Cần thống nhất nhận thức về cơ chế “một cửa ASEAN”

Theo lộ trình cam kết giữa các nước ASEAN, cơ chế “một cửa ASEAN” cho phép các nhà nhập khẩu đưa hàng vào bất cứ quốc gia nào trong khối sau khi đã thực hiện xong thủ tục hải quan ở một cảng trong khu vực. Thỏa thuận này nhằm thúc đẩy việc thông quan hàng hóa xuất, nhập khẩu, với mục đích giảm thời gian thông quan trung bình cho các lô hàng trong các nước ASEAN xuống còn 30 phút. Thông tin từ hải quan các nước sẽ phải được kết nối với nhau để tạo nên môi trường “một cửa ASEAN” vào năm 2012.

Việt Nam đã tích cực triển khai các điều kiện cần thiết cho cơ chế “một cửa quốc gia” như là một bước đệm trước khi hòa nhập vào cơ chế “một cửa ASEAN” đối với các loại hình giao dịch xuất, nhập khẩu và quá cảnh tại một số địa bàn trọng điểm. Với vai trò cơ quan đầu mối, trong năm 2008- 2009, Tổng cục Hải quan đã tập trung vào công tác kiện toàn tổ chức bộ máy, chuẩn bị cơ chế làm việc giữa các bộ, ngành và các bên có liên quan. Đến nay, Việt Nam đã xây dựng Kế hoạch tổng thể triển khai cơ chế “một cửa quốc gia”. Theo đó, cơ chế “một cửa quốc gia” được thực hiện từ năm 2009 - 2011 bao gồm các hoạt động: xây dựng hạ tầng kỹ thuật, tái thiết kế các quy trình nghiệp vụ, xây dựng mô hình dữ liệu, hoàn thiện khung pháp lý, xây dựng hệ thống thông tin. Giai đoạn triển khai thực tế sẽ được thực hiện trong nửa cuối năm 2011 để kết nối chính thức với cơ chế một cửa ASEAN vào năm 2012.

Trong quá trình triển khai cơ chế một cửa ASEAN, ngành Hải quan đang phải đối mặt với một khó khăn. Đó là sự khác nhau trong nhận thức và phương thức thực hiện cơ chế “một cửa ASEAN” tại các nước trong khu vực. Do vậy, ngành Hải quan mong muốn cần có sự thống nhất về nhận thức, tập hợp về nguồn lực, điều phối các hoạt động cho việc thực hiện cam kết này.

Ngay tại Việt Nam, mô hình giải quyết thủ tục hành chính “một cửa” được triển khai thí điểm tại một số tỉnh, thành phố, nhưng nhiều nơi chưa thật sự hiệu quả, cũng ảnh hưởng tới nhận thức lựa chọn cơ chế “một cửa quốc gia”. Những điều kiện tiền đề để thực hiện cơ chế “một cửa ASEAN” đang còn rất nhiều khó khăn. Cơ sở pháp lý của Việt Nam chưa hoàn chỉnh, dù đã có Luật Giao dịch điện tử nhưng chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể, chưa có chữ ký số, xác thực số... Cơ chế chia sẻ thông tin giữa các bộ ngành hiện rất cũng hạn chế. Hệ thống công nghệ thông tin, yếu tố cốt yếu nhất phục vụ cho cơ chế “một cửa” gặp nhiều khó khăn. Ngoài ngành hải quan, các bộ, ban, ngành, cũng cần phải đầu tư hệ thống hạ tầng cần thiết để phục vụ cho cơ chế này.

Trong những tháng cuối năm 2010, đại diện Tổng cục Hải quan cho biết sẽ tập trung triển khai các cấu phần trong Kế hoạch tổng thể, bao gồm các hoạt động đơn giản hóa, chuẩn hóa, hài hòa hóa yêu cầu thông tin, chứng từ, quy trình thủ tục, rà soát hệ thống công nghệ thông tin; thực hiện phân tích khoảng cách pháp lý và xây dựng tài liệu tuyên truyền, đào tạo của tất cả các bộ, ngành liên quan; xây dựng và triển khai hệ thống công nghệ thông tin với các chức năng đáp ứng nghiệp vụ liên quan đến Tổng cục Hải quan, Bộ Công thương, Bộ Giao thông vận tải…  Từ đó, thực hiện thí điểm dự án cơ chế “một cửa quốc gia” đối với một số loại giao dịch xuất, nhập khẩu, quá cảnh tại một số địa bàn trọng điểm. Đồng thời, Chính phủ cần quyết liệt chỉ đạo các bộ, ngành hữu quan sớm hoàn thành báo cáo pháp lý phục vụ xây dựng, triển khai cơ chế “một cửa quốc gia”; triển khai dự án thử nghiệm cơ chế “một cửa ASEAN” theo kế hoạch, lộ trình của ASEAN.