Câu chuyện bốn số “0”

Đồng 100.000 rial, loại tiền mệnh giá cao nhất của Iran hiện nay, Đồng tiền in hình giáo chủ Ayatollah Ruhollah Khomeini

Ảnh: AFP

Theo AFP, kế hoạch nguyên bản của Ngân hàng Trung ương Iran (CBI) được công bố lần đầu năm 2007 và Tổng thống Mahmoud Ahmadinejad công bố trong tháng giêng năm 2010, năm đầu nhiệm kỳ thứ hai của ông. Lúc đó, đồng rial chỉ được tính toán bỏ bớt 3 con số “0”. Mục đích của việc làm này là đưa đồng rial trở lại thống lĩnh thị trường tiền tệ, loại dần sự lệ thuộc vào đồng USD, ít nhất là trong tâm lý của đại chúng người dân. Hơn một năm sau, CBI trở lại với kế hoạch bằng dự định bỏ thêm một con số “0” nữa. Nếu được chính phủ và Hội đồng Tiền tệ Tín dụng quốc gia thông qua, dự kiến trong vòng 6 tháng tới, 1,1 rial đổi được 1 USD theo tỷ giá hiện tại. Thống đốc CBI, ông Mahmoud Bahmani cho biết, đồng tiền mới vẫn có tên rial, nhưng với một đồng tiền mạnh trên bảng quy đổi như vậy, ẩn số chưa có lời giải nằm ở những giao dịch cần đồng tiền mệnh giá thấp hơn nữa, bởi bản thân đồng USD cũng có mệnh giá tương đương 100 cent.

Tìm kiếm một đồng rial có tỷ giá quy đổi tương đương đồng USD không chỉ vì lý do đơn giản hóa phương thức kế toán và đơn giản hệ thống thanh toán thương mại như CBI viện dẫn. Từ lâu, Tổng thống Ahmadinejad đã là người cổ súy mạnh cho việc thay thế đồng USD trên hệ thống giao dịch quốc tế, hoặc ít ra là giảm tối đa sự lệ thuộc vào đồng USD, đặc biệt là trong kho dự trữ tiền tệ quốc gia. Iran đã gắn đồng euro vào không ít giao dịch trên thị trường dầu mỏ quốc tế và là một trong những quốc gia tích cực nhất mua vàng vào ngân khố, chỉ xếp sau Trung Quốc, Nga, Ấn Độ trong vòng một thập niên qua. Theo thông tin của tờ Financial Times, dự trữ vàng của Iran hiện là 300 tấn, không kém cạnh là mấy so với 310 tấn vàng của ngân khố Anh và hơn đứt Tây Ban Nha. Một khi đồng rial có tỷ giá ngang ngửa đồng USD trên bảng giao dịch tiền tệ, tâm lý của số đông với đồng bản tệ sẽ có thay đổi bước ngoặt, không như thông tin của tờ Wall Street Journal viết vào năm đầu nhiệm kỳ thứ hai (2010) của ông Ahmadinejad rằng đến một người lái xe taxi cũng tìm cách đổi số tiền tiết kiệm của mình sang đồng USD vì lo sợ bất ổn.

Nhưng để duy trì ổn định tỷ giá mới, nền kinh tế phải sung sức. Giữa năm 2008, dự trữ ngoại tệ của Iran được cho là đạt 80 tỷ USD. Đến năm 2010, số dự trữ đó không tăng lên nhiều vì giá dầu không biến động và Iran bắt đầu bị Mỹ bao vây kinh tế. Tuy nhiên, năm 2010, Tổng thống Ahmadinejad vẫn theo đuổi kế hoạch đầu tư kinh tế trị giá 290 tỷ USD. Việc đổ một lượng tiền lớn vào nền kinh tế đã kéo lạm phát tăng lên 12,4%, thậm chí có nguồn nói là khoảng 15%. Bởi vậy, CBI rất nhấn mạnh đến tiêu chí chặn lạm phát khi đưa ra kế hoạch bỏ bốn số “0” trên đồng rial. Có những thời điểm, CBI phải đưa ra thị trường 180 - 250 triệu USD để ổn định tỷ giá của đồng rial trước sức ép lạm phát. Quan điểm của CBI là lạm phát sẽ được giảm bớt bằng đồng rial mới , đồng thời giúp giao dịch tiền tệ sẽ đơn giản hơn. Để giúp đồng rial mới ổn định lâu dài, nhà nước phải tạo ra được những yếu tố tích cực cho nền kinh tế để hỗ trợ cho nó, chẳng hạn như giảm dần tỷ lệ lạm phát, hạ thấp tỷ lệ thất nghiệp, tạo thêm nhiều việc làm…