Các sáng kiến về y tế số không chỉ giúp nâng cao kết quả điều trị cho bệnh nhân mà còn đóng góp vào giám sát sức khỏe cộng đồng, hỗ trợ nghiên cứu y khoa và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong đại dịch Covid-19, các nền tảng y tế từ xa đã bùng nổ, giúp duy trì hoạt động khám chữa bệnh ngay cả khi giãn cách xã hội. Điều này cho thấy tiềm năng to lớn của y tế số trong việc khắc phục những rào cản địa lý và hạn chế về nguồn lực trong hệ thống y tế.
Các nền tảng y tế số tiêu biểu tại Đông Nam Á
Nhiều quốc gia ASEAN, đặc biệt là Singapore, Indonesia và Philippines, đang tiên phong trong đầu tư và phát triển y tế số. Một số nền tảng đáng chú ý đã góp phần quan trọng vào quá trình này. Tại Indonesia, SATUSEHAT là hệ thống tích hợp dữ liệu bệnh nhân trên toàn quốc, hỗ trợ dịch vụ y tế từ xa và nâng cao khả năng tiếp cận hồ sơ y tế. Ở Thái Lan, Mor Prom là một ứng dụng quan trọng giúp theo dõi tình trạng tiêm chủng và cung cấp các dịch vụ y tế từ xa. Trong khi đó, HealthHub của Singapore đóng vai trò như một cổng thông tin y tế trực tuyến, hỗ trợ bệnh nhân quản lý lịch sử khám chữa bệnh và đặt lịch hẹn với bác sĩ. Những nền tảng này không chỉ thúc đẩy quá trình số hóa hệ thống y tế mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc lưu trữ và trao đổi dữ liệu bệnh nhân, mở ra một kỷ nguyên mới cho dịch vụ y tế trong khu vực.
Còn nhiều thách thức
ASEAN vẫn phải đối mặt với những thách thức lớn có thể cản trở tiến trình phát triển một hệ thống y tế số liên kết khu vực. Một trong những rào cản đáng kể là vấn đề liên thông dữ liệu y tế. Để xây dựng một hệ thống y tế số xuyên biên giới, các quốc gia ASEAN cần có một hạ tầng dữ liệu thống nhất. Tuy nhiên, hiện nay, mỗi nước vẫn vận hành hệ thống y tế riêng với định dạng dữ liệu khác nhau và chưa có giao thức chia sẻ đồng bộ. Trong khi Liên minh châu Âu (EU) đã triển khai Hạ tầng Dịch vụ y tế số eHealth, cho phép các nước thành viên chia sẻ đơn thuốc điện tử và hồ sơ bệnh án, ASEAN vẫn đang trong quá trình xây dựng khung tiêu chuẩn chung. Nếu học hỏi mô hình của EU và áp dụng phù hợp với bối cảnh khu vực, ASEAN có thể tiến bước xa hơn trong việc bảo đảm khả năng trao đổi dữ liệu y tế xuyên biên giới.
Nguồn: ITN
Bên cạnh đó, vấn đề bảo mật và an ninh mạng cũng là một thách thức lớn. Y tế số phụ thuộc vào dữ liệu bệnh nhân, nhưng nếu không có các biện pháp bảo vệ phù hợp, hệ thống có thể trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công mạng. Việc thiếu các quy định nghiêm ngặt về an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân làm gia tăng nguy cơ rò rỉ thông tin. Để giải quyết vấn đề này, nhiều nhà phân tích chính sách cho rằng, ASEAN có thể tham khảo sáng kiến Không gian Dữ liệu y tế châu Âu (European Health Data Space), trong đó đặt ra các tiêu chuẩn kỹ thuật nhằm đảm bảo dữ liệu được sử dụng an toàn và hợp pháp giữa các quốc gia. Một số biện pháp ASEAN có thể áp dụng bao gồm tăng cường luật bảo mật dữ liệu quốc gia, khuyến khích sử dụng công nghệ blockchain và mã hóa dữ liệu để bảo vệ thông tin bệnh nhân, cũng như thử nghiệm các mô hình "hộp cát" (sandbox) cho chia sẻ dữ liệu nhằm kiểm tra mức độ an toàn trước khi triển khai rộng rãi.
Ngoài ra, một trở ngại khác cần khắc phục là xây dựng lòng tin của bệnh nhân đối với y tế số. Dù mang lại nhiều tiện ích, một bộ phận không nhỏ người dân vẫn e ngại sử dụng các nền tảng này. Một nghiên cứu gần đây cho thấy, nhiều bệnh nhân vẫn thích khám bệnh trực tiếp hơn do lo ngại về chất lượng dịch vụ tư vấn y tế từ xa và bảo mật thông tin. Đặc biệt, ở các vùng nông thôn, cơ sở hạ tầng y tế còn hạn chế, khiến người dân có xu hướng tin tưởng phương pháp khám chữa bệnh truyền thống hơn là các công nghệ mới. Thêm vào đó, những sự cố rò rỉ dữ liệu cá nhân trong quá khứ càng làm gia tăng tâm lý e ngại của bệnh nhân đối với y tế số.
Giải pháp dài hạn
Để thúc đẩy sự chấp nhận của người dân, các quốc gia ASEAN cần tập trung nâng cao nhận thức cộng đồng, cải thiện chất lượng dịch vụ y tế số và bảo đảm các biện pháp bảo mật chặt chẽ nhằm tạo sự tin tưởng cho bệnh nhân khi sử dụng các nền tảng y tế trực tuyến.
Để thay đổi nhận thức về y tế số, ASEAN cần thực hiện một loạt biện pháp quan trọng. Trước tiên, các chiến dịch tuyên truyền cần được đẩy mạnh nhằm nâng cao nhận thức về lợi ích và sự an toàn của dịch vụ y tế số. Song song đó, chính sách minh bạch về quyền riêng tư dữ liệu phải được xây dựng để đảm bảo bệnh nhân hiểu rõ cách thông tin cá nhân của họ được sử dụng. Ngoài ra, trải nghiệm người dùng cũng cần được cải thiện thông qua việc phát triển các nền tảng y tế số thân thiện, dễ sử dụng và có khả năng cung cấp phản hồi theo thời gian thực, thiết kế lấy bệnh nhân làm trung tâm.
Trong dài hạn, để thúc đẩy y tế số phát triển bền vững, ASEAN cần xây dựng một bộ tiêu chuẩn chung về chia sẻ dữ liệu, đầu tư vào hạ tầng công nghệ số và tăng cường hợp tác đa phương. Việc thiết lập một khung pháp lý chung về bảo mật dữ liệu, tham khảo mô hình Quy định Bảo vệ dữ liệu chung (GDPR) của EU nhưng điều chỉnh phù hợp với điều kiện khu vực, sẽ là bước đi quan trọng. Đồng thời, ASEAN cần cân bằng giữa bảo vệ dữ liệu và đổi mới, bảo đảm quyền riêng tư của bệnh nhân mà không cản trở sự phát triển của lĩnh vực này. Đặc biệt, sự hợp tác giữa các quốc gia thành viên, nhất là 6 nền kinh tế lớn gồm Singapore, Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Việt Nam và Philippines, sẽ đóng vai trò dẫn dắt các sáng kiến khu vực.
Sự phát triển của y tế số không chỉ giúp nâng cao hiệu quả hệ thống y tế mà còn tạo động lực cho nền kinh tế số của khu vực Đông Nam Á. Với sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và người dân, ASEAN hoàn toàn có thể hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một hệ thống y tế số hiện đại, an toàn và đáng tin cậy.
