Chỉ quy định vấn đề thuộc thẩm quyền Quốc hội, bỏ tư duy không quản được thì cấm
Tại phiên thảo luận Tổ 13 về dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi), các đại biểu Quốc hội đánh giá cao việc Bộ Tư pháp đã chủ động, tích cực, nỗ lực, trách nhiệm trong quá trình chuẩn bị Hồ sơ dự án Luật, bảo đảm đầy đủ, đúng tiến độ theo quy định. Các ĐBQH Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk), Nguyễn Thị Xuân (Đắk Lắk), Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn), Nguyễn Thị Kim Anh (Bắc Ninh)… đánh giá dự thảo Luật có nhiều điểm mới so với luật hiện hành.
Trong đó, dự thảo Luật đã bám sát quan điểm chỉ đạo của Đảng, chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm và Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn về đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, đổi mới tư duy xây dựng pháp luật theo hướng: Luật chỉ quy định vấn thuộc thẩm quyền Quốc hội, bỏ tư duy không quản được thì cấm; chuyển thẩm quyền quyết định Chương trình lập pháp hằng năm từ Quốc hội sang Ủy ban Thường vụ Quốc hội; quy định về việc chịu trách nhiệm đến cùng đối với dự án luật của cơ quan trình; tách quy trình chính sách ra khỏi quy trình lập dự kiến Chương trình lập pháp…
Các đại biểu cũng đề nghị xem xét tiếp tục thể chế hoá Kết luận 119 ngày 20.1.2025 của Bộ Chính trị về hoàn thiện cơ chế giải trình, tiếp thu ý kiến đối với dự thảo văn bản quy phạm pháp luật; việc mở rộng thẩm quyền giải thích, hướng dẫn của các chủ thể khác…
Phát biểu tại phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện hành có 173 điều, dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp này chỉ còn 72 điều, giảm 101 điều. Giảm này là ở việc rút các quy định liên quan đến nghị định, thông tư ra khỏi Luật này theo quan điểm những việc thuộc thẩm quyền của Quốc hội thì Quốc hội quy định, những việc thuộc thẩm quyền của Chính phủ thì sau này Chính phủ sẽ quy định, qua đó tạo thuận lợi cho Chính phủ chủ động, linh hoạt trong điều hành kinh tế, xã hội.
“Kinh tế - xã hội thì diễn biến thường xuyên. Việc điều hành vừa qua có những vướng mắc do Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Do đó, chúng ta sửa Luật này là trụ cột cho việc xây dựng các luật mới cũng như sửa đổi, bổ sung các luật bảo đảm đúng thẩm quyền”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Trên tinh thần đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị các đại biểu Quốc hội, trong quá trình xem xét, thông qua dự luật này cần bám sát định hướng, chủ trương của Đảng.
Nêu thực tế, trước đây có những dự luật cơ quan trình mới chỉ đáp ứng được 50-60% yêu cầu rồi chuyển sang cơ quan của Quốc hội rất vất vả; có những dự luật, Chủ tịch Quốc hội, các Phó Chủ tịch Quốc hội ngồi họp 7- 8 cuộc, Chủ tịch Quốc hội cũng cho biết đã nhiều lần yêu cầu, nhắc nhở các bộ trưởng, trưởng ngành phải chịu trách nhiệm đến cùng trong xây dựng luật của cơ quan mình, không thể giao cho Thứ trưởng, rồi Thứ trưởng giao cho Vụ trưởng…, thiếu sâu sát.
"Do đó, hướng đến là phải tăng cường vai trò của cơ quan trình trong việc chịu trách nhiệm đến cùng về dự thảo văn bản quy phạm pháp luật. Đây là vấn đề cần lưu ý trong sửa đổi Luật lần này. Cùng với đó là tách quy trình chính sách ra khỏi quy trình lập dự kiến Chương trình lập pháp; phân định rõ quy trình chính sách và quy trình soạn thảo; hoàn thiện cơ chế một luật sửa nhiều luật…", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Dự luật cũng bổ sung Nghị quyết của Chính phủ là văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, cần rà soát kỹ lưỡng nội dung này tại khoản 2, Điều 4, tránh trùng lặp với nội dung khi ban hành Nghị định.
Chủ tịch Quốc hội nhất trí định hướng đổi mới quy trình lập pháp theo hướng các dự án luật, nghị quyết về nguyên tắc sẽ được xem xét, thông qua trong một kỳ họp Quốc hội nhằm đẩy nhanh tiến độ ban hành nhưng vẫn bảo đảm chất lượng của văn bản; trường hợp qua thảo luận tại kỳ họp, Quốc hội nhận thấy dự án có nhiều nội dung phức tạp còn có ý kiến khác nhau, cần có thêm thời gian để nghiên cứu tiếp thu, chỉnh lý thì Quốc hội quyết định xem xét, thông qua tại kỳ họp kế tiếp.
Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, phải bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, nhất là các dự án luật, nghị quyết cùng được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần này.
“Nếu Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật được Quốc hội thông qua sẽ tạo điều kiện cho việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật của Quốc hội trong thời gian tới, trước mắt là năm 2025 còn hai Kỳ họp thường lệ thứ Chín, thứ Mười”, Chủ tịch Quốc hội nói.
Cơ quan xây dựng văn bản phải có trách nhiệm trả lời văn bản góp ý kiến
Trước đó, góp ý cụ thể về một số nội dung của dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt cho biết, tại Điều 3, “quy phạm pháp luật” được giải thích “là quy tắc xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung, được áp dụng đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phạm vi cả nước hoặc đơn vị hành chính nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định trong luật này ban hành và được Nhà nước đảm bảo thực hiện”. So với Luật hiện hành, quy định này đã tiết giảm nhiều nội dung chi tiết, những nội dung không thuộc thẩm quyền của Quốc hội và các cơ quan ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị nghiên cứu bổ sung yếu tố “được áp dụng lặp đi lặp lại nhiều lần” để tránh nhầm lẫn với văn bản hành chính cá biệt.
Đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt cũng đề nghị bổ sung giải thích từ ngữ đối với “thẩm định” và “thẩm tra” bởi đây là hai hoạt động rất quan trọng, mang tính bắt buộc trong quá trình xây dựng,ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Việc làm rõ nội hàm của “thẩm định” và “thẩm tra” còn phân định rõ các nội dung, thẩm quyền và trách nhiệm của cơ quan thẩm định và cơ quan thẩm tra trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật.
Các đại biểu nhất trí phải quy định về phản biện xã hội, tham vấn và góp ý đối với chính sách, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật bởi đây là những hoạt động có ý nghĩa rất quan trọng để lắng nghe được các ý kiến về dự thảo văn bản quy phạm pháp luật trước khi ban hành. Đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh đề nghị nên có quy định cơ quan có trách nhiệm xây dựng văn bản cũng phải có trách nhiệm trả lời văn bản góp ý kiến hoặc tổ chức họp để tiếp thu, giải trình đối với các ý kiến đóng góp. Đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt đề nghị làm rõ các văn bản quy phạm pháp luật của địa phương có cần thiết lấy ý kiến của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam hay không vì tại địa phương cũng có các tổ chức đại diện cho doanh nghiệp như Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh, Hội doanh nhân trẻ…
