Cảnh báo mùa nắng: Uống nước sai cách dễ gây mất ngủ, nhiệt miệng, thậm chí đột quỵ

Theo bác sĩ Chuyên khoa I Nguyễn Trần Như Thủy, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM – Cơ sở 3, trong những ngày nắng nóng gay gắt, đặc biệt là khi thời tiết oi bức kéo dài, cơ thể chúng ta dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi, khô khát, thậm chí say nắng nếu không được bổ sung nước đầy đủ.

Tuy nhiên, uống nước như thế nào là đúng và hợp lý, đặc biệt đối với người cao tuổi và trẻ nhỏ, những đối tượng thường dễ “quên” uống nước? Nếu không uống nước đúng cách thì có thể xảy ra điều gì? Và làm sao để uống nước cho đúng theo lý luận Y học cổ truyền?

Bác sĩ Chuyên khoa I Nguyễn Trần Như Thủy đã chỉ ra cách uống nước trong mùa hè sao cho hợp lý và hiệu quả nhất.

Nuôi dưỡng tạng phủ

Theo Y học cổ truyền, uống nước không chỉ là giải khát, mà còn là cách nuôi dưỡng Tạng phủ, điều hòa âm dương, bảo vệ tân dịch – yếu tố quan trọng giữ cho cơ thể khỏe mạnh và thích nghi với thời tiết. Khi không uống đủ nước, sẽ gây ra các rối loạn theo Y học cổ truyền, có thể là:

- Hao tổn tân dịch: Trong Y học cổ truyền, Tân dịch (các loại dịch thể trong cơ thể) là phần tinh túy của nước uống và thức ăn, giữ vai trò nuôi dưỡng lục phủ ngũ tạng, làm mát và trơn nhuận cơ thể. Khi không uống đủ nước, tân dịch hao tổn, dễ gây: Khô họng, khát liên tục. Nóng trong, nhiệt miệng. Hoa mắt, chóng mặt, dễ say nắng.

- Tỳ Vị thất điều: Tỳ Vị là gốc hậu thiên, chủ vận hoá thủy cốc. Khi uống quá ít nước hoặc uống sai cách (quá lạnh, quá nhiều một lúc), gây ảnh hưởng rối loạn chức năng vận hoá thuỷ cốc của Tỳ Vị có thể dẫn đến hậu quả: ăn không ngon, tiêu hóa kém, phân lỏng hoặc khô cứng, chán ăn, mệt mỏi kéo dài.

- Nội nhiệt tích tụ: Thời tiết nóng dễ sinh thử tà (nhiệt ẩm), khi không bổ sung tân dịch kịp thời, cơ thể bị thiếu tân dịch dễ mắc các chứng: phát nhiệt phát sốt, đau đầu, bứt rứt hoặc cảm nắng, cảm thử, thậm chí đột quỵ do nắng.

- Hoả nhiệt thịnh: Gây mất ngủ, bốc hỏa, hồi hộp. Mùa hè ứng với tạng Tâm, nếu mất nước, âm huyết không đủ để dưỡng Tâm sẽ gây các chứng mất ngủ, mộng nhiều, hồi hộp, đánh trống ngực, bốc hỏa, lo âu, dễ cáu gắt.

Vậy như thế nào là uống nước đúng và đủ ?

Uống rải rác trong ngày, không chờ khát mới uống: Thay vì uống một cốc lớn một lần, hãy uống nước từng ngụm nhỏ (khoảng 150–200 ml mỗi lần) và chia đều suốt cả ngày. Cách này giúp cơ thể hấp thu từ từ, không gây sốc cho hệ tiêu hóa và đảm bảo lượng nước cần thiết được bảo tồn theo thời gian.

Dùng nước ấm hoặc nước đun sôi để nguội, tránh nước đá lạnh: Theo Y học cổ truyền, nước giúp thanh nhiệt và bôi trơn cơ thể. Uống nước ấm (khoảng 20–30°C) giúp cơ thể dễ hấp thu, không làm co thắt các cơ quan bên trong như khi đột ngột uống nước quá lạnh, tránh làm mất cân bằng âm dương. Điều này đặc biệt quan trọng với người cao tuổi vốn hệ tiêu hóa kém mạnh và trẻ nhỏ uống lạnh dễ gây hại Tỳ Vị, sinh hàn tà.

