Góp ý dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi)

Cần bổ sung quy định về Cơ quan pháp quy hạt nhân

PGS.TS. Vương Hữu Tấn - Nguyên Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam

Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 quy định rất mờ nhạt về Cơ quan pháp quy hạt nhân. Để không mắc phải khiếm khuyết này, cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu để quy định về Cơ quan pháp quy hạt nhân trong dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) cho phù hợp với thông lệ quốc tế.

Vì sao phải quy định rõ về Cơ quan pháp quy hạt nhân?

Năng lượng nguyên tử là lĩnh vực nhạy cảm có yêu cầu đặc thù về bảo đảm an toàn, an ninh, thanh sát và bồi thường hạt nhân. Các quốc gia thành viên của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) phải tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn và hướng dẫn an ninh hạt nhân của IAEA và các điều ước quốc tế liên quan.

Ảnh minh họa

Ảnh minh họa

Nguyên tắc cơ bản số 2 về an toàn và nguyên tắc cơ bản số 3 về an ninh của IAEA yêu cầu Chính phủ các nước thành viên phải thành lập Cơ quan pháp quy hạt nhân độc lập. Cơ quan này có thẩm quyền pháp lý; có năng lực kỹ thuật và quản lý; có nguồn nhân lực và tài chính để thực hiện các trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ con người và môi trường đối với các rủi ro của bức xạ, cùng các biện pháp hành chính liên quan để bảo đảm an ninh hạt nhân quốc gia.

Tính độc lập của Cơ quan pháp quy hạt nhân là nguyên tắc rất quan trọng để tránh hiện tượng “vừa đá bóng vừa thổi còi” trong quản lý nhà nước ngành năng lượng nguyên tử - một trong các nguyên nhân dẫn đến mất an toàn đã từng xảy ra trong lĩnh vực này ở một số nước.

Nguyên tắc này đã được quy định trong các tài liệu của IAEA và một số điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, cụ thể là Công ước an toàn hạt nhân và Công ước chung về an toàn quản lý nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng và an toàn quản lý chất thải phóng xạ. Hai Công ước này đều yêu cầu quốc gia thành viên phải tách bạch hiệu quả giữa chức năng của cơ quan pháp quy hạt nhân với chức năng của cơ quan hay tổ chức liên quan đến thúc đẩy hay sử dụng năng lượng nguyên tử, cũng như cơ quan chịu trách nhiệm quản lý nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng và quản lý chất thải phóng xạ.

Về tổ chức, Cơ quan pháp quy hạt nhân có thể trực thuộc Quốc hội như Cơ quan kiểm toán nhà nước, hoặc là cơ quan của Chính phủ, hoặc là cơ quan thuộc một bộ, tùy theo mô hình tổ chức nhà nước của các nước. Mặc dù thuộc một bộ, nhưng người đứng đầu Cơ quan pháp quy hạt nhân lại thuộc thẩm quyền bổ nhiệm của Tổng thống hoặc Thủ tướng. Trong trường hợp bộ chủ quản còn có cả chức năng thúc đẩy phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử như trường hợp của Việt Nam thì phải có những quy định hành chính bảo đảm sao cho các quyết định liên quan đến an toàn của Cơ quan pháp quy hạt nhân hoàn toàn độc lập hoặc tách bạch với việc hoạch định chính sách thúc đẩy/phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử của bộ chủ quản.

Ngoài ra, tính độc lập còn thể hiện ở chỗ Cơ quan pháp quy hạt nhân có năng lực kỹ thuật nội sinh có khả năng giải quyết các vấn đề một cách độc lập, không cần dựa toàn bộ vào năng lực kỹ thuật của các tổ chức khác cũng như được bảo đảm nguồn lực tài chính từ ngân sách nhà nước cũng như từ nguồn phí cho các dịch vụ pháp quy để thực hiện tất cả các chức năng nhiệm vụ của mình. Người đứng đầu Cơ quan pháp quy hạt nhân phải có trình độ chuyên môn cao về công nghệ hạt nhân, luật, hành chính công và các chuyên ngành liên quan khác.

Các chức năng pháp quy của Cơ quan pháp quy hạt nhân bao gồm: Thiết lập các yêu cầu và quy phạm an toàn (xây dựng các quy định pháp luật đối với các lĩnh vực thuộc trách nhiệm quản lý của mình); đánh giá sơ bộ về an toàn; kiểm soát pháp quy (cấp phép, khai báo, đăng ký…); thanh tra và đánh giá xem hoạt động hạt nhân và cơ sở hạt nhân có bảo đảm bảo vệ được sức khỏe cộng đồng và môi trường khỏi các tác hại của bức xạ do hoạt động hạt nhân và cơ sở hạt nhân gây ra không; xử phạt vi phạm; thông tin đại chúng về các vấn đề và các hoạt động liên quan đến an toàn bức xạ và hạt nhân; phối hợp với các cơ quan khác có liên quan cả ở trong nước và quốc tế để thực thi nhiệm vụ quản lý pháp quy hạt nhân cũng như thúc đẩy hợp tác và trao đổi thông tin.

