Làm rõ trách nhiệm và giải pháp khắc phục một số loại hình tội phạm mới

Sáng 13.9, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về các báo cáo công tác năm 2023 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng, công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật và công tác thi hành án năm 2023.

Xử lý nghiêm minh án tham nhũng, kinh tế đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp

Thẩm tra về công tác phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật và công tác thi hành án năm 2023, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, năm 2023, Chính phủ đã triển khai nhiều giải pháp, bảo đảm phát triển kinh tế, ổn định đời sống người dân và đấu tranh có hiệu quả đối với các vi phạm pháp luật và tội phạm.

Lực lượng Công an đã triển khai nhiều biện pháp để phát hiện, xử lý nhanh chóng những điểm nóng; kịp thời truy bắt các đối tượng khủng bố, chống chính quyền nhân dân; xử lý nghiêm minh nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp. Qua đó, tổng số vụ án được phát hiện tăng so với cùng kỳ; một số loại tội phạm được kiềm chế và kéo giảm (số vụ phạm tội có tổ chức giảm 26,92%; số vụ dâm ô với người dưới 16 tuổi giảm 5,62%); tình hình an toàn giao thông cũng giảm cả 3 tiêu chí về số vụ tai nạn, số người chết và số người bị thương.

Đồng thời, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và chính quyền các cấp, công tác phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm đã đạt được nhiều kết quả tích cực và đạt chỉ tiêu Quốc hội giao. Thanh tra, Kiểm toán đã phát hiện nhiều vi phạm, kiến nghị thu hồi cho ngân sách Nhà nước hàng trăm nghìn tỷ đồng, chuyển nhiều vụ việc có dấu hiệu hình sự sang cơ quan điều tra.

Tuy nhiên, Ủy ban Tư pháp cũng thẳng thắn chỉ rõ, dù đã có nhiều cố gắng nhưng tổng thể chung, tội phạm gia tăng cả về số vụ, số người chết và thiệt hại tài sản do tội phạm gây ra. Trong đó một số loại tội phạm tăng mạnh, như giết người, cướp tài sản, cướp giật, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cho vay lãi nặng, gây rối trật tự công cộng...

Theo Ủy ban Tư pháp, công tác quản lý nhà nước trên một số lĩnh vực còn một số bất cập, dẫn đến các đối tượng lợi dụng để phạm tội, như: đăng kiểm phương tiện giao thông, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy phép khai thác khoáng sản, cấp phiếu lý lịch tư pháp... Đặc biệt, tội phạm tham nhũng, chức vụ phát hiện tăng 71,46% về số vụ, tăng 116,17% số đối tượng, đặc biệt, số vụ nhận hối lộ được phát hiện tăng 312,5%. Điều này cho thấy, nhờ quyết tâm cao của Đảng và Nhà nước ta, công cuộc chống tham nhũng ngày càng hiệu quả. Bên cạnh đó, kết quả trên cũng thể hiện công tác quản lý nhà nước, phòng ngừa tham nhũng còn hạn chế.

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp cũng đề cập đến tình trạng lợi dụng danh nghĩa doanh nghiệp, công ty luật dưới hình thức mua bán nợ để cưỡng đoạt tài sản với các thủ đoạn đe dọa, khủng bố bằng tin nhắn, điện thoại gây hoang mang trong dư luận; xảy ra một số vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng; số vụ cháy, số người chết do cháy tăng mạnh.

Đối với công tác điều tra, xử lý tội phạm, Ủy ban Tư pháp ghi nhận, trong thời gian qua, công tác này đã tiếp tục có chuyển biến tích cực, chất lượng công tác điều tra đã được nâng lên, một số chỉ tiêu tại Nghị quyết số 96/2019/QH14 của Quốc hội về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác của Viện kiểm sát nhân dân, của Tòa án nhân dân và công tác thi hành án đã đạt và vượt; công an xã chính quy đã triển khai thực hiện thẩm quyền về xử lý tố giác, tin báo về tội phạm, góp phần giảm tải cho Cơ quan điều tra cấp huyện.

Tuy nhiên, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, một số loại tội phạm xâm phạm sở hữu thì tỷ lệ điều tra, khám phá thấp; tỷ lệ giải quyết tin báo, tố giác tội phạm chưa đạt yêu cầu của Nghị quyết số 96/2019/QH14 của Quốc hội; việc áp dụng biện pháp ngăn chặn tuy đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn vi phạm; vẫn còn một số trường hợp phải đình chỉ điều tra do không chứng minh được tội phạm và để xảy ra một số trường hợp dùng nhục hình trong giai đoạn điều tra... Trong đó, Ủy ban Tư pháp lưu ý, số vụ tội phạm ma túy phát hiện tăng 18,42%; số ma túy tổng hợp thu giữ tăng đặc biệt cao (1.484,19%), cho thấy diễn biến hết sức phức tạp của tội phạm ma túy.

Ủy ban Tư pháp đề nghị, Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan khẩn trương chấn chỉnh, khắc phục những hạn chế đã nêu trong các báo cáo thẩm tra và tiếp tục đánh giá kết quả thực hiện các kiến nghị của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Tư pháp và đại biểu Quốc hội đã nêu. Đồng thời, chỉ đạo các Bộ, ngành liên quan tiếp tục rà soát, làm rõ những bất cập trong công tác quản lý nhà nước, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, minh bạch hóa các quy trình, thủ tục trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực. Xác định rõ hơn nữa trách nhiệm từng cấp, từng ngành, từng cá nhân trong từng lĩnh vực nhằm khắc phục tình trạng đùn đẩy, sợ trách nhiệm, không dám làm.

