Chuyện tình thời nội chiến

      Đối với ái nữ nhạy cảm của một vị giáo sư, việc sống trong căn nhà cũ của nhà văn Achebe, thuộc khuôn viên trường đại học nằm ở đông nam thị trấn Nsukka, có ảnh hưởng sâu sắc. Cuộc sống ở đây ghi dấu ấn mạnh mẽ trong cả hai cuốn tiểu thuyết được đánh giá cao của cô và cũng là nơi bắt đầu hành trình tiếp bước những người khổng lồ của nền văn học Igbo (sắc tộc lớn nhất châu Phi, sống chủ yếu ở vùng đông nam Nigeria) như Cyprian Ekwensi và Chukwuemeka Ike. 
      “Ông ấy là một người đặc biệt. Theo tôi, ông chính là hình mẫu của các nhà văn”, Adichie nói về Chinua Achebe, người được coi là cha đẻ của nền văn học hiện đại châu Phi. Cuốn tiểu thuyết Things Fall Apart của Achebe ra đời vào năm 1958 hiện đã tiêu thụ được hơn 10 triệu bản và đem lại cho ông tiếng tăm quốc tế.  
      Sinh ra trong một gia đình mà cha là giáo sư toán học còn mẹ là một nhà quản lý giáo dục, không ai nghĩ Adichie sẽ trở thành nhà văn. Cha mẹ gửi cô vào đại học để theo đuổi ngành y nhưng sau một năm Adichie quyết định từ bỏ và chuyển sang Hoa Kỳ sống cùng chị gái. Tại đây, cô đăng ký học truyền thông, khoa học chính trị và bắt đầu sáng tác. Sau khi cho ra đời cuốn tiểu thuyết đầu tay Cây dâm bụt tía (Purple Hibiscus) (2003), Adichie được một nhà phê bình gọi là “cô con gái thế kỷ XXI của Chinua Achebe.” Cuốn tiểu thuyết này cũng  giúp cô giành giải Nhà văn khối Thịnh vượng Chung và lọt vào chung khảo Orange, một trong những giải thưởng hàng đầu thế giới dành cho các cây bút nữ. 
      Mặc dù khá nổi tiếng nhưng trừ cộng đồng văn chương, người dân Nigeria không mấy biết về Adichie. Chỉ đến khi giành được giải Orange vào ngày 6-6-2007 nhờ cuốn tiểu thuyết thứ hai Một nửa mặt trời vàng (Half of a Yellow Sun) tên tuổi của Adichie mới tràn ngập hầu hết các nhật báo. Là người phụ nữ châu Phi đầu tiên nhận được vinh dự này, Adichie, năm nay 29 tuổi, đã trở thành mối quan tâm mới của cả đất nước.  
      “Cô ấy là người thực sự sáng tạo và tôi nghĩ điều đáng quý ở Adichie còn nằm ở chỗ cô gắn bó chân thật với cội rễ châu Phi,” Odoh Okonyedo, biên tập viên văn học của tờ Weekly Trust (Nigeria) nói. “Cô ấy chẳng ngại ngùng vay mượn phong cách của  Achebe nhưng về mặt  tổng thể, tôi cho rằng cô ấy là một gương mặt mới của nền văn học Nigeria.”
      Đối với Adichie, Một nửa... không phải là câu chuyện đã xa về những kinh hoàng của cuộc nội chiến Biafra kéo dài ba năm tại Nigeria. Ông cô đã qua đời trong trại tị nạn vào thời gian diễn ra cuộc chiến, điều mà như cô nói, vẫn khiến cô rơi nước mắt khi viết cuốn này. Adichie cho biết cô viết Một nửa như để dành tặng cho người ông và luôn  muốn tiếp tục chủ đề này. 
      Biafra là chính quyền cộng hòa ly khai do cựu đại tá quân đội, Chukuemeka Odumegwu-Ojukwu, thành lập với mục đích đòi lại tự do cho sắc tộc Igbo của Adichie. Chính quyền này tồn tại từ năm 1967 đến năm 1970 và Okonyedo coi tác phẩm mới của Adichie như một phần của “sự phục hưng Biafra”. Song trong khi Adichie nói rằng cô chỉ muốn kể ra một câu chuyện tình yêu trong thời nội chiến thì Okonyedo cảm thấy cô nên xử lý đề tài này một cách sâu sắc hơn. “Với tư cách là người quan trọng mới nhất của sự phục hưng Biafra, nhiệm vụ của Adichie là cần làm rõ về cuộc chiến này hơn là chỉ hoài nhớ quá khứ hay lãng mạn yêu đương”. 
      Nhà văn đồng sắc tộc Igbo, Dulue Mbachu cho rằng giải thưởng của Adichie “là một điều tốt đẹp đối với cá nhân cô cũng như nền văn học Nigeria” mặc dù anh hơi buồn khi thấy cô phải xuất bản tác phẩm ở ngoài nước để giành được sự ca ngợi toàn cầu. Mbachu và một nhóm nhỏ các nhà văn châu Phi vừa thành lập NXB The New Gong để xúc tiến lại công việc mà Heinemann Books, NXB từng cho ra đời các Bộ sách Nhà văn châu Phi, từ bỏ.
      “Khi họ xức dầu thơm cho bạn từ nước ngoài, mọi người ở đây sẽ chạy theo sau. Đó là điều mà chúng tôi ở The New Gong đang cố gắng thay đổi, cố gắng đem lại tiếng nói châu Phi,” Mbachu tâm sự với BBC. Nỗi ảm ảnh của các nhà văn Igbo về cuộc nội chiến của Nigeria theo Mbachu, tác giả của Các trò chơi chiến tranh, một tác phẩm cũng viết về cuộc chiến Biafra, là điều hết sức bình thường. Nó cho thấy Biafra vẫn chưa trôi qua, anh nói: “Sau một cuộc chiến tranh, người chiến thắng ngay lập tức viết lịch sử của họ. Nhưng cần khoảng thời gian lâu hơn để các nạn nhân có thể tìm thấy tiếng nói của mình và kể lại chuyện. Thực tế này vẫn còn kéo dài cho đến hiện nay khi mà toàn bộ câu chuyện về Biafra vẫn chưa được kể. Bạn không thể nói đến Nigeria mà không có Biafra.”

Đăng Ngọc
Theo BBC