Nhận thức của người dân về phân loại rác còn hạn chế

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, Phó Tổng Biên tập Báo Đại biểu Nhân dân Lê Thanh Kim nhấn mạnh, thời gian vừa qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều nghị quyết về phát triển kinh tế tuần hoàn gắn với bảo vệ môi trường. Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11.2.2020 “Về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” khẳng định phải ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo, phát triển nhà máy điện sử dụng rác thải, chất thải để bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế tuần hoàn.

Luật Bảo vệ môi trường (2020) được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Mười, Quốc hội Khóa XIV đã thể chế hóa các yếu tố kinh tế tuần hoàn đối với quản lý rác thải như: Tiếp tục thúc đẩy ứng dụng công nghệ xử lý, tái chế chất thải, thân thiện với môi trường, sản xuất năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; phân loại chất thải rắn sinh hoạt, định giá thu gom xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo lượng; quy định trách nhiệm thu gom, tái chế, xử lý của nhà sản xuất, nhập khẩu đối với sản phẩm, bao bì...

Cũng theo Phó Tổng Biên tập Lê Thanh Kim, trong bối cảnh hiện nay, vấn đề ô nhiễm môi trường do rác thải đang ngày càng trở nên cấp bách trên toàn cầu, và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này. Với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và sự tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, nước ta đang đối mặt với áp lực rất lớn khi lượng rác thải sinh hoạt ngày càng tăng, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và làm suy giảm tài nguyên thiên nhiên...

Trong khi đó, việc triển khai kinh tế tuần hoàn trong xử lý rác thải ở Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn: Nhận thức của người dân về phân loại rác còn hạn chế, hệ thống thu gom và xử lý chưa đồng bộ, đặc biệt ở các vùng nông thôn. Bên cạnh đó, thiếu vốn đầu tư, công nghệ lạc hậu và khung pháp lý chưa hoàn thiện cũng là những trở ngại lớn.

Trong bối cảnh đó, Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức tọa đàm: “Kinh tế tuần hoàn trong xử lý rác thải ở Việt Nam” để được lắng nghe, thu nhận ý kiến trao đổi, thảo luận, đánh giá của các đại biểu Quốc hội, các chuyên gia và các nhà quản lý về những kết quả đã đạt được, cũng như đưa ra những kiến nghị nhằm thúc đẩy xử lý rác thải theo mô hình kinh tế tuần hoàn.

“Những ý kiến đóng góp, góc nhìn từ thực tiễn của các đại biểu sẽ là cơ sở quan trọng giúp hoàn thiện chính sách và thực thi hiệu quả trong xử lý chất thải rắn tại Việt Nam hướng tới nền kinh tế tuần hoàn”, Phó Tổng Biên tập Lê Thanh Kim nhấn mạnh.

Lượng rác ở đô thị được đưa đến bãi chôn lấp tập trung chỉ chiếm 60% - 65%

Tại tọa đàm, các đại biểu tập trung thảo luận về các giải pháp để xử lý rác thải – công cụ thực thi kinh tế tuần hoàn; chính sách thúc đẩy xử lý rác thải theo mô hình kinh tế tuần hoàn. Các đại biểu cho rằng, trước thực trạng tài nguyên thiên nhiên đang dần cạn kiệt, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu, bài toán đặt ra là phải chuyển đổi phương thức, mô hình theo hướng bảo đảm phát triển kinh tế - xã hội, mà vẫn bảo vệ được môi trường.

Xử lý rác thải là công cụ để thực thi kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, hiện nay mỗi ngày các đô thị thải ra khoảng 38.000 tấn rác sinh hoạt, khu vực nông thôn khoảng 32.000 tấn.

Ước tính lượng chất thải rắn sinh hoạt ở các đô thị tăng trung bình 10 đến 16% mỗi năm. Ngành công nghiệp mỗi năm thải ra khoảng 25 triệu tấn chất thải rắn, trong đó khoảng 8,1 triệu tấn từ các khu công nghiệp.

Theo Bộ Công Thương, dự kiến đến năm 2025 sẽ có 248 triệu tấn tro, xỉ tích lũy của 29 nhà máy nhiệt điện than đang vận hành và đến năm 2030 sẽ là 422 triệu tấn, đòi hỏi một quỹ đất rất lớn làm bãi chứa, cùng với lượng rất lớn chất thải từ chăn nuôi, giết mổ gia súc gia cầm; sau thu hoạch từ sản xuất nông nghiệp; chất thải bệnh viện…

Mỗi năm Việt Nam thải khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa ra môi trường, đứng thứ 4 trong Top 20 nước hàng đầu thế giới về rác thải nhựa. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới WorldBank. Dự báo đến năm 2030, sau chưa đầy 15 năm, lượng chất thải phát sinh của Việt Nam dự kiến sẽ tăng gấp đôi, từ 27 triệu lên 54 triệu tấn.

Trong khi đó, phương pháp xử lý rác thải chính hiện nay của nước ta là chôn lấp, với kỹ thuật đơn giản. Thực tế cho thấy, các phương pháp xử lý rác thải tại nước ngoài áp dụng cho nước ta đều không hiệu quả do đặc thù rác thải chưa được phân loại tại nguồn. Hiện nay, lượng rác ở đô thị được đưa đến bãi chôn lấp tập trung chỉ chiếm 60% - 65%, lượng rác còn lại được vứt ở ao hồ, kênh rạch, ven đường.

Việc phát triển bền vững, chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn đang là xu thế phát triển quan trọng trên thế giới và Việt Nam. Xu hướng này không chỉ mang lại cơ hội mà còn đặt ra những thách thức lớn cho Việt Nam. Do đó, Việt Nam cần có những giải pháp hữu hiệu, có chính sách để thúc đẩy xử lý rác thải theo mô hình kinh tế tuần hoàn, có chính sách để khuyến khích doanh nghiệp và người dân tham gia vào quá trình tái chế và xử lý rác thải.