Bước đi táo bạo của Morocco trên mặt trận kỹ thuật số

Định hình vị thế trong quản trị kỹ thuật số

Kế hoạch do Bộ trưởng Bộ Văn hóa, thanh niên và truyền thông Mohamed Mehdi Bensaid công bố, nhằm đưa “miền Tây hoang dã kỹ thuật số” (ám chỉ thung lũng Silicon) vào diện giám sát của nhà nước Morocco sau nhiều năm các nền tảng thuộc Thung lũng Silicon được tự do hoạt động.

Ông cho biết, kế hoạch mới sẽ thiết lập khuôn khổ pháp lý toàn diện để kiểm soát ảnh hưởng ngày càng lớn của các nền tảng kỹ thuật số đối với dư luận, văn hóa và xã hội, đồng thời bảo vệ các giá trị công cộng mà không xâm phạm quyền tự do ngôn luận.

Trọng tâm của chiến lược là xây dựng một đạo luật yêu cầu các nền tảng hoạt động tại Morocco, kể cả không có hiện diện vật lý, phải tuân thủ nhiều nghĩa vụ mới: chỉ định đại diện pháp lý tại địa phương, minh bạch chính sách kiểm duyệt, phối hợp với cơ quan thuế và ngân hàng trung ương, và thực hiện các cơ chế bảo vệ người dùng.

Luật cũng cho phép Cơ quan Truyền thông nghe nhìn cấp cao (HACA) - vốn trước đây giám sát truyền thông truyền thống - mở rộng quyền lực sang lĩnh vực kỹ thuật số, bao gồm quyền yêu cầu gỡ bỏ hoặc hạn chế nội dung có liên quan đến bạo lực, khủng bố, phân biệt chủng tộc, kích động thù hận hay tin giả.

Bộ trưởng Bensaid nhiều lần nhấn mạnh rằng, mục tiêu không phải là kiểm duyệt, mà là xây dựng môi trường số có trách nhiệm và cân bằng. “Chúng tôi đang kiến tạo hạ tầng pháp lý để bảo vệ sự gắn kết xã hội,” ông nói, đồng thời ca ngợi Luật Dịch vụ kỹ thuật số (DSA) của EU như mô hình chuẩn mực toàn cầu.

Hướng tới khuôn khổ pháp lý toàn diện

Trọng tâm trong chiến lược quốc gia là tạo ra khuôn khổ lập pháp toàn diện nhằm thắt chặt kiểm soát đối với các nền tảng kỹ thuật số nhắm vào người dùng Morocco hoặc thu lợi nhuận từ thị trường quảng cáo của Morocco.

Theo đề xuất, các nền tảng sẽ phải công bố chính sách kiểm duyệt nội dung, quy trình xử lý khiếu nại và thống kê định kỳ về lượng nội dung bị gỡ bỏ. Ngoài ra, nội dung sẽ được phân loại theo độ tuổi; chế độ kiểm soát của phụ huynh sẽ được kích hoạt; và các quảng cáo nhắm vào trẻ em hoặc quảng bá sản phẩm có hại sẽ bị cấm.

Về mặt tài chính, các nền tảng thu lợi từ thị trường quảng cáo Morocco sẽ phải minh bạch doanh thu, hợp tác với cơ quan thuế và có thể bị áp dụng các biện pháp chế tài nếu vi phạm. Bộ trưởng Tư pháp Abdellatif Ouahbi cho biết, các hành vi sai phạm trên mạng xã hội - như quay lén đời tư mà không được sự đồng ý - sẽ được đưa vào Bộ luật Hình sự với các hình phạt nghiêm khắc.

Thực tế, Morocco từng xem xét mở rộng quyền lực HACA từ năm 2019, nhưng đề xuất khi đó chưa đi vào giai đoạn lập pháp chính thức. Chính phủ khẳng định lý do sâu xa của động thái này là ảnh hưởng tiêu cực từ nội dung không kiểm soát đến giới trẻ và các tổ chức công. Một nghiên cứu gần đây cho thấy gần 80% thông tin lan truyền trên mạng xã hội ở Morocco là sai lệch hoặc bị thao túng. Trong bối cảnh 91% người dân thành thị Morocco đã kết nối Internet - so với 76% cách đây hai năm - và gần một nửa người trẻ (18–29 tuổi) dành từ 3 đến 5 giờ mỗi ngày trên mạng xã hội, giới chức cho rằng hậu quả xã hội là không thể phủ nhận.

Tuy nhiên, không ít tổ chức xã hội dân sự tỏ ra lo ngại trước khả năng mở rộng quyền kiểm tra và giám sát của nhà nước. Họ cảnh báo về nguy cơ luật mới có thể bị lạm dụng để giới hạn quyền tự do biểu đạt và sự đa dạng trong không gian số.

Dẫu vậy, trong khi cuộc tranh luận về ranh giới giữa bảo vệ cộng đồng và quyền riêng tư còn tiếp diễn, Morocco đang gửi đi tín hiệu rõ ràng: không gian mạng không thể là vùng xám pháp lý, và chủ quyền số là một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển quốc gia thời đại số.