Bốn lưu ý cho cơ quan soạn thảo

Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 quy định rất mờ nhạt về Cơ quan pháp quy hạt nhân. Nhiều chức năng pháp quy hạt nhân đã trao cho các cơ quan khác nhau đảm nhận, kể cả cho Thủ tướng Chính phủ. Các bất cập này đã được IAEA khuyến cáo cho Chính phủ Việt Nam phải sớm chính sửa cho phù hợp với thông lệ quốc tế, không mâu thuẫn với các nguyên tắc cơ bản về an toàn và an ninh của IAEA và trách nhiệm của quốc gia được quy định trong Điều ước quốc tế mà Chính phủ Việt Nam đã tham gia.

Chúng ta đang chuẩn bị trình Quốc hội dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi). Để không mắc phải các khiếm khuyết như đã từng gặp trong Luật năm 2008, Ban soạn thảo sửa đổi cần nghiên cứu để quy định về Cơ quan pháp quy hạt nhân trong Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) cho phù hợp với thông lệ quốc tế.

Từ nghiên cứu kinh nghiệm các nước, quy định Luật Năng lượng nguyên tử mẫu của IAEA, nguyên tắc cơ bản về an toàn và an ninh hạt nhân của IAEA và trách nhiệm quốc gia trong các điều ước quốc tế liên quan đã tham gia, cần có các quy định sau về Cơ quan pháp quy hạt nhân.

Một là, cần có chính sách quốc gia về an toàn bức xạ và hạt nhân liên quan đến việc thành lập Cơ quan pháp quy hạt nhân. Cụ thể: “Chính phủ phải thành lập Cơ quan pháp quy hạt nhân độc lập có thẩm quyền pháp lý, có năng lực kỹ thuật và quản lý, có nguồn nhân lực và tài chính để thực hiện các trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ con người và môi trường đối với các rủi ro của bức xạ, cùng các biện pháp hành chính liên quan để bảo đảm thực hiện được chế độ bảo đảm an ninh hạt nhân quốc gia”.

Hai là, cần có điều khoản quy định về Cơ quan pháp quy hạt nhân độc lập với các chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền được Luật Năng lượng nguyên tử quy định thay cho Điều 8 của Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008. Về tổ chức, Cơ quan pháp quy hạt nhân nằm trong hệ thống tổ chức như thế nào sẽ giao Chính phủ quy định sau trong Nghị định.

Ba là, cần quy định cụ thể trong Luật sửa đổi thẩm quyền của Cơ quan pháp quy hạt nhân trong thẩm định và đánh giá, cấp phép, thanh tra và xử lý vi phạm đối với tất cả các hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử và đối với cơ sở bức xạ, cơ cở hạt nhân. Đối với cơ sở hạt nhân như lò phản ứng nghiên cứu và nhà máy điện hạt nhân phải quy định rõ trách nhiệm của Cơ quan pháp quy hạt nhân trong kiểm soát pháp quy 6 giai đoạn triển khai dự án lò phản ứng nghiên cứu và dự án nhà máy điện hạt nhân: địa điểm, thiết kế, chế tạo và xây dựng, vận hành thử, vận hành chính thức và tháo dỡ.

Bốn là, việc triển khai thực hiện dự án điện hạt nhân và lò phản ứng nghiên cứu sẽ còn liên quan đến trách nhiệm của các bộ, ngành có liên quan khác. Khi đó với vai trò chính trong quản lý pháp quy các dự án này, Cơ quan pháp quy hạt nhân sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan trong quản lý các dự án này, tránh bỏ sót các lĩnh vực quản lý, nhưng cũng không làm chồng chéo chức năng quản lý.

Tuy nhiên, phải quy định trong Luật trách nhiệm chính trong quản lý các dự án này là thuộc về Cơ quan pháp quy hạt nhân và trách nhiệm phải phối hợp với các bộ, ngành liên quan trong quản lý các lĩnh vực có liên quan đến chức năng quản lý nhà nước của các bộ, ngành. Chỉ có như vậy mới không chồng chéo và bỏ sót trách nhiệm quản lý của các bộ, ngành đối với dự án điện hạt nhân và dự án lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu; đồng thời không làm khó các chủ đầu tư trong triển khai thực hiện các dự án này.

