Chưa cần gói hỗ trợ lần 2?

Tăng trưởng cả năm có thể đạt 2,6 - 2,8%

Theo báo cáo của VEPR, dịch Covid-19 khiến các nền kinh tế lớn trên thế giới cùng chịu ảnh hưởng nặng nề, đa số có mức tăng trưởng quý II.2020 âm so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, triển vọng kinh tế Việt Nam trong năm nay phụ thuộc vào khả năng khống chế bệnh dịch không chỉ trong nước mà còn trên thế giới.

Những yếu tố có thể hỗ trợ cho tăng trưởng trong phần còn lại của năm bao gồm: Kỳ vọng về triển vọng kinh tế do việc hoàn tất ký kết Hiệp định Thương mại tự do và Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và EU (EVFTA và IPA) đem lại; tiến độ giải ngân và thi công các dự án đầu tư công trọng điểm được đẩy nhanh như mong đợi; chi phí nguyên vật liệu duy trì ở mức thấp do suy giảm nhu cầu tiêu thụ và sản xuất; làn sóng chuyển dịch đầu tư nhằm phân tán rủi ro từ thương chiến Mỹ - Trung và các ưu đãi đầu tư tại Việt Nam; môi trường vĩ mô ổn định, lạm phát kiểm soát được ở mức trung bình…

Tuy nhiên, Việt Nam cũng đang gặp nhiều rủi ro và thách thức trong một môi trường kinh tế thế giới bất trắc. Sự tái bùng phát của dịch Covid-19 tại nhiều nước đi kèm với các biện pháp phong tỏa có thể kéo dài thời gian đứt gãy của chuỗi cung ứng. Xung đột địa chính trị giữa các nước lớn có thể khiến một nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam đối diện những rủi ro bất ngờ. Đặc biệt, điểm yếu của kinh tế Việt Nam còn đến từ các rủi ro nội tại như mất cân đối tài khóa lớn, tốc độ và mức độ đầu tư phát triển, đặc biệt là hạ tầng, bị chững lại. Sức khỏe hệ thống ngân hàng - tài chính tuy dần được củng cố nhưng còn dễ tổn thương. Cùng với đó là sự phụ thuộc nặng nề của tăng trưởng vào khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI)…

Cân nhắc những yếu tố tích cực cũng như tiêu cực đang tác động đối với kinh tế Việt Nam hiện nay, VEPR đưa ra kịch bản cơ sở có khả năng cao xảy ra. Theo đó, bệnh dịch sẽ không tái bùng phát trong nước trong thời gian còn lại của năm và hoạt động kinh tế nội địa dần trở lại bình thường. Trong khi đó, bệnh dịch ở nhiều trung tâm kinh tế - tài chính quan trọng trên thế giới có thể tái xuất hiện cục bộ trên quy mô nhỏ ở một số quốc gia. Tăng trưởng kinh tế cả năm được dự báo ở mức 2,6 - 2,8%.

Ở kịch bản bất lợi, bệnh dịch trong nước vẫn được khống chế hoàn toàn trong thời gian còn lại của năm và hoạt động kinh tế dần trở lại bình thường. Tuy nhiên, bệnh dịch ở nhiều trung tâm kinh tế - tài chính quan trọng trên thế giới tái bùng phát mạnh, các nước phải tái áp dụng các biện pháp phong tỏa trong quý IV dẫn đến hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam bị ảnh hưởng nặng và không có khả năng hồi phục trong năm nay. Khi đó, tăng trưởng kinh tế cả năm được dự báo ở mức 1,8 - 2%.

Thiết kế lại kế hoạch thực thi chính sách hỗ trợ

Thời gian qua Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách để hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, người lao động trong dịch Covid-19 rất kịp thời. Tuy nhiên, trên thực tế, các chính sách hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của dịch bệnh còn nhiều bất cập trong việc thực thi, không đạt được hiệu quả như mong muốn. Cụ thể, khi doanh nghiệp muốn tiếp cận nguồn hỗ trợ này phải đáp ứng các thủ tục phức tạp với chi phí lớn, như lập báo cáo kiểm toán, đánh giá thiệt hại, tự chứng minh thanh khoản và khả năng trả nợ sau khi được cơ cấu lại nợ... Với các thủ tục nói trên, nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhóm cần hỗ trợ nhất, có thể lại là nhóm khó tiếp cận chính sách nhất.

Theo VEPR, mạng lưới thực thi kém hiệu quả và thủ tục hành chính phức tạp, khó tiếp cận khiến khả năng giải ngân các gói cứu trợ xã hội không hiệu quả. Vì vậy, việc thiết kế lại kế hoạch thực thi chính sách rất cần thiết để các gói cứu trợ thực sự có hiệu quả. VEPR nhận định, gói cứu trợ lần 2 ở thời điểm này là không cần thiết. Bởi khi gói cứu trợ lần một còn chưa được giải ngân hiệu quả thì việc đưa ra gói cứu trợ lần hai nhiều khả năng chỉ gây thêm gánh nặng cho ngân sách thay vì thực sự tạo được ảnh hưởng tích cực trong nền kinh tế và xã hội. "Cần tập trung triển khai gói hỗ trợ đã có cho hiệu quả thay vì dàn trải các gói hỗ trợ", VEPR khuyến cáo.

Ngoài ra, đẩy nhanh đầu tư công, đặc biệt là các dự án trọng điểm quốc gia đã được phê duyệt và đã được bố trí vốn thực hiện trong các tháng còn lại của năm là việc nên làm để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Việc chia nhỏ ra làm nhiều gói thầu và thực hiện rải rác ở nhiều địa phương để tạo sự lan tỏa tốt hơn cũng có thể được cân nhắc. Bên cạnh đó, trong mọi tình huống, lạm phát, lãi suất và tỷ giá cần được duy trì ổn định để chuẩn bị cho giai đoạn phục hồi sau dịch. Đa dạng hóa thị trường xuất/nhập khẩu cũng cần được chú trọng hơn nữa nhằm tránh phụ thuộc nặng nề vào một số đối tác kinh tế lớn.

Cùng với đó, VEPR nhấn mạnh các nỗ lực cải thiện thủ tục hành chính, môi trường kinh doanh cần tiếp tục được duy trì. Đặc biệt, dù có chậm trễ, Việt Nam nên từng bước xây dựng đệm tài khóa để phòng chống những cú sốc trong những năm tới.