Bước đi đầu tiên

Ngoại trưởng Ấn Độ S.M. Krishna (trái) và người đồng nhiệm Pakistan Shah Mehmood Qureshi trong cuộc họp báo chung ngày 15.7.2010

Nguồn: Reuters

Quyết định trên được đưa ra tại cuộc gặp giữa Thứ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Nirupama Rao và người đồng cấp Pakistan Salman Bashir tại thủ đô Thimphu của Butan bên lề Hội nghị cấp cao khu vực Nam Á. Bộ Ngoại giao Ấn Độ cho biết, các quan chức hai nước sẽ xúc tiến các công việc cần thiết cho cuộc gặp giữa các ngoại trưởng dự kiến vào tháng 6 hoặc tháng 7 tới.

Đây được coi như bước đi tích cực, giúp hai nước láng giềng xích lại với nhau sau hai năm quay lưng, song các nhà quan sát vẫn tỏ ra khá thận trọng. Cựu Đại sứ Ấn Độ tại Mỹ T.P. Sreenivasan cho rằng chính giới New Delhi sẽ không ảo tưởng. Theo cựu chính khách này, hai bên sẽ không đạt được bước tiến nào, trừ phi các vấn đề liên quan tới vụ khủng bố Mumbai được giải quyết.

Trong khi đó, Kalim Bahadur, từng là giáo sư nghiên cứu về Nam Á thuộc Đại học Jawaharlal Nehru cho rằng, vào thời điểm hiện nay, không ai có thể đảm bảo chắc chắn rằng các cuộc đối thoại giữa Ấn Độ và Pakistan được nối lại sẽ mang lại kết quả gì. Theo ông, cái gọi là “thu hẹp sự mất lòng tin” giữu hai nước là hết sức mơ hồ và khó có thể đạt được trong thời gian ngắn.

Giới phân tích không quá kỳ vọng ở cuộc đàm phán tới và cho rằng hai bên cần thêm nhiều thời gian để đạt được một thỏa thuận chấp dứt cuộc xung đột kéo dài hơn 6 thập kỷ qua. Ngay cả khi các nhà thương lượng mang theo các thiện chí thu hẹp bất đồng trong mọi vấn đề, từ chia sẻ nguồn nước trong khu vực tới tranh chấp lãnh thổ, thì vẫn không thể đảm bảo rằng chính phủ nhiều bất ổn của Pakistan hay hữu hảo hơn của Ấn Độ có thể thuyết phục được Quốc hội và người dân  nước mình từ bỏ sự thù hằn. Thêm vào đó là cuộc chiến tranh giành ảnh hưởng của hai quốc gia Nam Á này đối với chính quyền Afghanistan. Pakistan coi Afghanistan là một phần trong phạm vi ảnh hưởng của mình và có trách nhiệm trong việc kiềm chế phiến quân Taliban. Trong khi đó, lo ngại sự trỗi dậy của Taliban, Ấn Độ cũng không bỏ lỡ cơ hội tham gia vào công việc của Afghanistan.

Lật lại quá khứ, kể từ khi tuyên bố độc lập năm 1947, thoát khỏi ách thuộc địa của Anh, Ấn Độ và Pakistan đã trải qua ba cuộc chiến tranh – hai trong số đó liên quan trực tiếp tới tranh chấp lãnh thổ ở vùng Kashmir. Hai bên đã nỗ lực tiến hành nhiều vòng đàm phán hòa bình nhằm giải quyết các bất đồng, song tiến trình này đã đình trệ sau vụ khủng bố đẫm máu ở Mumbai mà New Delhi cho rằng có bàn tay của Islamabad.

Tuy chính giới New Delhi không nêu lý do đồng ý nối lại đàm phán với Pakistan, song, một số nhà quan sát cho rằng vụ sát hại ông Salman Taseer - Tỉnh trưởng Punjab, một nhà lãnh đạo ôn hòa, ủng hộ dân chủ  tại Pakistan - là tín hiệu cảnh báo, thế lực cực đoan đang tăng cường sức mạnh và số phận nhà nước Pakistan đang bị đe dọa. Trong bối cảnh trên, Ấn Độ cần phải cứu Pakistan vì điều đó cũng phục vụ lợi ích của New Delhi.

Theo nhà phân tích chính trị Ấn Độ Sudhendra Kulkarni, thế lực cực đoan có thể đang thắng thế tại Pakistan, bằng chứng rõ nhất là Tỉnh trưởng Punjab vừa bị sát hại tuần trước chỉ vì ông công khai chỉ trích chủ nghĩa khủng bố tôn giáo là “Luật Đen” và bênh vực một phụ nữ nghèo theo đạo Cơ đốc bị kết án tử hình với tội danh vi phạm luật “xúc phạm” đạo Hồi do sự vô ý thiếu kiến thức của phụ nữ này. Điều đáng nói là một bộ phận rất lớn các giáo sĩ Hồi giáo ở Pakistan cho rằng việc ông Taseer bị giết là “chính đáng”. Không những thế, một bộ phận đáng kể dân chúng nước này còn coi Mumtaz Qadri, kẻ đã bắn chết ông, như một người hùng, một chiến binh thần thánh.

“Cơn bão” của sự cố chấp và mù quáng đang tràn khắp đất nước Pakistan, báo hiệu sẽ có nhiều người ôn hòa chỉ trích luật trừng phạt những người “xúc phạm đạo Hồi” bị giết trong thời gian tới. Cùng với hàng loạt cuộc tấn công vào các khu vực của các cộng đồng tôn giáo thiểu số ở Pakistan trước đây, vụ sát hại ông Taseer cho thấy nước này đang trượt khỏi con đường dẫn tới một “đạo Hồi thuần khiết” và khả năng bị Taliban hóa đang hiện hữu. Nếu lực lượng cực đoan nắm quyền kiểm soát Pakistan, điều đó sẽ hết sức nguy hiểm cho an ninh của Ấn Độ. 

Vì thế, trước khi quá muộn để nguy cơ nói trên trở thành hiện thực, Ấn Độ cần phải vạch ra và thực hiện một chiến lược nhằm “cứu” Pakistan và cứu chính họ. Cuộc đàm phán được nối lại sắp tới được coi là bước đi đầu tiên.