Diễn biến phức tạp, phương thức tinh vi
Tại Diễn đàn “Chống buôn lậu, gian lận thương mại - uy tín doanh nghiệp và quyền lợi người tiêu dùng” do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức chiều 11.1, ông Đỗ Hồng Chung, Phó Chánh Văn phòng Ban chỉ đạo 389 Quốc gia cho biết, trong năm qua, tình trạng buôn lậu, giạn lận thương mại diễn ra rất phức tạp ở nhiều địa bàn có đường biên giới.
Theo đó, các mặt hàng trọng tâm là thuốc lá điếu, đường cát, bia, rượu, thời trang, phụ kiện thời trang, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thuốc tân dược, gỗ xây dựng và cả gia súc, gia cầm, thủy hải sản... Ngoài ra, có cả mặt hàng thuộc danh mục nhà nước cấm như ma túy, pháo nổ, động vật quý hiếm, hay một số mặt hàng mang tính chất đặc thù giá trị lớn như vàng và ngoại tệ. Đi cùng với hàng lậu còn có hàng nhái, hàng giả các thương hiệu nổi tiếng, vi phạm bản quyền sở hữu trí tuệ của các doanh nghiệp trong nước và quốc tế.
Trong năm 2023, toàn ngành hải quan đã phát hiện, bắt giữ và xử lý hơn 14.600 vụ việc vi phạm với trị giá hàng hóa ước tính 11.520 tỷ đồng. Bên cạnh đó, cơ quan hải quan đã khởi tố 35 vụ và chuyển cơ quan khác kiến nghị khởi tố 166 vụ; thu nộp ngân sách là 474 tỷ đồng; cùng với đó, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã phát hiện, xử lý 52.349 vụ vi phạm, tăng 16% so với năm 2022, thu nộp ngân sách gần 500 tỷ đồng, tăng 36%; giá trị tang vật thu giữ gần 204 tỷ đồng; chuyển cơ quan điều tra 170 vụ có dấu hiệu hình sự, tăng 35%.
Ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ, Tổng cục Quản lý thị trường cho biết, dù các lực lượng chức năng đã vào cuộc tích cực, nhưng các đối tượng đã sử dụng các phương thức, thủ đoạn mới để tối đa lợi nhuận trong việc gian lận thương mại. Các phương thức mới như che giấu nguồn gốc hàng hóa, đánh tráo, rút ruột hàng hóa, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới vẫn diễn ra.
“Các hành vi vi phạm trong hoạt động thương mại gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người dân, đến doanh thu của doanh nghiệp và thất thu ngân sách. Không chỉ vậy, nó còn hình thành môi trường kinh doanh không lành mạnh, cạnh tranh không sòng phẳng, tác động xấu đến môi trường kinh doanh trong nước”, ông Đỗ Hồng Chung nhận xét.
Ông Nguyễn Văn Hoàn, Phó Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan cũng đánh giá, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại khiến các doanh nghiệp chân chính gặp khó khăn, người tiêu dùng bỏ tiền thật nhưng lại mua phải hàng giả; đi kèm với đó là bệnh tật và những hệ lụy khác...
Đã xử lý 676 vụ vi phạm trong thương mại điện tử
Một vấn đề được đề cập tại Diễn đàn đó là kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng trong môi trường thương mại điện tử ngày càng nhức nhối.
Theo ông Nguyễn Đức Lê, đây là môi trường rất dễ xóa dấu vết; nếu đối tượng phát hiện cơ quan chức năng theo dõi để xử lý, thì có thể lập tức xóa thông tin và làm các thủ đoạn tinh vi khác để tẩu tán hàng hóa. Khi kiểm tra trên các nền tảng mạng xã hội, có những đối tượng livestream bán hàng nhưng thực tế không có hàng. Sau khi nhận được đơn thì mới đặt hàng của các đối tượng khác, rồi vận chuyển từ biên giới, từ nơi sản xuất, tập kết về các chung cư, nhà ở và thông qua hệ thống chuyển phát nhanh để giao hàng.
Việc chủ động điều tra, phát hiện vi phạm trên nền tảng thương mại điện tử cũng gặp rất nhiều khó khăn, hạn chế do các đối tượng vi phạm thường giới thiệu trên website thương mại điện tử là mẫu hàng chính hãng, nhưng khi giao hàng thì giao hàng giả hoặc không rõ nguồn gốc xuất xứ, không bảo đảm chất lượng. Việc truy xuất, lưu trữ các giao dịch thương mại điện tử, hàng hóa giao dịch cũng gặp nhiều vướng mắc.
Năm 2023 là năm đầu tiên triển khai Quyết định số 319/QĐ-TTg của Thủ tướng phê duyệt Đề án chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử đến năm 2025 (Đề án 319); ông Nguyễn Đức Lê cho biết, lực lượng quản lý thị trường đã tiến hành xử lý được 676 vụ vi phạm - con số còn tương đối khiêm tốn so với quy mô vi phạm hiện nay trên môi trường thương mại điện tử. “Tuy nhiên, chúng tôi cũng đang cố gắng để đạt được mục tiêu đề án đặt ra, đến năm 2025 sẽ có những biện pháp tốt hơn, áp dụng công nghệ tiên tiến hơn trong công tác phòng chống, ngăn chặn gian lận thương mại”, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ, Tổng cục Quản lý thị trường nói.
