Chân dung Hà Nội về đêm

“Hà Nội, Thứ Tư, 10 giờ 43 phút tối”

Các tác phẩm của Wouter Vanhees được tập hợp giới thiệu trong cuốn sách “Hà Nội, Thứ Tư, 10 giờ 43 phút tối” (Matca liên kết cùng NXB Lao Động ấn hành) và được trưng bày trong không gian nhiếp ảnh Matca tại 48 Ngọc Hà, Hà Nội.

Lang thang Hà Nội về đêm ban đầu là cái thú để Wouter Vanhees hiểu hơn thành phố này, sau những giờ làm việc về lĩnh vực tài chính. 10h43 phút tối, thời điểm mà "công việc, gia đình và quỹ thời gian cá nhân đạt được sự cân bằng hoàn hảo", anh lại lên xe dạo quanh thành phố, mong đi tìm được cái "hồn" Hà Nội còn sót lại giữa sự mọc lên nhanh chóng của các công trình xây dựng. Không có kế hoạch hay vạch sẵn cung đường, chủ đích kiếm tìm còn chưa rõ nét, nhưng với máy ảnh mang theo mình, anh ghi lại những gì thú vị gặp được trong màn đêm ấy.

Trong khi rong ruổi phố phường, Wouter Vanhees đã tư liệu hóa những dự án bất động sản với chung cư và biệt thự hạng sang nhằm phục vụ cho tầng lớp trung lưu ngày càng lớn của thủ đô; một số đã đón người ở, số khác còn dở dang với giàn giáo phơi trần... Ở hầu hết các bức ảnh, những tòa nhà cao tầng choán ngợp hầu hết khung hình. Không chủ ý diễn tả về bề mặt kiến trúc hay đặc trưng công trình để nhận diện, định danh chúng, tác giả tập trung thể hiện một góc nhìn về chúng trong bầu không khí vắng lặng của Hà Nội.

"Không có nhiều yếu tố nhiếp ảnh phức tạp. Bên cạnh những tòa cao tầng luôn thường trực, một vài mô-típ có xu hướng lặp lại: Lớp sương mù màu neon rực rỡ, bóng đen sắc cạnh, những ô cửa sáng lỗ chỗ trời đêm. Chúng mô tả chi tiết những công trình xây dựng hoặc mang hình khối trừu tượng. Khung hình trống vắng không cho thấy mà chỉ ngụ ý sự hiện diện của con người. Ánh sáng nhân tạo lan tỏa từ nhiều nguồn khác nhau, ám chỉ trạng thái tồn tại thao thức" - Hà Đào - biên tập viên trang thông tin về nhiếp ảnh Matca nhận định.

Chuỗi chân dung đô thị về đêm này không nhằm lột tả vẻ ngoài bắt mắt. Ghi lại những hình ảnh khách quan như của một người ngoài cuộc, Wouter Vanhees đã vẽ lên thành phố về đêm với sự vắng vẻ, nhưng vẫn mang đầy sự bức bối qua những bức tường bê tông san sát, các tòa nhà trong ánh đèn sáng rọi khi nhìn từ dưới lên...

Các tác phẩm lấy cảm hứng từ New Topographics, phong trào nhiếp ảnh được cho là làm toát lên hai ý đối lập: Cái đẹp trong khung cảnh thường nhật hoặc mối e ngại trước tác động của công nghiệp hóa lên phong cảnh tự nhiên. Hình ảnh tầng tầng lớp lớp công trình sẽ khơi gợi cảm giác trật tự hoặc ngổn ngang. Tuy nhiên, sự dịu dàng, duyên dáng của thành phố vẫn còn lại, dù khó nắm bắt, ở đâu đó trong con ngõ đèn đường chỉ chiếu sáng được một phần, những bông hoa ven các công trình đang dang dở, một góc ghế đá...

Màu đêm Hà Nội

Wouter Vanhees chia sẻ: “Lần đầu tiên tôi chụp ảnh đêm là ở TP Hồ Chí Minh, khi thực hiện các chuyến công tác tại đó năm 2018, và bắt đầu dự án nhỏ chụp con hẻm ở quận 2. Sau khi về Hà Nội, tôi tiếp tục tham gia khóa học nhiếp ảnh trực tuyến với một giảng viên người Singapore hoạt động nhiếp ảnh lâu năm tại châu Á. Từ đó tôi mới có động lực tiếp tục chụp ảnh về đêm tại nơi mình đang sống”.

Trong các tác phẩm của Wouter Vanhees, Hà Nội hiện lên với sự khác biệt lớn. Thứ nhất là ánh sáng tự nhiên ban ngày biến mất, nhường chỗ cho ánh đèn, cộng với bóng tối bủa vây xung quanh, tạo bầu không khí riêng. Thứ hai là âm thanh, nơi anh đến chụp thường không phải khu du lịch, khu dân cư sinh sống, nên khá trầm lắng, không có người hay xe cộ qua lại.

“Tôi chụp ban đêm và đến những khu đang xây dựng như vậy thì khá vắng vẻ. Khi ấy, mọi người thường ở nhà. Những tòa nhà đang xây thường có bảo vệ, nhưng khi xem tác phẩm của tôi, họ không thấy vấn đề gì và đồng ý để chụp ảnh, nên hầu như tôi không gặp trở ngại. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện bộ ảnh này, có những nơi trở đi trở lại, tôi nhận thấy có quá nhiều thay đổi trong một thời gian ngắn, tới mức không thể tin vào mắt mình” - Wouter Vanhees nói. Đó là khi anh thấy, nền móng của những tòa tháp mới và đôi khi thậm chí toàn bộ khu nhà ở, tại nơi mà chỉ cách đó nửa năm đang là khoảng đất trống rộng lớn. Tốc độ mà thành phố, hoặc ít nhất là một số phần của nó, đang biến đổi thật đáng kinh ngạc...

“Mọi người đã nhìn thấy nhiều ảnh về Hà Nội như khu phố cổ, căn biệt thự Pháp, quảng trường Ba Đình... những hình ảnh đó tất nhiên rất đẹp. Tuy nhiên, lý do tôi tìm kiếm và ghi lại hình ảnh những nơi khuất nẻo, bởi đó cũng là một phần thuộc về Hà Nội và đang thay đổi rất nhanh” - Wouter Vanhees cho biết.