Chuẩn cơm mẹ nấu

1. Mỗi lần tôi hỏi: “Con muốn ăn gì?”, nó luôn bảo: “Con muốn ăn món mẹ nấu!”. Trong định nghĩa tình cảm của nó, “món mẹ nấu” không cụ thể là món gì, nhưng món ấy chắc chắn luôn được nấu từ tình thương yêu và sự chăm chút kỹ lưỡng nhất của mẹ, vì thế đương nhiên ngon và đầy âu yếm.

Những gì chúng ta ăn suốt thời thơ bé sẽ làm nên chúng ta khi lớn. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng sắc vóc, sức khỏe, chiều cao, trí tuệ, tâm tính… được quyết định khá nhiều bởi chất lượng thực phẩm dung nạp và lối sống của mỗi người từ nhỏ.

Quan sát sẽ thấy, trẻ con hầu như đều ngại ăn rau, nếu nấu đơn giản “rau là rau” thì chúng nó sẽ từ chối ăn. Thứ trẻ con thích ăn chẳng theo khái niệm “tốt” hay “hại”, mà là có hợp khẩu vị tụi nó không. Nếu lựa chọn kiểu dân chủ tự quyết, chúng nó muốn được chọn bim bim, đồ chiên rán fast food, các loại nước ngọt đóng chai, các loại nước hương liệu tổng hợp, bánh kẹo… Những thứ đó “năng lượng rỗng”, tức nhiều calo nhưng ít dinh dưỡng, là một trong những tác nhân gián tiếp gây nên vấn đề béo phì (mà vẫn suy dinh dưỡng) ở trẻ.

Quá nhiều bố mẹ chiều theo ý thích được ăn món khoái khẩu của trẻ. Quan điểm của tôi là trong gia đình phải có “luật dinh dưỡng”. Những thứ nhất định phải ăn (rau, trái cây, nước ép, sữa và các chế phẩm từ sữa…). Những thứ bị cấm là các món có năng lượng rỗng đã kể trên.

Bố mẹ không kiểm soát khắt khe chất lượng thực phẩm mà con ăn, về lâu dài đó là những “ẩn họa” liên quan đến chất lượng sức khỏe của con và gia đình.

Thực tế trẻ ở trường công chỉ ăn ở trường 1 bữa, trường tư có thể có thêm lựa chọn bữa sáng và bữa xế. Nên vấn đề dinh dưỡng của con chủ yếu vẫn nằm ở bữa ăn gia đình. Nếu cải thiện chất lượng thể chất cho trẻ, thì phải từ chính cơm mẹ nấu: Ngon, sạch và cân bằng dinh dưỡng.

2. Một bác sĩ dinh dưỡng nói với tôi rằng, gene di truyền chỉ ảnh hưởng 23% chiều cao của trẻ, quyết định 77% là chế độ dinh dưỡng, môi trường sống và hoạt động thể lực. Chiều cao trung bình của người Việt Nam hiện tại mới đạt 168,1cm (ở nam) và 156,2cm (ở nữ), thấp hơn chuẩn quốc tế khoảng 10cm và thấp hơn chiều cao trung bình phần lớn các nước châu Á. Theo kết quả Tổng điều tra dinh dưỡng Quốc gia 2020, thì cứ 5 em nhỏ Việt Nam sẽ có hơn 1 em bị suy dinh dưỡng thể còi và 1 em bị béo phì, và cả 2 nhóm trẻ này đều ở nguy cơ bị lùn cũng như đối diện với các vấn đề sức khỏe.

Trẻ suy dinh dưỡng thể thấp còi và thiếu vi chất thường ở các gia đình điều kiện sống khó khăn, vùng nông thôn và miền núi (tỉ lệ suy dinh dưỡng các em nhỏ người Mông lên đến 65%). Nhưng trẻ béo phì lại đang là nỗi lo của bố mẹ thành phố (tại TP. Hồ Chí Minh, cứ 10 em nhỏ thì 5 em bị chứng béo phì). Và cả hai thể trạng này đều phải gánh theo rất nhiều hệ lụy, cả về sức khỏe, tâm lý và trí tuệ.

