Có giai đoạn thiếu phối hợp, thiếu chủ động

Nhiều văn bản pháp lý quan trọng chưa được ban hành

Theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh, 1 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 (Chương trình), Chính phủ, Thủ tướng, các bộ, ngành liên quan và các địa phương đã rất nỗ lực, cố gắng khắc phục những thách thức lớn trong điều kiện dịch bệnh Covid - 19 diễn biến phức tạp. Bên cạnh đó, tại thời điểm giao thời giữa hai nhiệm kỳ của Chính phủ, có một số thay đổi về nhân sự, trực tiếp chỉ đạo và quản lý Chương trình từ Trung ương đến địa phương nên quá trình triển khai cũng chịu tác động không nhỏ, nhất là quá trình ban hành các văn bản pháp lý làm cơ sở tổ chức thực hiện Chương trình.

Một trong những vướng mắc lớn nhất được các thành viên Hội đồng Dân tộc chỉ ra tại phiên họp là, Chính phủ chưa phê duyệt quyết định đầu tư. Trong khi đó, hầu hết các chương trình, chính sách dân tộc đã hết hiệu lực vào năm 2020, nhiều chính sách được tích hợp vào Chương trình. Nếu không triển khai kịp thời Chương trình, các chính sách dân tộc sẽ bị gián đoạn, làm chậm cơ hội tiếp cận nguồn lực để phát triển, ảnh hưởng đến kết quả thực hiện các mục tiêu của Chương trình.

Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Nguyễn Lâm Thành chỉ ra các văn bản pháp lý chưa được ban hành như: Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn, ngân sách nhà nước thực hiện Chương trình; Nghị định của Chính phủ về chính sách tín dụng ưu đãi thực hiện Chương trình; Nghị định của Chính phủ về cơ chế quản lý các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, bảo đảm cơ chế đặc thù trong tổ chức quản lý, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phù hợp với vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Thông tư quy định quản lý và sử dụng kinh phí sự nghiệp thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia; văn bản hướng dẫn thực hiện dự án, tiểu dự án thuộc Chương trình.

Nguyên nhân chủ quan dẫn đến tồn tại, hạn chế nêu trên là do “trong một số nhiệm vụ cụ thể, tại một số thời điểm của quá trình phối hợp công tác cho thấy sự thiếu quyết liệt, thiếu sự chủ động phối hợp của các bộ, ngành với cơ quan chủ trì trong việc thực hiện các nhiệm vụ được giao… Sự phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương còn thiếu tính thống nhất, chưa thực sự phát huy hiệu quả trong thời gian qua." Nguyên nhân này được thừa nhận ngay trong Báo cáo của Chính phủ. Tuy nhiên, các thành viên Hội đồng Dân tộc lưu ý, Báo cáo chưa chỉ rõ trách nhiệm cụ thể của từng bộ, ngành, địa phương có liên quan.

Xây dựng kế hoạch, lộ trình cụ thể

Thừa nhận, đúng là có giai đoạn thiếu phối hợp, thiếu chủ động và thiếu quyết liệt, Chủ nhiệm, Bộ trưởng Ủy ban Dân tộc cũng chia sẻ thêm những khó khăn khi triển khai thực hiện Chương trình, nhất là trong giai đoạn kiện toàn bộ máy lãnh đạo ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình chuẩn bị văn bản quy phạm pháp luật. Các văn bản quy phạm pháp luật này đều cần có trình tự, thủ tục, hồ sơ đầy đủ theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Sau đó phải lấy ý kiến của các bộ, ngành, địa phương. Ở giai đoạn đầu có thể chậm. Song, ngay sau khi kiện toàn bộ máy Chính phủ (tháng 4.2021), Chính phủ đã rất quyết tâm, quyết liệt triển khai xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, từ quyết định đầu tư của Thủ tướng Chính phủ, quyết định về tiêu chí, định mức phân bổ… sau khi được soạn thảo đều phải đăng tải trên mạng 60 ngày để lấy ý kiến, rồi mới trình ra Hội đồng thẩm định Nhà nước, sau đó tiếp thu, giải trình (tổng cộng mất 5 tháng cho một quy trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật). Đến nay, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc khẳng định, tất cả quyết định, chủ trương đầu tư đã xong, đang trình Thủ tướng phê duyệt.

Đối với việc chuyển kế hoạch phân bổ kinh phí cho Chương trình thực hiện năm 2021 sang năm 2022, ông Hầu A Lềnh cho biết, năm 2021 phê duyệt quyết định đầu tư và triển khai Chương trình thì mới chỉ có nguồn ngân sách từ vốn đầu tư công. Còn các nhiệm vụ khác phải chi theo ngân sách thường xuyên, nhưng đến nay vẫn chưa có ngân sách từ chi thường xuyên mà phải tới Kỳ họp thứ Hai, Chính phủ mới trình Quốc hội phân bổ vốn. Nếu triển khai ngay trong quý IV.2021, chúng ta chỉ có 16.000 tỷ đồng từ vốn đầu tư công. Mặt khác, nếu 16.000 tỷ đồng triển khai ngay trong quý IV thì cũng không kịp chuẩn bị thủ tục đầu tư. Do vậy, Chính phủ đề nghị 16.000 tỷ đồng của vốn đầu tư công thực hiện Chương trình năm 2021 sẽ chuyển sang năm 2022.

Chia sẻ với những lý do khách quan mà Chính phủ, các bộ, ngành gặp vướng mắc khi xây dựng văn bản pháp lý hướng dẫn thực hiện Chương trình, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm đề nghị, Chính phủ cần bổ sung những lý do này trong báo cáo, để phản ánh đầy đủ, rõ nét, tổng thể hơn quá trình, tiến độ triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi.

Là quyết định lớn, mang tính lịch sử nhằm tạo ra đột phá cho công tác dân tộc và chính sách dân tộc giai đoạn 2021 - 2030, việc chậm triển khai chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cũng tác động, làm ảnh hưởng đến việc thực hiện phát triển kinh tế - xã hội của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Vì vậy, ngay trong phát biểu chỉ đạo, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị, Chính phủ phải xây dựng kế hoạch, lộ trình cụ thể, đặc biệt là xác định rõ những nhiệm vụ cần tập trung giải quyết, ưu tiên đầu tư để giải ngân nguồn vốn đã được phân bổ năm 2021 và dự kiến năm 2022. Bảo đảm thực hiện đúng nguyên tắc của Chương trình đề ra, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, tập trung địa bàn đặc biệt khó khăn để giải quyết các vấn đề bức xúc, cấp bách nhất.