Trước tình trạng gia tăng mạnh của một số loại tội phạm và dự báo tình hình kinh tế, xã hội thời gian tới còn nhiều khó khăn, Ủy ban Tư pháp đề nghị, Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành hữu quan cần đưa ra những giải pháp có tính căn cơ, lâu dài để phòng ngừa và xử lý hiệu quả tội phạm.

Đánh giá kỹ nguyên nhân, hiệu quả các biện pháp phòng, chống cháy, nổ

Cho ý kiến tại Phiên họp, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội ghi nhận công tác tư pháp và phòng, chống tham nhũng của Chính phủ, của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, của ngành Tòa án, ngành Kiểm sát đã có nhiều chuyển biến tích cực, đạt nhiều kết quả quan trọng và có nhiều tiến bộ hơn so với năm trước.

Quan tâm đến tình trạng một loạt loại tội phạm tăng, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh đề nghị, các báo cáo cần phân tích và nêu kỹ hơn nguyên nhân gia tăng một số loại tội phạm nêu trên. Trong đó, đặc biệt phải làm rõ có nguyên nhân do kinh tế sau đại dịch Covid-19 khó khăn dẫn đến số lượng các vụ cướp tài sản, cướp giật, lừa đảo tăng mạnh hay không, để từ đó, có các giải pháp trong thời gian tới cho phù hợp, tạo sự chuyển biến trên thực tế.

Thời gian qua, tình hình cháy nổ trên cả nước diễn biến phức tạp, có thời điểm xảy ra liên tiếp các vụ cháy, dẫn đến 3-4 người cùng một gia đình thiệt mạng do cháy, nổ. Cũng theo báo cáo của Chính phủ, cả nước hiện còn tới trên 38.000 cơ sở đã đưa vào sử dụng còn vi phạm về phòng cháy và khó có khả năng khắc phục theo tiêu chuẩn kỹ thuật về phòng cháy, chữa cháy. Các ngành đã ra rất nhiều văn bản và những biện pháp chỉ đạo, nhưng số cơ sở đưa vào sử dụng còn vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy vẫn tương đối nhiều.

Nêu ra thực tế trên, Trưởng Ban Công tác đại biểu đề nghị, phải tiếp tục xem xét nguyên nhân số lượng các cơ sở và tình trạng vi phạm, cũng như việc cháy, nổ xảy ra liên tiếp và còn nhiều; đánh giá kỹ hơn về nguyên nhân và hiệu quả của các biện pháp phòng, chống cháy, nổ thời gian qua. “Các cơ quan chức năng đã ra rất nhiều chủ trương, biện pháp về phòng, chống cháy, nổ, nhưng kết quả chưa tương xứng với những giải pháp, chủ trương đưa ra”, Trưởng Ban Công tác đại biểu lưu ý.

Quan tâm đến số vụ tội phạm ma túy phát hiện gia tăng, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Lê Tấn Tới đề nghị làm rõ do sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng, do pháp luật, hay nguyên nhân nào khác mà ma túy đi qua được đường hàng không, đường thẻ xanh của hải quan...?

Bên cạnh đó, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Lê Tấn Tới cũng lưu ý, tình trạng lợi dụng danh nghĩa doanh nghiệp, công ty luật dưới hình thức mua bán nợ để cưỡng đoạt tài sản là một loại hình tội phạm mới so với năm 2022. Do vậy, cần phân tích, đánh giá để xác định loại hình tội phạm này gia tăng có phải do lợi dụng sơ hở của pháp luật, hay do quản lý của cơ quan chức năng, cho cấp phép thành lập những doanh nghiệp này...?

Tại phiên họp, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, đại diện lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Công an, Thanh tra Chính phủ đã giải trình về các vấn đề được các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đặt ra. 

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao các báo cáo của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã được xây dựng nghiêm túc, công phu, có đổi mới, bám sát được bối cảnh của tình hình năm 2023, thực hiện đúng quy định pháp luật, đúng chức năng, nhiệm vụ về các nội dung cần báo cáo với Quốc hội theo quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND và các luật có liên quan. Trong đó, báo cáo của Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân tối cao năm nay có điểm mới là đã tích hợp được các nội dung về giải quyết khiếu nại tố cáo theo quy định của pháp luật về tố tụng trong báo cáo công tác. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đánh giá cao các báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp rất dày dặn, có nhiều thông tin, bao quát các công việc, đánh giá rất toàn diện, có tính phản biện cao...

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị, các báo cáo của Chính phủ, báo cáo công tác của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng kiểm sát tối cao cần làm rõ hơn về kết quả, hạn chế, nguyên nhân khách quan, chủ quan, rút ra những bài học kinh nghiệm trong thời gian tới, đặc biệt đối với một số chỉ tiêu không đạt yêu cầu tại Nghị quyết số 96 của Quốc hội hoặc một số chỉ tiêu giảm mạnh so với năm 2022.

Trong đó, Chính phủ cần phân tích, dự báo xu hướng tội phạm vi phạm pháp luật trong thời gian tới; làm rõ nguyên nhân để có giải pháp khắc phục với một số loại tội phạm có xu hướng tăng cao, diễn biến phức tạp trong 10 tháng qua; làm rõ trách nhiệm và giải pháp khắc phục một số loại hình tội phạm mới; làm rõ vấn đề tồn đọng án tử hình và giải pháp khắc phục; thống nhất về cách tính số liệu giữa báo cáo của Chính phủ với báo cáo của Viện kiểm sát nhân dân tối cao...