Chưa đủ căn cứ khoa học về nhân vật Trần Hoằng Nghị

Từ những nghi vấn

Năm 1994, cái tên Trần Hoằng Nghị xuất hiện lần đầu do nhà nghiên cứu Dương Quảng Châu công bố trong hội thảo kỷ niệm 800 năm ngày sinh Trần Thủ Độ. Công bố này được đưa ra từ những tư liệu điền dã mà nhà nghiên cứu này sưu tập. Sách “Lịch sử phổ thông” (NXB Chính trị Quốc gia Sự thật - 2018, do Viện hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam và Viện Sử học biên soạn), tập 3 (từ thế kỷ X đến năm 1593), do PGS.TS. Nguyễn Minh Tường (Viện Sử học) chủ biên, trang 194, viết về Thống Quốc Thái Sư - Trung Vũ Đại vương Trần Thủ Độ, có đoạn viết: “Trần Thủ Độ sinh tại bến Trấn (nay là làng Phương La, xã Thái Phương, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình), cha ông là Trần Hoằng Nghị (tức Hoằng Nghị Đại Vương, có miếu thờ ở làng Phương La)”.

Đặc biệt, tháng 12.2018, Trung tâm Phim Tài liệu và Phóng sự, Đài Truyền hình Việt Nam đã phát phóng sự “Đức Hoằng Nghị đại vương” trong mục “Chuyện xưa - Tích cũ”, nói về nhân vật Trần Hoằng Nghị (Hoằng Nghị đại vương) và đền thờ Tổ họ Trần Việt Nam ở thôn Phương La, xã Thái Phương, huyện Hưng Hà, Thái Bình…

Những thông tin về nhân vật Trần Hoằng Nghị trên kể đây đã gây nhiều tranh cãi đối với các nhà sử học trong nước. PGS.TS. Phạm Quốc Sử, Trường ĐH Thủ đô Hà Nội, cho rằng, không có tài liệu sử học chính thức, chính thống nào ở nước ta thời phong kiến cho biết rõ về nhân vật này (Trần Hoằng Nghị - PV). Đồng quan điểm, nhà sử học Lê Văn Lan cũng cho biết: “Trong lịch sử không có nhân vật nào có tên Trần Hoằng Nghị. Tháng 12.2018, bộ sách “Lịch sử Việt Nam phổ thông” đã phải dừng xuất bản vì có nội dung nói Trần Hoằng Nghị là cha của Trần Thủ Độ. Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cũng đã đưa Trần Hoằng Nghị ra khỏi những cuốn sách về sử học và khẳng định không dùng những tài liệu về Trần Hoằng Nghị”.

Nhiều ấn phẩm nhắc đến nhân vật Trần Hoằng Nghị lấy căn cứ từ những thông tin của nhà nghiên cứu Dương Quảng Châu

Nguồn: baotnvn.vn

Cẩn trọng khi chưa đủ căn cứ

Trong một bài viết của mình, nhà nghiên cứu lịch sử Đặng Hùng cho hay, các nhà nghiên cứu lịch sử ở Thái Bình vẫn chưa đưa ra được những tài liệu văn bản học, cổ sử, văn bia, gia phả, thần tích, sắc phong, chứng tích khảo cổ học hay các tư liệu điền dã mang tính khoa học nghiêm túc, đáng tin cậy để chứng minh và thuyết phục rằng có nhân vật Trần Hoằng Nghị tồn tại vào cuối triều Lý, đầu triều Trần, và nhân vật này càng không thể là thân phụ Thái sư Trần Thủ Độ.

Ở góc nhìn khác, nhà văn Hoàng Quốc Hải cũng bày tỏ, cái tên Trần Hoằng Nghị chỉ là mĩ tự và do đó đây không phải nhân vật lịch sử, không phải là một nhân thần, mà là một thiên thần. “Nếu đi dọc bờ biển, từ Móng Cái đến miền Trung sẽ thấy rất nhiều nơi thờ thần có tên là Hoằng Nghị Đại vương. Hơn nữa việc ghép tên của thiên thần với nhân thần để trở thành Trần Hoằng Nghị thì hoàn toàn không thể chấp nhận”. Theo nhà văn Hoàng Quốc Hải, xét cho cùng, nhân vật Trần Hoằng Nghị hoàn toàn không có trong lịch sử. Giả sử, quá trình điền dã, chúng ta có tìm thấy một số chi tiết về cha đẻ của Trần Thủ Độ cũng chỉ có thể đưa vào phần phụ để tham khảo chứ không thể đưa vào chính sử, đó mới là tư cách của người làm sử.

GS.TSKH Vũ Minh Giang - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho rằng, để tái hiện lịch sử, vật liệu quan trọng nhất là các nguồn sử liệu. Tuy nhiên, độ tin cậy và giá trị của các loại sử liệu khác nhau. Để tái hiện sử liệu cần phải khai thác tối đa mọi nguồn sử liệu, nhưng quan trọng là có phương pháp phân tích phê phán và xử lý khoa học phù hợp.

“Để kết luận Trần Hoằng Nghị có thật hay không thì về căn cứ khoa học vẫn chưa đủ để đưa ra kết luận. Chúng ta chưa có đủ căn cứ khoa học để đưa ra kết luận về một nhân vật mới, lại càng không có căn cứ để gắn nhân vật ấy với một nhân vật lịch sử khác. Do đó, việc không đưa nhân vật này vào sách lịch sử là việc làm đúng đắn. Cũng không nên tiếp tục truyền bá khi chưa đủ căn cứ, tránh sự phân tâm trong dòng họ Trần, tạo ra sự băn khoăn trong xã hội và có thể gây ra hậu quả không thể lường trước” - GS.TSKH Vũ Minh Giang nói.