Nên bắt đầu ngày mới với một ly nước ấm: Sau một đêm dài, cơ thể đã mất nước qua hơi thở và mồ hôi. Tỳ Vị được ví là bếp lò của cơ thể, uống nước lạnh vào đầu giống như tạt nước vào tắt bếp lò vậy.

Một ly nước ấm vào buổi sáng không chỉ giúp bù đắp lượng nước bị mất mà còn kích thích tiêu hóa, tạo môi trường thuận lợi cho sự lưu thông khí huyết và cân bằng âm dương trong cơ thể, giúp chuẩn bị hệ tiêu hoá khởi động đón chào ngày mới.

Tránh uống nước trong khi ăn, ngay sau bữa ăn hoặc khi dạ dày còn quá đầy: Uống nước trong khi ăn hoặc ngay sau bữa ăn có thể làm loãng dịch tiêu hóa, ảnh hưởng đến quá trình hấp thu chất dinh dưỡng. Thay vào đó, nên chờ khoảng 30 phút sau bữa ăn mới uống nước. Cách này giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn và duy trì sự cân bằng thuỷ dịch trong cơ thể.

Lưu ý, liều lượng phù hợp với thể trạng. Việc duy trì lượng nước ổn định sẽ giúp phòng tránh các rối loạn như mất cân bằng điện giải, kéo theo rối loạn tiêu hóa hay mệt mỏi.

Một số đối tượng cần chú ý

Bên cạnh đó, bác sĩ Chuyên khoa I Nguyễn Trần Như Thủy khuyến cáo, một số đối tượng riêng cần chú ý:

- Người cao tuổi cần hạn chế uống quá nhiều nước một lúc vì cơ thể họ kém linh hoạt hơn trong việc điều chỉnh lượng dịch. Người cao tuổi thường bị Thận khí suy, Tỳ Vị yếu, nên uống nước ấm, uống từng ngụm nhỏ, tránh uống buổi tối muộn gây tiểu đêm.

- Trẻ nhỏ cũng nên uống từ từ, tránh uống nhanh, do chức năng tạng phủ còn non trẻ, nên dùng nước ấm hoặc nước nguội nhẹ, không dùng nước đá lạnh hay nước mát quá nhiều. Ưu tiên nước từ canh, cháo, trái cây tự nhiên.

- Người thể hàn (bụng yếu): uống nước ấm, có thể pha thêm lát gừng.

- Người thể nhiệt (hay nóng, nhiệt miệng): uống nước mát như nước rau má, bí đao, hoa cúc…

Đồng thời, mọi người có thể chọn nước có tính thanh nhiệt, dưỡng âm, sinh tân: Ví dụ nước đậu đen rang, nước râu ngô, nước sắn dây, nước hoa cúc hoặc bổ sung tân dịch từ thực phẩm như: cháo loãng, canh rau, trái cây mọng nước giúp “ẩm dưỡng âm” – làm mát từ bên trong.

Uống nước là chuyện tưởng như nhỏ nhưng lại có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe – nhất là trong mùa nóng oi bức. Dưới góc nhìn của Y học cổ truyền, việc uống nước đúng cách giúp duy trì Tân dịch – nuôi dưỡng Ngũ tạng – điều hòa cân bằng âm dương, từ đó phòng bệnh và tăng cường sức khoẻ bản thân.

Việc duy trì thói quen uống nước đúng cách sẽ giúp cơ thể trừ nhiệt, giải độc và giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan tới nhiệt độ cao. Nếu bạn có thêm thắc mắc về cách điều chỉnh chế độ sinh hoạt cho phù hợp, hãy tìm hiểu thêm các hướng dẫn và lời khuyên từ các chuyên gia, bác sĩ Y học cổ truyền để có thông tin cụ thể, phù hợp với tình trạng sức khoẻ bản thân.