Để triển khai chương trình Giáo dục phổ thông mới, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ đã phê duyệt 5 bộ SGK, trong đó có bộ sách Cánh Diều để các địa phương, cơ sở giáo dục lựa chọn, đưa vào giảng dạy. Và SGK Tiếng Việt lớp 1 của Bộ sách Cánh Diều là 1 trong 46 quyển sách SGK lớp 1 được phê duyệt vừa qua.
Báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cho thấy, tất cả SGK được Bộ phê duyệt đều được các nhà trường tổ chức cho các giáo viên, tổ bộ môn nghiên cứu, đề xuất, thành lập hội đồng đánh giá và quyết định lựa chọn phù hợp với điều kiện triển khai thực hiện tại trường. Bộ sách Cánh Diều chiếm 32% trong tổng số SGK lớp 1 được các nhà trường trong cả nước lựa chọn. “Điều này cho thấy thành công bước đầu của chủ trương xã hội hóa biên soạn SGK, không còn sự độc quyền trong xuất bản, phát hành SGK như trước đây”, báo cáo của Bộ nhấn mạnh.
Tuy nhiên, chỉ sau một thời gian ngắn, khi bộ sách được đưa vào sử dụng đã có nhiều thông tin phản ánh về việc SGK Tiếng Việt lớp 1 của bộ sách Cánh Diều, do GS Nguyễn Minh Thuyết chủ biên và Nhà xuất bản Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh ấn hành có một số nội dung chưa phù hợp. Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ đã có chỉ đạo kịp thời, yêu cầu Hội đồng thẩm định quốc gia rà soát, kiểm tra. Bộ cũng đã có cuộc làm việc với Hội đồng thẩm định, Nhà xuất bản và tác giả sách Tiếng Việt lớp 1, bộ Cánh Diều, các bên đã thống nhất tiếp thu tối đa các ý kiến đóng góp để chỉnh sửa SGK cho phù hợp.
Theo đó, sẽ chỉnh sửa, bổ sung ngữ liệu để giáo viên có thể thay thế một số đoạn/bài đọc cho phù hợp hơn với học sinh lớp 1 như bài “Cua, cò và đàn cá”, “Hai con ngựa”, “Lừa, thỏ và cọp”… thay thế một số từ ngữ khó hiểu, ít dùng như từ “nhá”, “nom”, “ quà… quà”, “chén”… Hội đồng thẩm định cũng đề nghị các tác giả khi chọn văn bản thay thế không sử dụng truyện ngụ ngôn hoặc các đoạn/bài “đa nghĩa” nên lựa chọn đoạn/bài trong kho tàng văn học Việt Nam. Ngoài ra, Bộ cũng yêu cầu Nhà xuất bản Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh và các tác giả khẩn trương xây dựng phương án chỉnh sửa, hiệu đính để kịp thời, thuận lợi cho các giáo viên tổ chức các lớp dạy học.
Trước mắt, Bộ Giáo dục và Đào tạo có hướng dẫn, hỗ trợ giáo viên sử dụng các ngữ liệu được thay thế, bổ sung để thực hiện hoạt động dạy học các bài nằm trong chương trình học kỳ 1. Đồng thời, khẩn trương hoàn thiện việc điều chỉnh, bổ sung các nội dung trong SGK theo đúng quy định, báo cáo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo xem xét, phê duyệt trước ngày 15.11.2020.
Với vai trò là "tư lệnh" ngành giáo dục, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ thẳng thắn: Việc để xảy ra những bức xúc trong dư luận xã hội về một số điểm chưa phù hợp trong SGK Tiếng Việt lớp 1 của bộ sách Cánh Diều có trách nhiệm của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hội đồng thẩm định và tác giả. Trong đó, công tác truyền thông về việc triển khai thực hiện chương trình, SGK mới chưa tốt, việc phản hồi các phản ánh về những điểm chưa phù hợp trong sách SGK môn Tiếng Việt lớp 1 chưa kịp thời…
Việc thẳng thắn nhận trách nhiệm trước các đại biểu Quốc hội, trước cử tri của Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo là rất cần thiết. Bởi chỉ khi dũng cảm nhận diện những sai sót, những tồn tại yếu kém thì mới đưa ra được những giải pháp hữu hiệu để khắc phục. Việc nghiêm túc rút kinh nghiệm từ sai sót này là rất cần thiết.
Theo Nghị quyết số 122/2020/QH Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội Khóa XIV, Quốc hội đã giao Chính phủ tổng kết, rút kinh nghiệm quá trình xã hội hóa việc biên soạn, phát hành SGK lớp 1; tiếp tục chỉ đạo việc biên soạn, thẩm định SGK từ lớp 2 đến lớp 12 bảo đảm thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới theo lộ trình quy định; hoàn thiện quy trình, chính sách biên soạn SGK phổ thông.
Để thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, đòi hỏi Bộ Giáo dục và Đào tạo và Hội đồng thẩm định quốc gia phải rất nỗ lực và trách nhiệm. SGK là nền tảng tri thức rất quan trọng, do đó, các tác giả, Hội đồng thẩm định phải rất cẩn trọng, kỹ lưỡng khi xây dựng từng nội dung. Bộ Giáo dục và Đào tạo - cơ quan quản lý nhà nước về vấn đề này phải thực sự sát sao và quản lý chặt chẽ. Học sinh, phụ huynh và giáo viên mong rằng, SGK từ lớp 2 đến lớp 12 sẽ không còn xảy ra những “hạt sạn” như đã từng xảy ra với SGK Tiếng Việt lớp 1.
