêu rõ, nếu công tác sản xuất thực phẩm chức năng được quan tâm và đầu tư để có những sản phẩm tốt thì đây cũng là một lợi thế để xuất khẩu, phát triển kinh doanh trong lĩnh vực này. Hiện nay thực phẩm chức năng của Việt Nam đã xuất khẩu đến hơn 30 nước trên thế giới, trong đó có rất nhiều các thực phẩm, các loại vitamin.
Năm 2019, Bộ Y tế đã có Thông tư hướng dẫn Thực hành sản xuất tốt (GMP) trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khỏe, trong đó có thực phẩm chức năng. Như vậy, tất cả các nhà máy sản xuất thực phẩm chức năng ở Việt Nam phải đáp ứng đủ các điều kiện, tiêu chuẩn về thực hành sản xuất tốt. Việt Nam cũng là nước đầu tiên của khu vực ASEAN áp dụng quy chuẩn này.
“Trước đây, chúng ta có khoảng 1.000 cơ sở sản xuất thực phẩm chức năng thì đến thời điểm này sau khi áp dụng quy chuẩn, chúng ta có 201 cơ sở thực hiện đúng các quy định về sản xuất, bảo đảm chất lượng. Bên cạnh đó, chế tài để xử phạt vi phạm các quy định về sản xuất, tiêu thụ, quảng cáo các sản phẩm chức năng đã được quy định rất rõ”, Bộ trưởng cho biết.
Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng thẳng thắn thừa nhận thực tế thời gian vừa qua vẫn có vi phạm liên quan đến lĩnh vực này.
Lý giải nguyên nhân, Bộ trưởng nêu rõ, sản xuất thực phẩm chức năng, sản xuất hàng giả đem lại lợi nhuận cho những người lợi dụng để sản xuất và buôn bán; các nhãn hàng lợi dụng việc thiếu hiểu biết của người tiêu dùng để thổi phồng giá trị của các sản phẩm. Ngoài ra, còn có hiện tượng buôn bán các thực phẩm chức năng giả qua biên giới.
Vướng mắc nhất hiện nay là quảng cáo trên mạng và mạng xã hội
Để vá những “lỗ hổng” này, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, các doanh nghiệp sản xuất khi được cấp giấy đủ điều kiện để sản xuất theo quy định đều sẽ được niêm yết tên trên website của Cục An toàn thực phẩm. Từ đó, người tiêu dùng có thể tra cứu được các mặt hàng, các doanh nghiệp sản xuất theo đúng quy định.
Đối với các cá nhân có hành vi vi phạm, Bộ Y tế cũng có những cảnh báo. Chẳng hạn, vi phạm liên quan tới vấn đề quảng cáo thì Bộ sẽ gửi công văn đến Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Cục phát thanh truyền hình (Bộ Thông tin và Truyền thông), Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công thương).
Trong thời gian vừa qua, các Bộ khi nhận được công văn đã tham gia tích cực vào việc xử lý vi phạm. Năm 2021, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành quy tắc ứng xử khi tham gia nghệ thuật, trong đó có yêu cầu về việc tham gia quảng cáo sản phẩm của các nghệ sĩ. Song, Bộ trưởng cũng cho biết, vướng mắc nhất hiện nay là những vấn đề liên quan đến quảng cáo trên mạng và mạng xã hội. Trong đó, có những trang mạng đặt tại nước ngoài nên rất khó xử lý, thậm chí họ có cả hệ thống công nghệ thông tin hiện đại nên việc truy cập cũng như tìm hiểu nguồn gốc là khó khăn rất lớn.
Về xử phạt hành chính, Bộ Y tế cũng phải triển khai thực hiện theo quy định, có những doanh nghiệp bị xử phạt tới 11 tỷ đồng nhưng đến thời điểm này cũng chưa thu được tiền nộp phạt. Bộ đang đề xuất áp dụng các biện pháp cấm xuất cảnh đối với những trường hợp vi phạm để có cơ sở tiến hành các biện pháp tiếp theo, nhưng đây cũng là một thách thức.
“Do đó, chúng tôi cũng rất mong muốn các quy định của pháp luật liên quan tới nội dung này, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp vi phạm khi Bộ Y tế chuyển sang các cơ quan pháp luật cũng được xử lý một cách nghiêm khắc để làm gương và giải quyết những vấn đề trong thực tiễn hiện nay”, Bộ trưởng nói.
Rà soát, triển khai nghiêm túc quy định pháp luật
Trước thực trạng thực phẩm chức năng, mỹ phẩm kém chất lượng được quảng cáo, bày bán tràn lan trên thị trường, ĐBQH Dương Tấn Quân (Bà Rịa - Vũng Tàu) cũng đề nghị Bộ trưởng cho biết Bộ Y tế đã có những kế hoạch gì để phối hợp với các cơ quan chức năng xây dựng hệ thống giám sát toàn diện từ khâu sản xuất đến khâu phân phối nhằm bảo đảm chất lượng và ngăn chặn các vi phạm trong lĩnh vực thực phẩm chức năng, mỹ phẩm?
Bộ trưởng cho biết, việc quản lý các sản phẩm dược thực hiện theo quy định của Luật Dược; với quản lý mỹ phẩm đã có quy định tại Thông tư số 43 năm 2014 của Bộ Y tế và đối với an toàn thực phẩm là thực phẩm chức năng thì đã có Luật An toàn thực phẩm điều chỉnh.
Các quy định của luật đã rất đầy đủ, tạo cơ sở pháp lý để tăng cường quản lý đối với dược mỹ phẩm cũng như thực phẩm chức năng. Nhấn mạnh như vậy, Bộ trưởng khẳng định, Bộ Y tế đã tập trung triển khai các giải pháp tăng cường quản lý các mặt hàng này.
Về giải pháp, Bộ trưởng cho biết, trước hết phải triển khai nghiêm túc các quy định của pháp luật, trong đó rà soát lại các quy định, những nội dung nào chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn thì phải có sự điều chỉnh. Hiện nay, Quốc hội đang cho ý kiến với dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược; Chính phủ cũng đang giao Bộ Y tế xây dựng dự án Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi). Bộ Y tế rất mong muốn dự án Luật này sẽ được trình xin ý kiến Chính phủ và tiếp theo là trình Quốc hội.
Riêng với mỹ phẩm, Bộ trưởng nêu rõ, trong tháng 11 này, Bộ Tư pháp đã thẩm định nghị định về quản lý mỹ phẩm để tăng cường các quy định chặt chẽ hơn. Bên cạnh đó, Bộ Y tế đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương, Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389), Bộ Thông tin và Truyền thông trong việc quản lý các website bán hàng; phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để có giải pháp chấn chỉnh cụ thể, kịp thời đối với từng vi phạm liên quan tới sử dụng, tuyên truyền, quảng cáo, bán những sản phẩm không đáp ứng được yêu cầu.
