Sửa đổi Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước:Cần lượng hóa một số thiệt hại được bồi thường để đảm bảo quyền lợi của người bị thiệt hại
Nghiên cứu để lượng hóa một số thiệt hại được bồi thường để đảm bảo quyền lợi của người bị thiệt hại; bổ sung các quy định về trách nhiệm bồi thường của nhà nước (TNBTCNN) đối với người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực hoặc người thân bị thiệt hại khi không áp dụng hoặc áp dụng không kịp thời biện pháp bảo vệ tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật TNBTCNN.
Ngày 18/11, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú dự và chỉ đạo Hội thảo Thực tiễn thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (TNBTCNN) năm 2017 và những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung nhằm đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
Nghiên cứu bổ sung các quy định về TNBTCNN đối với người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực
Cục trưởng Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và bồi thường nhà nước Cù Thu Anh cho biết, sau gần 8 năm thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước cho thấy hoạt động quản lý nhà nước, giải quyết yêu cầu bồi thường, xem xét trách nhiệm hoàn trả đã được thực hiện bài bản, đồng bộ và hiệu quả, Luật TNBTCNN năm 2017 đã thực sự đi vào cuộc sống. Luật đã góp phần bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người bị thiệt hại, đồng thời nâng cao trách nhiệm công vụ của đội ngũ công chức.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, qua quá trình triển khai thi hành Luật cũng đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc cần khắc phục. Đồng thời, trước những bối cảnh và yêu cầu mới đặt ra hiện nay cần phải thể chế hóa quy định về quyền được bồi thường của người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tại Quy định số 231-QĐ/TW ngày 17/01/2025 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, đảm bảo phù hợp với việc sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và cải cách thủ tục hành thì việc sửa đổi, bổ sung Luật TNBTCNN là hết sức cần thiết.
Đại diện Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và bồi thường nhà nước, bà Nguyễn Thị Tươi trình bày đánh giá tình hình thi hành Luật TNBTCNN năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành, qua đó nêu một số đề xuất để hoàn thiện pháp luật về TNBTCNN đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
Trong đó, để thể chế hóa Quy định số 231-QĐ/TW ngày 17/01/2025 về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và bồi thường nhà nước sẽ nghiên cứu, bổ sung các quy định về TNBTCNN đối với người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực hoặc người thân bị thiệt hại khi không áp dụng hoặc áp dụng không kịp thời biện pháp bảo vệ tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật TNBTCNN, bảo đảm phù hợp, thống nhất với các quy định về việc Nhà nước bồi thường trong các lĩnh vực khác, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và khả năng chi trả của ngân sách nhà nước.
Để đảm bảo phù hợp với việc sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và cải cách thủ tục hành chính, dự kiến việc sửa đổi, bổ sung tập trung vào các nhóm quy định sau: Nhóm quy định về cơ quan giải quyết bồi thường; nhóm quy định về trình tự, thủ tục giải quyết yêu cầu bồi thường tại cơ quan trực tiếp quản lý người thi hành công vụ gây thiệt hại; nhóm quy định về quản lý nhà nước về công tác bồi thường.
Cùng với đó, Luật TNBTCNN cũng sẽ được sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện Luật. Theo đó, nghiên cứu bổ sung một số trường hợp có hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ, có thiệt hại xảy ra nhưng không thuộc những trường hợp liệt kê từ Điều 17 đến Điều 21; cần nghiên cứu để lượng hóa một số thiệt hại được bồi thường để đảm bảo quyền lợi của người bị thiệt hại; cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các điều quy định về cơ quan giải quyết bồi thường trong hoạt động tố tụng hình sự để đảm bảo thống nhất cách hiểu và dễ áp dụng trong thực tiễn;
3 nhóm vấn đề lớn cần tập trung chuẩn bị cho sửa đổi Luật TNBTCNN
Qua kết quả nghiên cứu ban đầu của Cục ĐKGDBĐ&BTNN và các ý kiến đóng góp của các đại biểu, phát biểu bế mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú ghi nhận 3 nhóm vấn đề lớn cần tập trung giải quyết để chuẩn bị cho việc sửa đổi, bổ sung Luật TNBTCNN.