Quốc hội và Cử tri

ĐBQH Nguyễn Trường Giang (Đắk Nông)
Quốc hội và Cử tri

Cân nhắc tăng thuế đối với xe ô tô pick - up chở hàng cabin kép theo lộ trình

Lưu ý nếu quy định tăng thuế cao đối với xe ô tô pick - up chở hàng cabin kép ngay trong một lần như dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) sẽ gây tác động tới tâm lý khách hàng, làm giảm lượng tiêu thụ xe, một số đại biểu Quốc hội đề nghị cân nhắc quy định lộ trình tăng thuế trong vòng 3 năm, từ năm 2027 - 2030, mức tăng thêm 3%/năm tương đương với việc chia đều mức tăng 9% trong 3 năm, áp dụng từ năm 2027.

Dựa vào nội lực để phát triển
Chính sách và cuộc sống

Dựa vào nội lực để phát triển

Theo số liệu thống kê, khu vực kinh tế tư nhân hiện đóng góp khoảng 51% GDP, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo ra hơn 40 triệu việc làm, chiếm hơn 82% tổng số lao động trong nền kinh tế, đóng góp gần 60% vốn đầu tư toàn xã hội. Điều này cho thấy, kinh tế tư nhân đã và đang trở thành một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế, là động lực quan trọng nhất để thúc đẩy tăng trưởng.

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương điều hành phiên thảo luận
Quốc hội và Cử tri

Tăng cường quyền kiểm soát của người dân đối với dữ liệu cá nhân

Trong kỷ nguyên số, dữ liệu cá nhân được coi là tài sản phi truyền thống và có liên quan chặt chẽ tới quyền con người, quyền công dân, an toàn, an ninh mạng, an ninh thông tin, an ninh dữ liệu, công nghệ thông tin… Thảo luận về dự án Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, các đại biểu Quốc hội đề nghị, dự thảo Luật cần tăng cường quyền kiểm soát của người dân đối với dữ liệu cá nhân và quy định chế tài có tính răn đe cao đối với những hành vi xâm phạm.

ĐBQH Nguyễn Trường Giang (Đăk-Nông) phát biểu. Ảnh: Hồ Long
Quốc hội và Cử tri

Nghiên cứu kỹ lưỡng chính sách thuế liên quan đến phát triển khoa học, công nghệ

Cho ý kiến về dự thảo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi), các đại biểu Quốc hội cho rằng, việc ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp là rất quan trọng và ảnh hưởng lớn đến quyết định đầu tư cũng như sự phát triển của doanh nghiệp, vì vậy, cần rà soát bảo đảm thể chế hóa đầy đủ và toàn diện các nội dung liên quan đến chính sách ưu đãi về thuế, trong đó có lĩnh vực khoa học, công nghệ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành thảo luận về dự án Luật Công nghiệp công nghệ số
Quốc hội và Cử tri

Đổi mới tư duy, tránh quản lý quá thận trọng

Thảo luận về dự án Luật Công nghiệp công nghệ số, tại Hội nghị đại biểu Quốc hội (ĐBQH) hoạt động chuyên trách lần thứ 7, một số ĐBQH cho rằng, dự thảo Luật cần cụ thể hóa đầy đủ Nghị quyết số 57 – NQ/TW của Bộ Chính trị, nhất là yêu cầu đổi mới tư duy quản lý, tránh tư duy "không quản được thì cấm", mở đường cho công nghệ mới qua cơ chế thử nghiệm có kiểm soát. Bởi, nếu quản lý quá thận trọng sẽ kìm hãm đổi mới sáng tạo, khiến doanh nghiệp e ngại thử nghiệm công nghệ mới tại nước ta.

AMH
Quốc hội và Cử tri

Chống quảng cáo vi phạm trên mạng

Trong những năm gần đây, chống quảng cáo vi phạm pháp luật trên mạng dường như trở thành một cuộc chiến "nhọc nhằn". Quy định giám sát nội dung trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo, được thảo luận tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách hôm nay, có thể trở thành công cụ hữu hiệu nếu được vận dụng đúng cách.

