Cho đi và không hỏi lại

Theo lịch trình, ngoài cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhà lãnh đạo Israel còn tham dự và có bài phát biểu tại Hội nghị thường niên của Ủy ban Các vấn đề công cộng Mỹ - Israel (AIPAC). Tuy nhiên, chuyến công du đã bị vụ tấn công bằng rocket từ Dải Gaza nhằm vào thị trấn nông nghiệp Mishmeret, phía Bắc Tel Aviv phủ bóng đen khiến ông Netanyahu phải thông báo cắt thời gian thăm Mỹ và bay về Israel ngay lập tức sau khi gặp ông chủ Nhà Trắng. Vụ việc xảy ra trong bối cảnh căng thẳng khu vực đang leo thang trước thềm sự kiện đánh dấu 1 năm bùng phát các cuộc biểu tình tại biên giới Dải Gaza cuối tuần này, cũng như trước cuộc bầu cử ở Israel dự kiến diễn ra ngày 9.4 tới.

Cho đến nay, mối quan hệ Mỹ - Israel dưới thời chính quyền của ông Trump hầu hết là “cho đi và không hỏi lại”, mặc dù ông Netanyahu ủng hộ yêu cầu xây tường để tăng cường an ninh biên giới của Tổng thống Mỹ. Bằng chứng của việc Mỹ luôn “cho đi” là quyết định công nhận Jerusalem là Thủ đô của Israel năm 2017 và việc chuyển Đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv đến Jerusalem năm ngoái. Gần đây nhất, ông Trump đã trao thêm quà cho nhà nước Do Thái bằng tuyên bố gây nhiều tranh cãi về dự định công nhận Cao nguyên Golan là một phần của nước này. Tuy nhiên, theo nhà đàm phán hòa bình thâm niên ở Trung Đông Dennis Ross, người từng phục vụ trong cả hai chính quyền Cộng hòa và Dân chủ, nếu quyết định trên thành hiện thực, nó chắc chắn sẽ khiến cho triển vọng để các nhà lãnh đạo Ảrập ký vào kế hoạch hòa bình của ông Trump trở nên phức tạp thêm. Nhưng nếu nhìn bằng con mắt của các nhà quan sát khác, bước đi của Tổng thống Mỹ về vấn đề Golan được coi là nỗ lực tạo lợi thế cho chính trị gia cánh hữu Netanyahu trong cuộc bầu cử tới. Bởi cùng với các bước đi trước, động thái đó rất phù hợp với mong muốn và lợi ích của đồng minh lâu đời Israel.

Cao nguyên Golan là vùng chiến lược nằm giữa Syria, Israel, Lebanon và Jordan. Tranh chấp lãnh thổ tại Golan là một trong những nguyên nhân gây căng thẳng tại khu vực, đặc biệt là trong quan hệ giữa Israel và Syria. Sau cuộc chiến tranh 6 ngày năm 1967, Israel đã chiếm đóng phần lớn diện tích cao nguyên này. Năm 1981, Israel sáp nhập vùng chiếm đóng trên Cao nguyên Golan vào lãnh thổ của mình, một động thái không được cộng đồng quốc tế công nhận và bị chỉ trích gay gắt. Trong khi Damascus nhiều lần kêu gọi Tel Aviv hoàn trả vùng lãnh thổ này, HĐBA LHQ cũng gọi đây là hành động không thể chấp nhận được và Tổ chức đa phương lớn nhất thế giới đã ra Nghị quyết yêu cầu Israel chấm dứt chiếm đóng Cao nguyên Golan năm 2006.

Mặc dù luôn là nước đồng minh thân thiết của Israel, song trước nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump, Washington duy trì quan điểm cứng rắn về vấn đề trên và nhiều lần đóng vai trò trung gian cùng với LHQ hướng tới một thỏa thuận khu vực mặc dù đều thất bại. Năm 2016, Tổng thống Mỹ khi đó là ông Obama và Tổng thống Nga Vladimir Putin còn cùng nhất trí ủng hộ việc buộc Israel rút quân khỏi Cao nguyên Golan và trao trả vùng lãnh thổ bị chiếm đóng này cho Syria.

Chính vì vậy, ngoài việc mong muốn Mỹ sẽ có tuyên bố chính thức, có tính lịch sử về vấn đề Golan, Thủ tướng Israel còn muốn bàn với người bạn Mỹ về việc tiếp tục gây áp lực đối với Iran sau khi xứ sở cờ hoa rút ra khỏi thỏa thuận hạt nhân năm 2015 giữa các cường quốc và Tehran nhằm nới lỏng các lệnh trừng phạt đối với nước Cộng hòa Hồi giáo. Trong nhiều thập kỷ qua, Iran và Israel coi nhau là đối thủ địa chính trị ở Trung Đông. Trong khi Tel Aviv cho rằng Tehran tìm cách xóa sổ nhà nước Do Thái, thì các nhà lãnh đạo Iran luôn lo sợ Israel mở chiến dịch quân sự tấn công nước này.

Nhiều nhà bình luận đặt câu hỏi, những vấn đề nóng mà Thủ tướng Israel muốn bàn với Tổng thống Mỹ Donald Trump trên đây có thực sự tác động vào cuộc bầu cử và tạo lợi thế cho ông Netanyahu hay không? Bởi hiện nay, các cuộc thăm dò ý kiến công chúng trong nước cho thấy, Thủ tướng đương nhiệm đang phải chạy đua sát sạt với đối thủ Benny Gantz - một cựu Tổng tham mưu trưởng quân đội về hưu và mới tham gia chính trường cuối năm ngoái.  Ông Gantz đang kêu gọi Israel phải được nằm dưới sự điều hành trong sạch, dựa trên tuyên bố muốn truy tố Netanyahu về tội tham nhũng, gian dối và lợi dụng tín nhiệm của Tổng Chưởng lý Avichai Mandelblit hồi tháng 2 vừa qua. Theo kế hoạch, Thủ tướng Netanyahu sẽ phải điều trần trước khi có quyết định buộc tội chính thức. Tuy nhiên, hiện chưa có lịch trình cụ thể của phiên điều trần.