Thứ nhất, về việc thể chế hóa quy định liên quan đến bảo vệ người tố cáo, chúng ta cần cụ thể hóa Quy định 231 về bảo vệ người tố giác trong chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, đặc biệt là xác định TNBTCNN trong trường hợp không bảo vệ được các chủ thể liên quan, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú cho biết, vừa qua, Bộ Tư pháp đã phối hợp chặt chẽ với Ban Nội chính Trung ương, Viện kiểm sát, Tòa án, Công an và các cơ quan hữu quan, về cơ bản đã thống nhất định hướng xử lý. Tới đây, chúng ta sẽ tiếp tục rà soát để hoàn thiện nội dung này”, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú thông tin thêm.
Thứ hai, về việc đồng bộ hóa luật với công tác sắp xếp bộ máy và phân cấp, phân quyền, Thứ trưởng cho biết, trong thời gian qua, việc sắp xếp lại bộ máy, tổ chức lại chính quyền địa phương và thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền đã làm cho nhiều nội dung của Luật không còn phù hợp. Do đó, lần sửa đổi này sẽ kế thừa các quy định về phân cấp, phân quyền đã được nêu trong Nghị định 120 và 121 để cụ thể hóa vào Luật, đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.
Thứ ba, giải quyết những bất cập, vướng mắc của Luật TNBTCNN, theo Thứ trưởng, đây là vấn đề khó khăn và phức tạp nhất. Qua thảo luận, chúng ta đã xác định được một số vướng mắc bắt nguồn từ cả quy định của pháp luật và công tác tổ chức thi hành. Riêng đối với các quy định cần sửa đổi, Thứ trưởng ghi nhận 6 vấn đề trọng tâm. Trong đó, về phạm vi bồi thường, hiện tại, phạm vi của Luật chưa bao gồm các quy định liên quan của Quy định 231.
“Vấn đề đặt ra là có nên thu hẹp phạm vi hiện hành hay không? Đây là một việc rất khó, nhưng chúng ta cần dũng cảm xem xét, bởi nhiều quy định trong phạm vi này không được áp dụng trên thực tế. Liệu chúng ta có thể mạnh dạn bớt đi và thuyết minh để chuyển sang cơ chế dân sự được không? Nếu giữ lại những quy định không có tính khả thi thì có thực sự cần thiết? Thứ trưởng đặt vấn đề.
Hay về thiệt hại được bồi thường, cần đảm bảo sự tương thích với Bộ luật Dân sự, nhưng cũng phải thừa nhận tính đặc thù của quyền lực nhà nước. Trong nhiều trường hợp, Nhà nước phải đưa ra quyết định bắt buộc chứ không thể hoàn toàn tuân theo cơ chế dân sự thông thường. Về thời gian, kinh phí và nguồn lực, đây là yếu tố quan trọng cần được quy định rõ ràng để đảm bảo tính khả thi của Luật…
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú cũng lưu ý, việc giải quyết trọn vẹn các vấn đề trên sẽ quyết định phương án sửa đổi, bổ sung hay phải sửa đổi toàn diện Luật. Nêu rõ các bước triển khai tiếp theo, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú nhấn mạnh, dù còn gần một năm, nhưng thời gian không còn nhiều, vì chúng ta phải hoàn thành các thủ tục thẩm định, trình Chính phủ trước tháng 7/2026 để kịp trình Quốc hội. Vì vậy, Thứ trưởng trân trọng cảm ơn sự tham gia ý kiến đóng góp của các Bộ, ngành, địa phương để xây dựng được hồ sơ Luật có chất lượng và khả thi.
Dự kiến Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật TNBTCNN sẽ trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ Hai, Quốc hội khóa XVI (tháng 10/2026).
