Chạm vào đáy
Dù chỉ nhận được một đề cử cho “Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất” tại giải Oscar 2019 nhưng “Shoplifters” của đạo diễn Nhật Hirokazu Kore-eda quả thật là một trong vài bộ phim xuất sắc và đáng xem nhất của điện ảnh thế giới năm qua.
Tại sao một bộ phim nghệ thuật nặng nề, mạch phim chậm rãi, thậm chí hơi lạnh lùng và triệt tiêu cảm xúc như “Shoplifters” lại ăn khách và được khán giả nước họ đón nhận nồng nhiệt (thu về 37 triệu USD ở Nhật và 72 triệu USD trên toàn cầu), trở thành một trong vài phim nghệ thuật thành công nhất trong năm qua về doanh thu ở phạm vi quốc tế? Tôi cho rằng, bộ phim này, dù hơi khó xem, nhưng nó chạm vào được những vấn đề xã hội, đặt ra những phản biện và có tính tác động tới xã hội - điều mà điện ảnh Việt Nam đang thiếu.
Hirokazu Kore-eda là một nhà làm phim có nhãn quan độc đáo. Khác với hình dung của thế giới về một đất nước Nhật Bản thịnh vượng, phát triển ổn định và phúc lợi xã hội cao; ông thường hướng ống kính của mình đến thân phận của những con người bé nhỏ bị bỏ rơi, bị ghẻ lạnh ngay trong các đô thị hiện đại như Tokyo hay Osaka. Các bộ phim của ông cũng thường biểu thị sự bất ổn của cuộc sống gia đình hiện đại Nhật Bản và nạn nhân chính là những đứa trẻ không được thừa nhận, bị bỏ rơi, thậm chí bị bạo hành gia đình. Hai bộ phim nổi bật của ông khai thác chủ đề này giành được các giải thưởng điện ảnh quan trọng là “Nobody Knows” (2004) và “Shoplifters” (2018).
Trong “Nobody Knows”, dựa theo một câu chuyện có thật xảy ra trong lòng đô thị khổng lồ Tokyo, 4 đứa trẻ bị mẹ bỏ rơi phải sống trong hoàn cảnh đói nghèo tại một căn chung cư giữa Tokyo hiện đại. “Shoplifters” cũng dựa theo một câu chuyện có thật xảy ra tại Osaka, một gia đình “rổ rá cạp lại” sống dưới mức nghèo khó, phải hành nghề đi ăn cắp vặt tại các siêu thị nhưng lại cưu mang một bé gái bị bố mẹ bạo hành và bỏ rơi. Cả hai bộ phim đầy chất hiện thực này đều được Hirokazu Koreeda lấy cảm hứng từ các câu chuyện có thật tại Nhật Bản.
Trả lời phỏng vấn tờ The New York Times về những bộ phim khai thác mặt tối của xã hội Nhật Bản hiện đại, đạo diễn Kore-eda nói rằng ông không muốn xây dựng những nhân vật, hay làm những bộ phim mà khán giả dễ dàng tìm thấy sự hy vọng. “Nhiều khán giả khi xem phim mong muốn nhìn thấy các nhân vật trưởng thành và trở nên mạnh mẽ hơn khi bộ phim kết thúc. Nhưng tôi không muốn làm những bộ phim như vậy, bởi chúng là những lời nói dối. Và tôi không muốn là kẻ nói dối” - ông nói.
