Cần giới hạn thẩm quyền tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm

Công việc bị dồn lên cấp trên

Đưa ra nguyên nhân của việc không giới hạn thẩm quyền tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm, Báo cáo đánh giá tác động chính sách trong dự thảo Luật nêu rõ, việc giới hạn thẩm quyền phạt tiền như hiện nay (quy định từ Điều 38 đến Điều 51 Luật Xử lý vi phạm hành chính) bộc lộ nhiều bất cập, phát sinh quá nhiều vụ việc vi phạm vượt quá thẩm quyền xử phạt của cơ quan cấp dưới bị dồn lên cơ quan cấp trên. Ngoài ra, theo Báo cáo này, Luật hiện hành cũng chưa quy định việc giao cho cấp phó thẩm quyền áp dụng các biện pháp ngăn chặn và bảo đảm việc xử phạt vi phạm hành chính cũng như các quyết định khác trong xử phạt vi phạm hành chính. Đây là vấn đề phức tạp và được áp dụng nhiều trong thực tiễn. Trong quá trình triển khai, áp dụng quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính, hiện có những cách hiểu và áp dụng khác nhau về vấn đề này.

Đại biểu Quốc hội Tô Văn Tám (Kon Tum) phát biểu tại phiên họp toàn thể lần thứ 26 của Ủy ban Pháp luật

Ảnh: Nghĩa Đức

Trước đó, cuối năm 2019, tại phiên giải trình của Ủy ban Pháp luật về việc tạm giữ, tịch thu phương tiện giao thông vận tải đường bộ theo thủ tục hành chính, đại diện Bộ Tư pháp cho biết một vướng mắc khác. Cụ thể, sau khi xác định giá trị tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, nếu giá trị tang vật vi phạm vượt quá mức tiền phạt thuộc thẩm quyền của người có thẩm quyền xử phạt đang giải quyết vụ việc, người xử lý lúng túng, không biết có được quyền tạm giữ hay phải chuyển người có thẩm quyền xử phạt ra quyết định tạm giữ? Bởi Luật Xử lý vi phạm hành chính hiện hành không quy định về thẩm quyền tạm giữ trong trường hợp giá trị tang vật, phương tiện vi phạm cao hơn mức tiền phạt.

Tuy nhiên, phải giới hạn thẩm quyền áp dụng hình thức tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính của các chức danh là quan điểm của Ủy ban Pháp luật khi thẩm tra dự án Luật này. Theo Ủy ban Pháp luật, thẩm quyền này phải được phân thành các cấp khác nhau để bảo đảm tính hiệu quả, phù hợp với thực tiễn, tương xứng với nhiệm vụ, quyền hạn của từng chức danh, tương tự như quy định về thẩm quyền phạt tiền của các chức danh, nhất là quyền hạn này có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền sở hữu là quyền cơ bản của công dân đã được Hiến pháp ghi nhận.

Ủy ban Pháp luật cũng lưu ý, các tài liệu trong hồ sơ dự án Luật chỉ đưa ra các lý do, đánh giá định tính, chung chung như “phát sinh quá nhiều vụ việc vi phạm vượt quá thẩm quyền xử phạt”, bảo đảm “kịp thời, nhanh chóng”, “tăng thu cho ngân sách nhà nước” mà thiếu số liệu từ tổng kết thực tiễn, những đánh giá mang tính định lượng, thuyết phục. Do vậy, Ủy ban Pháp luật đề nghị, giữ quy định về thẩm quyền tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính như hiện hành; trường hợp thực sự cần thiết, đề nghị quy định thẩm quyền tịch thu của mỗi chức danh đối với tang vật, phương tiện vi phạm có giá trị phù hợp hơn.

Rất khó kiểm soát và dễ bị lạm dụng

Cho ý kiến với dự án Luật này tại Phiên họp thứ 42 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân lưu ý, việc tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính ảnh hưởng trực tiếp tới quyền sở hữu, quyền hiến định của công dân. Điều 14, Hiến pháp năm 2013 đã quy định rõ những trường hợp quyền con người, quyền công dân có thể bị giới hạn, việc quy định thêm các chức danh có quyền tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm có phù hợp với quy định về quyền sở hữu của công dân được hiến định không? Trong khi đó, nếu quy định thẩm quyền tịch thu không bị giới hạn bởi giá trị tang vật, phương tiện cũng sẽ rất khó kiểm soát và rất dễ bị lạm dụng. Do vậy, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần giới hạn thẩm quyền tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính theo giá trị của tang vật và phương tiện.

Dự án Luật này chỉ sửa đổi, bổ sung liên quan đến thẩm quyền áp dụng hình thức tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, chưa có thêm những quy định giúp tháo gỡ khó khăn trong thực tiễn áp dụng. ĐBQH Tô Văn Tám (Kon Tum) chỉ ra thực tế, tại các điểm khai thác vàng, sa khoáng trái phép thường đưa vào sử dụng nhiều phương tiện đã bị độ chế, không có giá trị lớn. Khi tiến hành truy quét các điểm khai thác trái phép, cơ quan chức năng không được phép tiến hành tiêu hủy ngay những phương tiện này. Theo quy định hiện hành phải thực hiện lập biên bản, tịch thu, đưa về trụ sở tạm giữ bảo quản, sau đó mới tiến hành đấu giá. Ở những khu vực vùng sâu, vùng xa, chi phí vận chuyển phương tiện vi phạm hành chính về trụ sở tạm giữ nhiều hơn giá trị tài sản, chưa nói đến chi phí tiến hành đấu giá. “Một số nơi rơi vào tình huống không đủ kinh phí đưa phương tiện vi phạm về mà cử cán bộ ở lại trông giữ cũng vướng. Song nếu để phương tiện ở hiện trường sẽ dễ bị lấy ra sử dụng cho hành vi khai thác trái phép”, đại biểu Tô Văn Tám nhấn mạnh.

Có thể thấy, quy định về thẩm quyền áp dụng hình thức tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền sở hữu - là quyền cơ bản của công dân đã được Hiến pháp ghi nhận. Do vậy, cơ quan chức năng cần tiến hành tổng kết thực tiễn thi hành Luật, đánh giá tác động của chính sách kỹ càng để đưa ra những quy định có tính khả thi, khắc phục những vướng mắc, khó khăn trong thực tế.