Chính sách tỷ giá - khái niệm mờ và mở

Thực hiện chế độ tỷ giá linh hoạt có sự quản lý vĩ mô của nhà nước, ngày càng trở thành phương châm hành xử phổ biến trong chính sách tỷ giá của hơn 3/4 số nước trên thế giới hiện nay. Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam cũng nằm trong xu hướng chung này. Tuy nhiên, sự linh hoạt cần được “Việt Nam hóa” cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, cả nghĩa rộng và lẫn nghĩa hẹp, cả trước mắt và lâu dài của khái niệm khá “mờ và mở” này…

Cần hiểu, sự linh hoạt tỷ giá không có nghĩa là sự thay đổi chóng mặt của tỷ giá chính thức theo các quyết định chủ quan có tính cơ hội hoặc vì lợi ích cục bộ nào đó; lại càng không có nghĩa là có thể biến động ngược chiều với các xu hướng tỷ giá chung của các đồng tiền chủ chốt trên thế giới. Linh hoạt còn có nghĩa là không chỉ có sự biến động tỷ giá tăng hoặc giảm theo một chiều, chỉ có lên hoặc chỉ có xuống, tạo ra những kỳ vọng đầu cơ cao; cũng không có nghĩa là phải ngay lập tức điều chỉnh tỷ giá chính thức, thả nổi cứng nhắc theo tốc độ tăng hay giảm của một hoặc một số đồng tiền nào đó dù là rất quan trọng trên thế giới.

Sự linh hoạt của chính sách tỷ giá được thể hiện ở sự linh hoạt trong lựa chọn mục tiêu của chính sách tỷ giá. Trong cùng một thời điểm, không thể thoả mãn cùng lúc nhiều mục tiêu cho chính sách tỷ giá; nhưng cũng không thể kéo dài mãi một chính sách tỷ giá chỉ phục vụ cho một mục tiêu nhất định Chẳng hạn, mục tiêu giảm nghĩa vụ nợ nhờ duy trì chính sách tỷ giá thấp (tức là định giá cao đồng bản tệ) có thể là cần thiết trong thời điểm đến hạn thanh toán nợ, nhưng nếu kéo dài cả năm hoặc nhiều năm, chính sách này sẽ gây hại cho mục tiêu dài hạn. Khi đó, bản thân mục tiêu giữ ổn định hệ thống tiền tệ cũng khó đạt được hoặc chỉ mang tính hình thức, tự động mất đi ý nghĩa tích cực. Và có thể các mục tiêu khác bị tổn thương nặng nề, như các mục tiêu về: tạo nguồn thu ngoại tệ tập trung, tăng dự trữ quốc gia, chống đầu cơ ngoại tệ, chống nạn ngoại tệ hóa...

Linh hoạt tỷ giá còn bảo đảm phải có sự đồng bộ giữa tỷ giá với lãi suất và cả biên độ tỷ giá. Cần tránh sự triệt tiêu lẫn nhau giữa các công cụ chính sách, nhất là chính sách tỷ giá và lãi suất, cũng như giữa chính sách tỷ giá với công cụ tài chính khác. Cũng cần “căn” tỷ giá chính thức phụ thuộc vào độ “dày hay mỏng” của dự trữ quốc gia, vào các mục tiêu chính sách cơ bản và vào thực tế dòng tiền chảy trên thị trường, nhất là dòng ngoại tệ ra-vào qua biên giới.

Cần lưu ý rằng, linh hoạt tỷ giá không hề mâu thuẫn với yêu cầu về tính minh bạch và có thể dự báo được của chính sách tỷ giá. Xu hướng tỷ giá cần bám sát các động thái, tương quan tiền tệ và thị trường trong nước và quốc tế, tránh thị trường chảy theo một hướng, còn chính sách tỷ giá lái theo một nẻo, làm mất tính ổn định khách quan của chính sách tỷ giá, làm giảm hiệu quả trong điều hành tỷ giá.

Đặc biệt, cần phát triển đồng bộ, có hiệu quả hơn hệ thống thông tin, dự báo, giám sát và cảnh báo an toàn tài chính có liên quan đến điều hành tỷ giá… Việc nhấn mạnh một chiều các lợi ích của việc ấn định giá trị đồng bản tệ quá cao hoặc quá thấp, cũng như của việc thả nổi hoàn toàn tỷ giá, mới là chỉ tính đến những lợi ích ngắn hạn và chứa đựng trong đó những hiểm họa mà có thể nền kinh tế phải trả giá đắt hơn so với những lợi ích cục bộ thu được. 

 Cần hoàn thiện và tuân thủ các nguyên tắc quản lý kinh tế và cạnh tranh thị trường có sự quản lý vĩ mô của nhà nước nói chung, trong lĩnh vực tài chính-tiền tệ nói riêng, giảm thiểu và khắc phục các biểu hiện lạm dụng công cụ quản lý hành chính, mệnh lệnh và hiện tượng “vận động hành lang” vì lợi ích ngành độc quyền. Các biến động chính sách phải minh bạch và có thể dự báo được trong xu hướng ổn định, nhất quán, phù hợp các nguyên tắc kinh tế thị trường và yêu cầu cam kết hội nhập, các thông lệ quốc tế cũng như các tín hiệu thị trường khách quan. Cũng cần thể chế hóa các phát ngôn và cung cấp thông tin chính thức, có chất lượng và trách nhiệm pháp lý của các cơ quan và đại diện nhà nước, các tổ chức kinh doanh có liên quan, các cơ quan truyền thông. Chủ động phát hiện và trừng phạt kịp thời, nghiêm khắc các cá nhân và tổ chức tung tin đồn thất thiệt hoặc đưa tin kiểu “gây sốc” nhằm mục tiêu phá hoại chính sách, đầu cơ và cạnh tranh không lành mạnh. Đồng thời nâng cao chất lượng công tác thống kê, nghiên cứu phân tích và dự báo kinh tế thị trường, các hoạt động dự báo, đánh giá tín nhiệm, giám sát và phản biện xã hội…