Tăng thuế đột ngột có thể gây tác động ngược
Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) dự kiến sẽ được trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Chín sắp tới. Đây là sắc thuế có ảnh hưởng đến các doanh nghiệp thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), trong đó có ngành rượu, bia, nước giải khát. Cơ quan soạn thảo hiện đang đề xuất 2 phương án đối với rượu, bia, trong đó có phương án tăng cao và liên tục đạt tới 100% cho tới năm 2030 (theo Phương án 2). Với nước giải khát, dự thảo bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường hàm lượng trên 5g/100ml theo tiêu chuẩn Việt Nam vào đối tượng chịu thuế TTĐB với thuế suất dự kiến áp mức 10%.
Theo ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Rượu - Bia - Nước giải khát Việt Nam, những năm gần đây, nhất là sau dịch Covid-19, ngành đồ uống đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Do đó, việc ban hành chính sách thuế cần cẩn trọng, hỗ trợ doanh nghiệp, không cản trở động lực tăng trưởng kinh tế.
Bà Trần Ngọc Ánh Giám đốc Ngoại vụ cấp cao, đại diện cho Công ty TNHH Nhà máy Bia Heineken Việt Nam, cho rằng cần có những chính sách phù hợp để tránh cái bẫy “kép”, xuất khẩu thì khó khăn mà thị trường trong nước thì không đạt được tốc độ tăng trưởng mong đợi trong bối cảnh quốc tế đầy biến động, bất ổn và trong nước hiện nay còn nhiều khó khăn thách thức như hiện nay. Bà Ánh kiến nghị ban soạn thảo cần thực hiện đánh giá tác động một cách toàn diện, lượng hóa, có sự tham gia của các tổ chức nghiên cứu độc lập để bảo đảm cơ sở khoa học cho chính sách thuế, tổ chức tham vấn đầy đủ các đối tượng chịu sự tác động đồng thời xem xét yếu tố phát triển kinh tế để tránh gây xáo trộn cho ngành sản xuất bia và các ngành liên quan. Đồng thời, cân nhắc lộ trình tăng thuế hợp lý để giảm thiểu tác động tiêu cực đến mục tiêu của Chính phủ, doanh nghiệp và người tiêu dùng, qua đó duy trì động lực tăng trưởng kinh tế và sự ổn định của ngành bia.
Đối với mặt hàng thuốc lá, nhiều ý kiến ủng hộ chủ trương tăng thuế TTĐB đối với mặt hàng này để giảm lượng tiêu thụ mặt hàng này, hướng đến mục tiêu bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Tuy nhiên, cần cân nhắc về bước tăng thuế không tạo độ sốc cho doanh nghiệp và thị trường.
Cân nhắc lộ trình tăng thuế hợp lý
Trước đề xuất tăng thuế TTĐB với mặt hàng bia, rượu, Trưởng Ban Pháp chế, Phó Tổng Thư ký VCCI Đậu Anh Tuấn cho rằng, Dự thảo Luật Thuế TTĐB được xây dựng trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam và thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức, khu vực doanh nghiệp đang đối mặt với rất nhiều khó khăn. Năm 2024, số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường tăng 14,7% so với năm 2023. Trong khi đó, Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên trong năm 2025 và 2 con số giai đoạn 2026 - 2030. Do đó, việc điều chỉnh thuế suất TTĐB một cách đột ngột có thể làm giảm sức mua, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp và sự phát triển chung của nền kinh tế. Để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động và hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng kinh tế, ông Đậu Anh Tuấn kiến nghị, việc tăng thuế TTĐB cần được cân nhắc kỹ lưỡng, để hài hòa mục tiêu tăng thu ngân sách nhà nước và tăng trưởng kinh tế.
Đồng tình với phân tích này, theo bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế (VTCA) Việt Nam, cần nghiên cứu cân nhắc mức độ tăng về mức thuế tuyệt đối, tăng tỷ lệ thuế suất cũng như lộ trình tăng hợp lý bảo đảm duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, công ăn việc làm của người lao động trong chuỗi cung ứng từ khâu trồng nguyên liệu của nông dân, nhà máy sản xuất, kinh doanh thương mại. Từ đó, tạo điều kiện để ổn định thị trường, giúp doanh nghiệp, người tiêu dùng thích nghi với việc tăng dần thuế đến năm 2030, tránh bị sốc do tăng nhanh, đột ngột.
Ở góc độ chuyên gia, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh Võ Trí Thành cho rằng, đối với mặt hàng bia rượu, thuốc lá, áp thuế không giảm được hành vi, vì người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang các sản phẩm bất hợp pháp. Trong khi, Nghị định 100 và Nghị định 168 đã làm giảm tiêu dùng mặt hàng này. Như vậy, cần xem xét các biện pháp khác chứ không phải chỉ tăng thuế. Đồng tình với các kiến nghị của doanh nghiệp, hiệp hội về giãn thuế, ông Thành cho rằng, trước khi đề xuất thuế, cần nghiên cứu kỹ lưỡng hơn trên các yếu tố về tính cân bằng, tác động ngân sách, tiêu dùng, lao động… Đồng thời, ban soạn thảo có thể đưa ra nhiều phương án tăng thuế.
Đồng quan điểm, TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, năm 2024 mặc dù tiêu dùng tăng tốt nhưng tính toán chỉ bằng 2/3 trước dịch sau khi trừ lạm phát cho thấy sức cầu tiêu dùng còn rất yếu. Do đó, nếu tăng thuế càng nhanh, càng cao sẽ giảm tổng hòa lợi ích đối với ngành và nền kinh tế càng lớn dẫn đến giảm tổng cầu tiêu dùng và đầu tư. Ngoài ra, việc tăng thuế TTĐB đối với đồ uống chưa chắc đã tác động đúng đối tượng điều chỉnh hành vi và dự thảo còn mang tính cào bằng đối với đồ uống có nồng độ cồn khác nhau. Do đó, nên áp thuế suất theo nồng độ cồn, hàm lượng đường, tránh cào bằng. Đặc biệt, cần tính toán thuế, thời điểm và lộ trình tăng thuế phù hợp, khả thi để tránh ảnh hưởng đến hiệu quả đóng góp Ngân sách Nhà nước lâu dài; tạo ra tình huống “khó chồng khó” đối với doanh nghiệp và người lao động trong ngành cũng như các ngành liên quan.
Để doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị, đổi mới công nghệ, ban soạn thảo nên cân nhắc phương án tối ưu là giãn thực hiện từ ngày 1.1.2028 và áp dụng tăng thuế theo phương án 1 - ông Lực kiến nghị.
