Căng thẳng Ấn Độ - Pakistan phủ bóng lên SAARC

Hội nghị Thượng đỉnh lần thứ 18 của Hiệp hội Hợp tác khu vực Nam Á (SAARC) lần này diễn ra ở Nepal. Đây là cuộc họp cấp cao đầu tiên của SAARC trong ba năm qua, diễn ra sau những căng thẳng giữa Ấn Độ và Pakistan tại khu vực biên giới có tranh chấp Kashmir, và trong bối cảnh binh lính NATO sẵn sàng rút hết khỏi Afghanistan - yếu tố khiến cuộc chiến ganh đua ảnh hưởng tại đây giữa New Delhi và Islamabad càng trở nên khốc liệt. Trước đó, sau khi lên nắm quyền, Thủ tướng Ấn Độ Modi đã thể hiện thái độ thân thiện với các nước láng giềng, động thái được kỳ vọng sẽ tiếp thêm sinh lực cho SAARC. Với việc mời tất cả lãnh đạo các nước thành viên SAARC, trong đó có người đồng cấp Pakistan Nawaz Sharif, tới dự lễ nhậm chức của mình, ông Modi được cho là có phần hạ giọng với Islamabad. Viện Brookings có trụ sở tại Washington (Mỹ) cho rằng chính quyền mới của ông Modi tại Ấn Độ mở ra hy vọng mới cho tương lai của SAARC sau một thời gian dài chịu tiếng là đứa con hoang trong các tổ chức quốc tế. Tuy nhiên, những căng thẳng biên giới gần đây giữa Ấn Độ và Pakistan đã phần nào phủ bóng đen những kỳ vọng về một sự tiến triển tại hội nghị thượng đỉnh tới đây của SAARC.

Vừa qua, Ấn Độ đã giận dữ hủy các cuộc đàm phán cấp cao với Pakistan sau khi đại sứ của Islamabad gặp gỡ đại diện các tay súng ở Kashmir. Từ thời điểm này, giữa hai bên đã xảy ra các cuộc đấu súng bất chấp một lệnh ngừng bắn ký một thập kỷ trước. Cũng từ thời điểm này, New Delhi đã tỏ một thái độ cứng rắn hơn nhiều so với chính quyền tiền nhiệm. Thủ tướng Modi đã cảnh báo Islamabad rằng “thời thế đã thay đổi và những thói quen cũ của Pakistan sẽ không được bỏ qua”. 

Các nhà quan sát cho rằng hợp tác giữa New Delhi và Islamabad sẽ là chìa khóa quyết định thành công của SAARC, hiện có 8 thành viên là Afghanistan, Bangladesh, Bhutan, Ấn Độ, Nepal, Maldives, Pakistan và Sri Lanka - và sẽ kỷ niệm 30 năm ra đời vào năm sau. Là hai cường quốc hạt nhân trong khu vực, kể từ khi tuyên bố độc lập năm 1947, giữa Ấn Độ và Pakistan đã có ba lần xảy ra chiến tranh, trong đó có hai cuộc liên quan tới vùng lãnh thổ tranh chấp Kashmir. Các cuộc tấn công đẫm máu tại Mumbai hồi năm 2008 do các tay súng Pakistan thực hiện cướp đi sinh mạng của 166 người đã dội gáo nước lạnh lên các cuộc đàm phán hòa bình vốn đã hết sức mong manh giữa hai nước. Theo báo giới, Thủ tướng Pakistan Sharif đã từ chối sử dụng các xe chống đạn do Ấn Độ chế tạo tại hội nghị SAARC.

Thêm vào đó, những nỗ lực giảm căng thẳng giữa hai nước còn chịu tác động từ triển vọng an ninh khá u ám tại Afghanistan sau khi những binh lính NATO cuối cùng rút đi vào cuối năm nay sau 10 năm chống Taliban. Ấn Độ hiện là nhà đầu tư lớn nhất của Nam Á vào Afghanistan và có mối quan hệ đồng minh gần gũi với cựu Tổng thống Hamid Karzai.

Dự kiến trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh SAARC, Thủ tướng Modi sẽ có cuộc hội đàm với Tổng thống mới của Pakistan là ông Ashraf Ghani. Các nhà phân tích nhận định nhiều khả năng lãnh đạo hai nước sẽ trao đổi về tình hình căng thẳng tại khu vực biên giới chung hiện nay, và kết quả cuộc gặp nay sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới Hội nghị Thượng đỉnh SAARC.

Hiện chương trình nghị sự chính thức của hội nghị này chưa được thông báo. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Nepal - nước chủ nhà năm nay - cho biết lãnh đạo các nước sẽ tập trung thảo luận về chống đói nghèo, dịch vụ chăm sóc y tế công, thúc đẩy hợp tác đa phương trong các lĩnh vực nông nghiệp, du lịch và xuất khẩu, hiện đang gặp nhiều khó khăn do cơ sở hạ tầng vận tải yếu kém. Trước thềm hội nghị, quan chức các nước đã soạn thảo ba thỏa thuận quan trọng nhằm nâng cấp hệ thống đường bộ và đường sắt cũng như mua bán điện năng giữa các nước.