Đại biểu Quốc hội Ma Thị Thúy (Tuyên Quang) phát biểu. Ảnh: Hồ Long
Chính trị

Cần có chế tài xử lý khi doanh nghiệp không báo cáo hàng năm

Dự thảo Luật Hóa chất (sửa đổi) quy định, trong thời hạn 5 năm kể từ ngày hóa chất mới được đăng ký, hằng năm, tổ chức, cá nhân có hoạt động hóa chất liên quan đến hóa chất mới phải báo cáo cơ quan nhà nước có thẩm quyền về quá trình hoạt động với hóa chất mới. Do đó, đại biểu Quốc hội Ma Thị Thúy (Tuyên Quang) đề nghị, cần bổ sung vào dự thảo Luật quy định về việc giao Chính phủ quy định chế tài xử lý với trường hợp không báo cáo hàng năm.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu
Chính trị

Đánh giá kỹ lưỡng câu chuyện dạy thêm, học thêm

Tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 7, các ý kiến đề nghị tiếp tục nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng câu chuyện dạy thêm, học thêm, đặc biệt là triển khai Thông tư số 29/2024/TT-BGDĐT quy định về dạy thêm, học thêm để quy định nội dung này trong dự thảo Luật Nhà giáo.

ĐBQH Trần Văn Khải (Hà Nam) phát biểu
Chính trị

Biến chính sách việc làm thành lợi thế cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số

Thảo luận về dự án Luật Việc làm (sửa đổi) chiều nay, 25.3, các đại biểu Quốc hội cho rằng, việc sửa đổi Luật Việc làm lần này là cơ hội vàng để thể chế hoá các định hướng chiến lược của Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, biến chính sách việc làm thành lợi thế cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số.

Xây dựng các đề án, mô hình đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao
Diễn đàn Quốc hội

Xây dựng các đề án, mô hình đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao

Tại buổi giám sát của Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình về thực hiện chính sách, pháp luật phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao trên địa bàn hôm qua, ngày 24.3, Đoàn ĐBQH tỉnh đề nghị, ngành giáo dục tiếp tục nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ, giáo viên về chiến lược phát triển, sử dụng nhân lực chất lượng cao của tỉnh; đồng thời, tham mưu cho UBND tỉnh xây dựng các đề án, mô hình đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao và tiếp tục rà soát, kiến nghị chi tiết hơn về nội dung phát triển, sử dụng nguồn nhân lực tại địa phương.

Hội nghị quán triệt, triển khai thi hành các luật, nghị quyết được thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Chín, Quốc hội Khóa XV
Chính sách và cuộc sống

Giám sát chặt văn bản quy định chi tiết

Sáng nay, 25.3, Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 7 thảo luận các dự án luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội Khóa XV sẽ được tiến hành. Dự kiến, trong khoảng 2 ngày làm việc, các đại biểu sẽ tập trung thảo luận 9 dự án luật, trong đó, một số nội dung được đánh giá là rất khó, rất mới cần được “trao đi đổi lại” cho thật “chín”, thật “rõ”.

Hòa Bình: Nâng cao nhận thức về chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
Quốc hội và Cử tri

Hòa Bình: Nâng cao nhận thức về chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

Giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao trên địa bàn tỉnh Hòa Bình, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách phụ trách Đoàn ĐBQH tỉnh Đặng Bích Ngọc đề nghị, ngành giáo dục cần tiếp tục nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ, giáo viên về chiến lược phát triển và sử dụng nhân lực chất lượng cao của tỉnh, cũng như nâng cao chất lượng chuyên môn.

Cần tập trung chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân trong nước phát triển
Diễn đàn Quốc hội

Đủ thế, đủ lực, đủ thuận lợi để phát triển kinh tế tư nhân

Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, hiện nay là thời điểm chín muồi để thực hiện các giải pháp thúc đẩy phát triển, đưa kinh tế tư nhân trở thành động lực tăng trưởng quan trọng hàng đầu của đất nước. Chúng ta có đủ thế, đủ lực, đủ thuận lợi, có thể nói là thiên thời, địa lợi, nhân hòa, như Tổng Bí thư đã nói “đây chính là thời điểm để hành động, để kiến tạo một Việt Nam thịnh vượng, năng động”.

Quảng Ninh: Đoàn ĐBQH tỉnh giám sát về bảo vệ môi trường tại Móng Cái, Hải Hà
Hoạt động của Đoàn ĐBQH

Quảng Ninh: Đoàn ĐBQH tỉnh giám sát về bảo vệ môi trường tại Móng Cái, Hải Hà

Tiếp tục chương trình giám sát về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh”, Đoàn ĐBQH tỉnh đã thực hiện giám sát trực tiếp tại một số đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn TP Móng Cái và huyện Hải Hà.


Ảnh minh họa
Chính sách và cuộc sống

Lực đẩy cho hoạt động đổi mới sáng tạo

Nghị quyết số 54-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định: đổi mới tư duy xây dựng pháp luật bảo đảm yêu cầu quản lý và khuyến khích đổi mới sáng tạo, loại bỏ tư duy “không quản được thì cấm”. Nhằm thể chế chủ trương này, dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã quy định nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ để thúc đẩy cho hoạt động đổi mới sáng tạo phát triển.