Cơ chế phát triển nào cho Sa Pa?

Đất chật, người đông

Dịch vụ du lịch Sa Pa “tăng tốc” đột biến bởi cơ sở hạ tầng du lịch phát triển, nhất là từ khi hệ thống cáp treo Fansipan xây dựng xong và đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai được đưa vào sử dụng. Đặc biệt, từ năm 2016 trở lại đây, du lịch Sa Pa phát triển nhảy vọt, doanh thu 1.690 tỷ đồng/năm, chiếm tỷ trọng 31% trong tổng thu nhập của huyện, đưa dịch vụ du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn ở địa phương.

Thị trấn Sa Pa đất hẹp, “khách” gấp nhiều lần chủ nhà. Dân bản địa chỉ hơn 11 nghìn người nhưng từ năm 2016, mỗi năm đón xấp xỉ 2 triệu du khách. Đô thị trĩu nặng nỗi lo “bội thực” du khách, quá tải người lao động đến làm việc… dẫn đến nguy cơ mất cân bằng sinh thái, cảnh quan môi trường và khả năng cung cấp dịch vụ điện, nước, giao thông, an ninh trật tự…

Khách du lịch đến Sa Pa lại chủ yếu tập trung ở thị trấn. Trong khi đó, thị trấn cơ sở vật chất còn nhiều hạn chế, đô thị xây dựng trên nền móng kiến trúc cổ điển của Pháp, nhà xây thấp tầng, đường sá phục vụ cho xe thô sơ, xe máy, ô tô cỡ nhỏ và người đi bộ là chính. Dân số tăng, công trình xây dựng mọc lên không ngừng, diện tích không “nở” ra được dẫn đến nhà cửa ken dày mặt đất, xe cộ dày đặc, đường sá căng chật, bức bối.

Bộ máy hành chính cũng quá tải

Sa Pa có vị thế quan trọng không kém Hội An, vị thế của một đầu tàu cho phát triển du lịch ở vùng Việt Bắc. Nhưng trong khi Hội An được quản lý bởi chính quyền cấp huyện, được bảo vệ bởi những quy định về bảo tồn một di sản UNESCO, thì Sa Pa vẫn được quản lý bởi chính quyền cấp xã. Với tốc độ đô thị hóa diễn ra từng ngày, từng giờ, và sự nảy sinh các vấn đề xã hội, an ninh trật tự, văn hóa… nhiều nội dung phát sinh ngoài thẩm quyền quản lý của cấp thị trấn mà “huyện” không thể làm thay cho “xã” mãi được.

Thị trấn Sa Pa có 25 cán bộ, công chức, trong đó công chức làm nhiệm vụ quản lý đất đai, xây dựng chỉ có 2 người, quản 23 tổ dân phố. Lực lượng quản lý trật tự đô thị chủ yếu là lao động hợp đồng thời vụ còn nhiều hạn chế về trình độ chuyên môn, chưa đáp ứng tốc độ “bung ra” từng ngày của đô thị. Tình trạng xây dựng trái phép, sai phép, sai quy chế đô thị khó có thể kiểm soát hết được với số lượng, chất lượng cán bộ, công chức của một thị trấn nhỏ như hiện nay. Do cán bộ cơ sở thiếu và yếu cả về số lượng lẫn chất lượng, chật vật trong quản lý nhà nước về xây dựng, huyện quan tâm cử biệt phái thêm 5 công chức có năng lực tăng cường giúp thị trấn quản lý đô thị nhưng cũng chỉ phần nào giải quyết được tình thế trước mắt, không có tính ổn định lâu dài.

Nhiều chuyên gia cho rằng, Sa Pa giữa những ngổn ngang hôm nay cần phải được bắt đầu bằng việc có một cơ quan quản lý phù hợp trông coi và quản lý việc phát triển du lịch, chứ không chỉ là bộ máy quản lý cấp xã ít người, vượt quá khả năng và trình độ, chỉ riêng với những bản cao, làng xa đã chiếm quá nhiều thời gian và sự quan tâm.

Một góc thị trấn Sa Pa nhìn từ núi Hàm Rồng

Nâng cấp thành thị xã là điều kiện “sống còn”

Từ lâu, Sa Pa đã là điểm du lịch quốc gia, vì vậy, cần phải được quản lý phù hợp với vị trí của nó, trong tổng thể du lịch của toàn bộ khu vực. Sa Pa cần có bộ máy quản lý nhà nước tương xứng với nhịp độ phát triển, đó là sự cần thiết hình thành các phường, mở rộng diện tích, cán bộ công chức đủ sức để gánh vác nhiệm vụ mới.

Năm 2012, thị trấn Sa Pa được Bộ Xây dựng công nhận là đô thị loại IV. Huyện đã lập đề án thành lập thị xã nhưng ở một số địa phương miền núi nhiều xã chưa thoát nghèo còn trong diện Chương trình 135 nên sẽ còn thiếu một số tiêu chí. Tuy vậy, tốc độ phát triển du lịch thì không phụ thuộc vào cấp quản lý, du khách không chờ đợi Sa Pa có đủ các tiêu chí lên thị xã mới được nâng cấp. Sa Pa không thể đợi có bất cập, chính quyền mới “chạy” theo quản lý. Bộ máy quản lý Nhà nước ở Sa Pa đang thực sự “tụt hậu” so với tốc độ phát triển bùng nổ của đô thị và du lịch. Sa Pa cấp thiết phải hiện thực hóa Đề án nâng cấp huyện Sa Pa lên thị xã Sa Pa, đó là điều kiện “sống còn” để quản lý tốt, giữ chân du khách.

Cùng với đó, mở rộng địa giới hành chính, đầu tư, nâng cấp hạ tầng giao thông cho Sa Pa như các tuyến đường tránh thị trấn và các tuyến đường dọc suối Mường Hoa (từ Cát Cát đến Ô Quý Hồ), tuyến đường từ xã Tả Phìn đến xã Bản Khoang kết hợp với tuyến đường từ trung tâm xã Sa Pa đến xã Tả Phìn, tạo thành tuyến kết nối liên thông, giảm áp lực cho trung tâm thị trấn. Sa Pa nhất thiết phải có một kết cấu hạ tầng đồng bộ, các dịch vụ điện nước, xử lý rác thải, nước thải đầu tư đồng bộ với tốc độ đô thị hóa.