Chất vấn có phải là phản biện không?

Xin bàn một chút về chữ chất vấn và chữ phản biện

CHẤT VẤN: từ kép, ghép từ 2 chữ chất và vấn. Chất có nghĩa là gạn hỏi, thật thà phác tố; vấn là hỏi, thông tin tức với nhau. Chất vấn là gạn hỏi nhiều chiều, làm cho rõ, căn vặn và để cùng nhau biết. (Từ điển Đào Duy Anh - NXB Văn hóa - Thông tin - 2003)

PHẢN BIỆN: Từ kép, ghép từ 2 chữ phản và biện. Phản có nghĩa là trái lại, xoay lại; biện là xét rõ để phân biệt, tranh luận phải trái. Phản biện là tranh luận (cãi) phải trái, chống lại cái đã đưa ra (sđd)

Như thế chất vấn và phản biện là hoàn toàn khác nhau: chất vấn đề làm rõ theo hướng thuận chiều với mục đích tốt (thật thà phác tố), và phản biện để chống lại cái đã nêu, nói trái với cái đã nêu (xoay lại).

Từ đó chúng ta có thể thấy rõ tại sao từ khi có QH Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa và nay là Nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam chúng ta dùng chữ chất vấn tại các cơ quan dân cử. Thế giới cũng dùng chữ này cho dù QH các nước có các phe, các đảng trong QH chống nhau kịch liệt. Tuy nhiên cái chống nhau ở nghị trường có điểm căn bản là thống nhất (thuận chiều) vì đất nước và vì dân chúng.

Cần nói thêm chữ phản biện và chữ chất vấn là chữ cũ, không mới, nhưng xem ra nhiều người gần đây sính chữ phản biện như một mốt cho hay mình không ưng thuận, mình có ý kiến riêng, mình không phải vậy. Ở góc độ nào đó là ý thức phản kháng.

Chúng ta rất cần có nhiều ý kiến khác nhau để chọn phương án tốt nhất nhằm vào lợi ích cho nhân dân. Nhưng không phải vì thế mà chọn cách phản biện.

Dùng cho đúng chữ, hiểu cho đúng nghĩa không khó, mười phút để tìm hiểu là làm được.

Báo chí có thể phản biện, nhưng các tổ chức thống nhất dân chúng, các đoàn thể thì không (anh đi theo tôi sao anh nói chống lại tôi). Đặc biệt diễn đàn dân chủ nhất là cơ quan dân cử muốn dùng chữ phản biện phải hết sức cẩn trọng.

Có người sẽ hỏi vào một việc cụ thể như chính phủ đề xuất phương án đường sắt cao tốc Bắc - Nam, các đại biểu QH đã hỏi, đã nêu ý kiến trái ngược nhau, vậy thì ý kiến ngược có phải là phản biện không. Xin thưa, đó là chất vấn, là căn vặn cho rõ thông tin trên cơ sở đó mà phán xét và quyết định.

ĐBQH, ĐB HĐND thực hiện chất vấn chứ không làm việc phản biện.