Cam sành Hàm Yên phát triển “nóng”

Cam sành Hàm Yên được trồng tập trung tại 9 xã, thị trấn trên địa bàn huyện: Yên Thuận, Yên Phú, Bạch Xa, Minh Khương, Minh Dân, Yên Lâm, Tân Thành, Phù Lưu và thị trấn Tân Yên. Trong đó, xã Phù Lưu có số lượng trang trại cam nhiều nhất huyện, với tổng số 45 trang trại, diện tích trung bình đạt từ 3 - 5ha. Số hộ dân trồng cam có thu nhập từ 300 triệu đồng trở lên là trên 100 hộ. Theo thống kê của huyện Hàm Yên, với giá như hiện nay, những hộ trồng cam có sản lượng trên 40 tấn sẽ có thu nhập từ 300 triệu đồng trở lên. Nhiều hộ có diện tích lớn, thu nhập hàng tỷ đồng. Đơn cử như hộ ông Trình Ngọc Huynh, thôn 65, xã Yên Lâm có hơn 8ha cam sành, ước sản lượng đạt khoảng 200 tấn, mỗi vụ cam cho gia đình ông thu nhập 2,5 tỷ đồng... Đa số các hộ gia đình trồng cam đều có thu nhập từ vài chục triệu đồng trở lên/vụ cam.

Thực tế, những hộ thu nhập hàng tỷ đồng/năm không hiếm, không chỉ ở Phù Lưu. Gia đình ông Vũ Văn Xồi, bà Trần Thị Vui, ở thôn 2 Tân Yên, xã Tân Thành nhờ cam sành đã giàu lên trông thấy. Hay như gia đình bà Hoài Xôi, cũng nhờ thu nhập từ cam, đã xây được nhà cửa khang trang, có vốn mở đại lý cung cấp các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật… phục vụ bà con trồng cam khắp vùng.

Thực tế, đa số chủ vườn cam sau khi làm ăn khấm khá đều thuê lao động địa phương làm các công việc dọn cỏ, chiết cây, phun thuốc trừ sâu đến hái quả… Ông Đàm Văn Dũng ở thôn 5 Thuốc Hạ (xã Tân Thành) cho biết: “Gia đình tôi chỉ có hơn 1ha, mua lại của bà con người Mông, được 5 năm. Năm ngoái thu vụ thứ hai, được hơn 200 triệu đồng. Thuê người làm, thu nhập ít hơn nhưng đỡ vất. Sắp tới khi cam cho thu hoạch đồng loạt, chắc chắn sẽ khá hơn”. Những người làm thuê đa phần là bà con các dân tộc trong vùng, tiền công là 100.000 đồng/buổi, cơm nuôi. Đó cũng là mức thu nhập ổn định, giúp không ít gia đình thoát cảnh đói nghèo.

Những mối lo hiển hiện

Từ ngày cây cam cho thu nhập khá, nhiều hộ giàu lên trông thấy. Họ thuê người làm cho đỡ vất vả, tự bạt núi, san đồi để làm đường, thu hái cam thuận tiện hiệu quả hơn. Nhiều đồi cam xanh ngắt, khác hẳn màu xanh của cây công nghiệp diện “phủ xanh đất trống, đồi trọc”. Có những đồi đang đốt lửa để lấy đất trồng cam. Bà Tạ Thị Thu - Giám đốc Trung tâm Cây ăn quả huyện Hàm Yên chia sẻ: người dân tự ý chuyển đổi không ít diện tích đất lâm nghiệp sang trồng cam trong vài năm nay. Việc phát triển “nóng” diện tích trồng cam cũng buộc chính quyền, người dân phải tính toán đầu ra, bởi khi diện tích tăng gấp 2 - 3 lần sẽ khó khăn hơn. “Cả cam chiết và cây đều 3 năm mới cho quả. Với đà này, 3 năm nữa nếu không làm tốt khâu thị trường sẽ thế nào?” - bà Thu lo lắng.  

Bí thư Đảng ủy xã Phù Lưu Nguyễn Văn Minh cũng thẳng thắn liệt kê một loạt khó khăn trong quá trình triển khai Chương trình phát triển cây cam sành. “Hiện còn 80% diện tích đất trồng cam chưa được cấp quyền sử dụng đất; chất lượng sản phẩm cam quả chưa đồng đều, năng suất không ổn định; sản lượng cam tiêu thụ tại thị trường tiềm năng (miền Trung, miền Nam) còn thấp; nhu cầu nhân dân trồng mới cam sành lớn, trong khi đó chưa đáp ứng đủ nhu cầu giống cây nên nhân dân tự mua cành chiết, hoặc cây có nguồn gốc trôi nổi trên thị trường. Do lợi nhuận từ cam những năm gần đây cao nên các hộ phát triển trồng mới cam ồ ạt, không theo quy hoạch, kế hoạch mà chủ yếu theo phong trào, trong khi khả năng đầu tư, thâm canh của người dân còn nhiều hạn chế”. Và điều đó xảy ra khá phổ biến ở “vựa cam” của Tuyên Quang.

Theo Phó chủ tịch UBND huyện Hàm Yên Nông Văn Tùng, nguyên nhân của tình trạng trên là: hiệu quả kinh tế từ cây cam cao hơn nhiều so với các cây trồng khác (cây lâm nghiệp), tạo ra phong trào phát triển cam tự phát, tiềm ẩn các yếu tố không bền vững; việc thu hoạch, vận chuyển, đóng gói chưa đúng quy trình kỹ thuật, làm cho tỷ lệ hư hỏng, dập nát của sản phẩm cao, thời gian bảo quản ngắn nên chưa đáp ứng được yêu cầu của thị trường, nhất là đối với thị trường các tỉnh miền Nam; chưa có chính sách hiệu quả để thu hút doanh nghiệp đầu tư xây dựng dây chuyền chế biến, bảo quản cam tại vùng sản xuất cam tập trung; chưa có tổ chức, doanh nghiệp ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm, do giá cả thị trường chưa ổn định; việc quảng bá sản phẩm cam sành tại các tỉnh miền Trung, miền Nam còn hạn chế…

Lợi nhuận, giá trị kinh tế cao từ cây cam đã thấy. Nhưng mối lo ở giai đoạn phát triển “nóng” cũng đã hiển hiện. Nhìn thấy những mối lo ấy, Đề án Phát triển vùng sản xuất cam sành tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2014 - 2020 đã vạch ra chi tiết từ thực trạng sản xuất, tiêu thụ cam, khả năng phát triển đến mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp phát triển cây cam sành giai đoạn 2014 - 2020 cùng việc tổ chức thực hiện hết sức cụ thể. Đó chính là “cây gậy” vững chãi để cây cam sành bám vào phát triển bền vững, hiệu quả. Nếu đề án được triển khai thành công, chắc chắn không chỉ 13 xã của huyện Hàm Yên và 2 xã của huyện Chiêm Hóa đổi đời, mà tỉnh Tuyên Quang cũng có những cú hích nhất định trong phát triển kinh tế.