Chuẩn hóa sản xuất sầu riêng để tránh “vòng xoáy tiêu cực”

Cảnh báo “vòng xoáy tiêu cực”

Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) vừa phê duyệt thêm 829 mã số vùng trồng và 131 mã số cơ sở đóng gói sầu riêng của Việt Nam. Như vậy, đến thời điểm hiện tại, nước ta đã có 1.396 vùng trồng và 188 cơ sở đóng gói sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc - thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới.

Đây là bước tiến rất đáng khích lệ khi mà trong một thời gian dài, Trung Quốc không cấp thêm mã số cho nước ta (từ tháng 9/2023 đến nay). Theo ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), việc mở rộng danh sách mã số sẽ giảm áp lực cho các vùng đã được cấp phép, đồng thời gia tăng sản lượng xuất khẩu trong vụ mùa 2025, giúp điều phối tốt luồng hàng, tránh ùn ứ tại cửa khẩu.

Để tận dụng được cơ hội này, các địa phương, doanh nghiệp và người dân phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của thị trường nhập khẩu. Yêu cầu này càng cấp thiết hơn khi Trung Quốc ngày càng siết chặt kiểm tra toàn bộ sầu riêng nhập khẩu. Từ đầu năm nay, 100% lô hàng muốn vào thị trường này phải có giấy kiểm nghiệm không tồn dư cadimi và chất vàng O, hai chất có nguy cơ gây ung thư, do các trung tâm xét nghiệm được phía Trung Quốc chấp nhận cấp.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết Thái Lan kiểm soát rất sát sao từ vườn đến kho nên Trung Quốc đã yên tâm mở luồng xanh, thông quan 24/7 cho sầu riêng nước này. Hiện mỗi ngày Thái Lan có khoảng 500 container sầu riêng, tương đương 10.000 tấn, đi qua cửa khẩu Trung Quốc và tỷ lệ lô hàng bị trả về rất thấp. Ngược lại, sầu riêng Việt gom hàng từ nhiều vườn, khó kiểm soát dư lượng hóa chất đồng đều, và chỉ truy xuất đến cơ sở đóng gói nên thường xuyên gặp cảnh báo kỹ thuật và bị tạm dừng thông quan.

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, 4 tháng đầu năm nay, xuất khẩu sầu riêng của nước ta chỉ đạt 35.000 tấn, giảm hơn 44.000 tấn so với cùng kỳ năm ngoái. Điều này khiến kim ngạch giảm khoảng 370 triệu USD. Xuất khẩu sụt giảm kéo theo giá sầu riêng trong nước giảm mạnh, hiện chỉ còn 40.000 - 50.000 đồng/kg tại vườn, trong khi cùng kỳ năm ngoái dao động từ 70.000 - 80.000 đồng/kg.

Ông Vũ Phi Hổ, đại diện Công ty CP Sầu riêng Tây Nguyên, cho biết nhiều cơ sở đóng gói chưa được cấp phép vẫn hoạt động, làm ảnh hưởng đến uy tín và tính minh bạch của sản phẩm Việt Nam. Ngoài ra, nhiều vùng trồng thiếu kiểm soát kỹ thuật, đặc biệt trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, khiến chất lượng không đồng đều, đe dọa thương hiệu quốc gia

Tại hội nghị “Phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững” mới đây, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cho rằng, việc sụt giảm quy mô và kim ngạch xuất khẩu sầu riêng thời gian qua là lời cảnh báo về sự mất cân đối giữa tăng trưởng sản xuất và năng lực tổ chức sản xuất, giữa yêu cầu ngày càng cao của thị trường nhập khẩu với khả năng đáp ứng của sản xuất trong nước, nhất là về chất lượng.

“Nếu không kịp thời có giải pháp quản lý căn cơ, bài bản, đồng bộ, chúng ta sẽ phải đối mặt với vòng xoáy tiêu cực: dư thừa sản lượng - giá sụt giảm - mất thị trường - và nghiêm trọng hơn cả là suy giảm niềm tin của khách hàng và uy tín của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Chuẩn hóa sản xuất để giữ vững thị trường

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy yêu cầu khẩn trương rà soát các vùng trồng phù hợp, quản lý nghiêm quy hoạch, tránh tình trạng mở rộng tự phát, lạm dụng đất rừng và đất dốc.

Theo Bộ trưởng, hiện diện tích sầu riêng được cấp mã số vùng trồng còn khá thấp, chỉ chiếm khoảng 20 - 25% tổng diện tích cả nước. Nếu nâng được lên 70 - 80%, giá trị xuất khẩu sầu riêng sẽ tăng mạnh, tạo lợi thế rõ rệt trong cạnh tranh quốc tế. Cùng với đó, phải siết chặt quản lý vùng trồng và cơ sở đóng gói, xác định rõ trách nhiệm của chủ sở hữu mã số và phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ tại từng địa phương.

Ông cũng kêu gọi hỗ trợ doanh nghiệp hình thành chuỗi liên kết khép kín, trong đó cần khuyến khích đầu tư kho lạnh, trung tâm dịch vụ hậu cần (logistics) và cơ sở sơ chế hiện đại.

Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Huỳnh Tấn Đạt cho biết, nhằm chuẩn hóa mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói để giữ thị trường xuất khẩu, tới đây Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ ban hành Thông tư hướng dẫn việc quản lý mã số. Quy trình canh tác sầu riêng chuẩn cũng sẽ được ban hành nhằm bảo đảm đồng bộ kỹ thuật trên diện rộng và đáp ứng tiêu chuẩn của các thị trường nhập khẩu.

Bên cạnh đó, các địa phương, doanh nghiệp và người dân phải làm đúng, làm chuẩn để đáp ứng yêu cầu của thị trường nhập khẩu. “Người trồng sầu riêng cần chủ động nâng cao kỹ thuật canh tác, tuân thủ nghiêm quy trình sản xuất an toàn, đặc biệt là vấn đề dư lượng hóa chất và ghi chép sản xuất đầy đủ, nâng cao ý thức trong việc bảo vệ mã số vùng trồng. Có như vậy mới duy trì được kênh xuất khẩu chính ngạch và phát triển bền vững thương hiệu sầu riêng Việt Nam”, ông Huỳnh Tấn Đạt nói.

Ông Jony Hoàng Vũ, đại diện Trung tâm Phân tích Hoàn Vũ, đơn vị chuyên kiểm định nông sản xuất khẩu, cũng khẳng định, các tiêu chí kỹ thuật của các nước nhập khẩu định rất “dễ gỡ”, nếu nông dân cùng đồng hành với doanh nghiệp, với các cơ quan quản lý.

Sầu riêng là mặt hàng có giá trị cao, tiềm năng lớn, nhưng muốn bán được giá tốt, muốn đưa hàng ra nước ngoài thì chỉ có một con đường: sản xuất sạch, minh bạch, đúng chuẩn.