3. Đầu hè năm nay, tôi được mời đi Sơn La cùng nhóm kiểm tra mô hình điểm “Bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng hợp lý kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em, học sinh, sinh viên Việt Nam” do Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì. Điểm đến là Trường Tiểu học Tô Múa, xã Vân Hồ. Khi nhìn những cặp lồng cơm của các em bé mang đi học tại các điểm trường phụ, tôi cay xè mắt vì chúng thực sự cách quá xa với những gì trẻ con ở dưới xuôi được chăm chút. Ở lớp mầm non, 100% các cặp lồng mang đi không có tí rau nào, có con chỉ có ít cơm độn khô rời từng hạt, hoặc những viên thịt xanh đỏ nhìn là biết độc hại. Ở trường trung tâm có bếp ăn khá đàng hoàng, phụ huynh đóng 12 nghìn/ngày, trừ tiền ga củi mắm muối, các con được ăn 10 nghìn/ ngày, “đó là cố gắng hết mức của bố mẹ rồi, vì nhiều gia đình chỉ đủ điều kiện để con được ăn no chứ không dám nghĩ ăn ngon hay ăn đủ chất” - thầy hiệu trưởng nói.

Dự án điểm này của Bộ Giáo dục và Đào tạo được áp dụng tại 10 địa phương, với thời gian từ tháng 8.2020 - 5.2021, đối tượng can thiệp là trẻ mầm non và tiểu học. Mỗi con sẽ được tài trợ để tăng thêm khẩu phần ăn, từ 3.000 đồng đến 8.000 đồng (tùy thực tế) và 1 hộp sữa tươi mỗi ngày; bên cạnh đó tăng cường các bài vận động nâng cao thể lực.

 Có thể bạn sẽ chẳng tin vào kết quả của vài nghìn bé nhỏ đó khi ở phố mỗi sáng chỉ ngồi cafe, bạn đã tiêu bằng tiền ăn thêm trong 1 tháng để đỡ thấp còi cho 1 em nhỏ miền núi, hay tăng rau và chất xơ cho em nhỏ thành phố. Nhưng với chút ít đó thôi, trường thu xếp được thêm miếng thịt cho trẻ, có ít tôm hoặc thịt xay cho vào nồi canh để trẻ chịu ăn rau.

Cuối tháng 5 vừa rồi là các con lại quay về chế độ ăn cũ vì hết thời gian can thiệp thí điểm. Nhưng 9 tháng kèm sát giữa nhà trường - phụ huynh và đội ngũ chuyên gia, hẳn phải để lại điều gì đó với bố mẹ. Bởi mục đích quan trọng nhất không phải tặng thêm vài nghìn mỗi ngày, mà là thay đổi quan niệm của phụ huynh về dinh dưỡng và thể lực của con mình. Nghĩa là tự bố mẹ sẽ đứng cùng nhà trường, để trọn vẹn một ngày của trẻ được chăm sóc cân bằng và khoa học.

Đừng quên, con chỉ ở trường có 8 giờ mỗi ngày, trao hết trách nhiệm về ăn uống và hoạt động thể chất cho trẻ vào nhà trường là điều không ổn. Không chiều chuộng con ăn đồ ăn nhanh, uống nước ngọt, và các thực phẩm nhiều hóa chất mang vị ngon giả tạo. Cũng không thỏa hiệp cho con trốn ăn rau xanh, né vận động thể lực. Mẹ chịu khó sáng tạo thực đơn, vừa là đầu bếp vừa là “bác sĩ dinh dưỡng”, bố truyền cảm hứng về thể thao, chắc chắn con sẽ có những thay đổi tích cực về chiều cao và thể lực...