Số người cao tuổi sống một mình ngày càng tăng
Theo Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA), Việt Nam là một trong các quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Những người từ 60 tuổi trở lên chiếm 11,9% tổng dân số vào năm 2019, năm 2050 con số này sẽ tăng lên hơn 25%. Đến năm 2036, Việt Nam bước vào thời kỳ dân số già, chuyển từ xã hội “già hóa” sang xã hội “già”. Còn theo số liệu của Tổng cục Thống kê nước ta, trung bình trong giai đoạn 2009 - 2019, tổng dân số tăng 1,14%/năm thì dân số cao tuổi tăng tới 4,35%/năm.
Thực trạng này đặt ra thách thức với mọi khía cạnh kinh tế - xã hội, ví dụ thiếu hụt nguồn nhân lực trẻ, lực lượng và năng suất lao động giảm sút... và đặc biệt là việc phát triển các mô hình dưỡng lão để bảo đảm chất lượng cuộc sống của người cao tuổi. Nhu cầu này càng trở nên cấp thiết khi cấu trúc gia đình đang thay đổi rõ rệt, thể hiện tỷ lệ người cao tuổi sống cùng con cháu ngày một giảm, ở cả thành thị và nông thôn. Cụ thể, tỷ lệ người cao tuổi sống một mình năm 2009 là 9,68% đã tăng lên 13,74% vào năm 2019. Tỷ lệ người cao tuổi chỉ sống với vợ/chồng cũng tăng, từ 8,69% năm 2009 lên 14,09% năm 2019.
Kết quả khảo sát từ báo cáo về người cao tuổi của UNFPA và Tổng cục Thống kê Việt Nam chỉ ra, khoảng 36% người cao tuổi cho biết họ và gia đình sẵn sàng chi trả cho các dịch vụ chăm sóc người cao tuổi. Do đó, việc lựa chọn chăm sóc tại các cơ sở chăm sóc, cả bán trú và nội trú sẽ tăng lên trong thời gian tới, bao gồm cả mô hình dịch vụ chăm sóc người cao tuổi tại nhà, tại cộng đồng và tại các cơ sở chăm sóc.
Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS) nhận định, việc người cao tuổi dưỡng già trong viện dưỡng lão gần như đã trở thành quy luật tại các quốc gia phát triển. Tại Trung Quốc, với hơn 264 triệu người dân trên 60 tuổi tính đến năm 2020, Trung Quốc đã có hơn 40.000 viện dưỡng lão được xây dựng trong thập niên gần đây.
Trong khi đó, tại Việt Nam, số lượng cơ sở chăm sóc hay cung cấp dịch vụ chăm sóc cho người cao tuổi nói chung, số lượng cơ sở tư nhân nói riêng, còn hạn chế. Theo khảo sát của Công ty bảo hiểm Bảo Việt (BVI), chỉ 32/63 tỉnh có viện dưỡng lão. Cả nước hiện có trên 400 viện dưỡng lão, với khoảng 50% là các trung tâm từ thiện hoặc trung tâm do Nhà nước đầu tư.
Cần miễn, giảm thuế, cho vay lãi suất ưu đãi
Tháng 3.2024, Vingroup ký thỏa thuận hợp tác với Well Group (Nhật Bản) để phát triển mô hình trung tâm chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi đẳng cấp quốc tế theo hai hình thức: chăm sóc sức khỏe người cao tuổi trong ngày và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi dài hạn (nhà dưỡng lão).
Cũng trong đầu tháng 8 vừa qua, Sun Group chính thức triển khai dự án đại đô thị Sun Urban City ở Hà Nam theo mô hình đô thị nghỉ dưỡng ngoại ô với 1.001 tiện ích, nơi người cao tuổi được chăm sóc sức khỏe toàn diện với khu dưỡng lão, bệnh viện chuyên biệt, có không gian rộng lớn để dạo bộ, sum vầy cùng những người bạn đồng niên và con cháu.
Tuy nhiên, theo nhiều đánh giá, các cơ sở này mới chỉ đáp ứng cho một bộ phận người cao tuổi rất nhỏ ở khu vực đô thị, bởi chi phí nhà ở loại hình này tại các cơ sở tư nhân còn cao so với mức thu nhập bình quân của Việt Nam, đặc biệt là người cao tuổi.
VARS cho rằng, Nhà nước cần xây dựng chính sách khuyến khích doanh nghiệp tham gia công tác chăm sóc người cao tuổi, bên cạnh các giải pháp để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao thu nhập cho người lao động; mở rộng phạm vi bảo hiểm y tế và xã hội để hỗ trợ chi phí chăm sóc tại nhà dưỡng lão, hay các chính sách hỗ trợ chi phí ở nhà dưỡng lão cho người cao tuổi...
Theo đó, cần nghiên cứu chính sách miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phát triển nhà ở dưỡng lão trong một số năm đầu hoạt động để giảm chi phí và rủi ro tài chính cho các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Hơn nữa, đây là loại hình “nhà ở đặc biệt” nên cần sự quan tâm đặc biệt. Nhà nước nghiên cứu cung cấp các khoản vay ưu đãi với lãi suất thấp hoặc không lãi suất cho các doanh nghiệp tư nhân muốn đầu tư xây dựng và vận hành nhà dưỡng lão. Đồng thời, tạo quỹ hỗ trợ từ Chính phủ để cung cấp các khoản tài trợ hoặc bảo lãnh tín dụng cho các dự án phát triển nhà dưỡng lão.
Bên cạnh đó, cần có chính sách để khuyến khích, thu hút các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi ở Việt Nam thông qua các chính sách ưu đãi về thuê đất, chính sách thuế, phí, cải cách thủ tục hành chính… Cấp đất hoặc cho thuê đất dài hạn với giá ưu đãi cho các doanh nghiệp phát triển nhà dưỡng lão, đặc biệt là tại các khu vực có nhu cầu cao. Giảm hoặc miễn các khoản phí liên quan đến chuyển đổi mục đích sử dụng đất cho các dự án xây dựng nhà dưỡng lão.
Đặc biệt, phải xây dựng quy định pháp lý rõ ràng và minh bạch về tiêu chuẩn và điều kiện hoạt động của nhà dưỡng lão. Khuyến khích mô hình hợp tác công - tư theo hướng mở rộng lĩnh vực đầu tư chăm sóc người cao tuổi, tạo cơ sở pháp lý cho việc thu hút vốn đầu tư của khu vực tư nhân vào lĩnh vực này. Cho phép các doanh nghiệp tư nhân khai thác, vận hành các cơ sở chăm sóc người cao tuổi công lập sẵn có.
