Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Với Nghị quyết 57, chúng ta sẽ tiến tới đủ, thừa, xuất khẩu và xuất khẩu lớn về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số

Lần đầu tiên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số “đi cùng nhau” trong một Nghị quyết

Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã thông tin về những điểm nhấn đáng chú ý liên quan đến Nghị quyết số 57 - NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia - những khuyến nghị cho Quốc hội trong xây dựng và phát triển Quốc hội số.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, về nhận thức, "bộ ba" khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là những yếu tố quyết định sự phát triển của một quốc gia.

Khoa học, công nghệ là nền tảng, tạo ra tri thức, công cụ. Khoa học là nghiên cứu cơ bản tạo ra tri thức mới. Công nghệ là phát triển công cụ dựa trên tri thức mới. Đổi mới sáng tạo là động lực, chuyển hóa tri thức, công cụ thành ý tưởng, giải pháp. Chuyển đổi số tạo ra môi trường và công cụ để đẩy nhanh việc hiện thực hóa ý tưởng, giải pháp thành sản phẩm, dịch vụ và phổ cập, tạo ra những giá trị thiết thực để phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ trưởng nhấn mạnh, "bộ ba" này phải đi cùng nhau trong một hệ sinh thái và lần đầu tiên đi cùng nhau trong một Nghị quyết (Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia - PV). Với nước ta, bộ ba này là điều kiện tiên quyết, là thời cơ để nước ta giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới.

Tổng Bí thư Tô Lâm thay mặt Bộ Chính trị ký ban hành Nghị quyết số 57- NQ/TW đúng vào dịp kỷ niệm 80 ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, ngày 22.12.2024. Đây là Nghị quyết chuyên đề đặc biệt quan trọng về đột phá phát triển phát triển khoa học, công nghệ, đổi sáng tạo và chuyển đổi số, với nhiều quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp lớn có tính cách mạng.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng

Về quan điểm chỉ đạo, Bộ trưởng cho biết, bộ ba khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là cuộc cách mạng sâu sắc, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, cần có những giải pháp đột phá mang tính cách mạng. Khẳng định quan điểm này, Bộ trưởng nêu rõ, người dân và doanh nghiệp là trung tâm, chủ thể, nguồn lực, động lực chính, nhà khoa học là nhân tố then chốt; Nhà nước dẫn dắt, thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi nhất; tạo ra liên kết của bộ ba: Nhà nước - Viện/ trường - Doanh nghiệp.

Theo Bộ trưởng, trong công cuộc này, thể chế, nhân lực, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược cũng là những nội dung trọng tâm, cốt lõi.

Trong đó, thể chế là điều kiện tiên quyết, đi trước một bước, theo kịp và kiến tạo phát triển, khuyến khích đổi mới sáng tạo, loại bỏ tư duy “không quản được thì cấm”. Bảo đảm nhân lực trình độ cao, có cơ chế, chính sách đặc biệt cho nhân tài. Phát triển hạ tầng số, công nghệ số hiện đại, đồng bộ, an ninh, an toàn, hiệu quả, tránh lãng phí. Dữ liệu là tư liệu sản xuất chính, phát triển cơ sở dữ liệu, công nghiệp dữ liệu, kinh tế dữ liệu. Tập trung vào công nghệ chiến lược để giải quyết các bài toán chiến lược, tạo ra nền tảng và sự phát triển đột phá cho các ngành khác.

Bộ trưởng nhấn mạnh yêu cầu tự chủ về công nghệ, từng bước làm chủ, cạnh tranh công nghệ về một số lĩnh vực Việt Nam có lợi thế, tập trung vào các công nghệ chiến lược. Phát huy tối đa trí tuệ Việt Nam gắn với nhanh chóng tiếp thu, hấp thụ, làm chủ và ứng dụng công nghệ tiên tiến của thế giới. Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng, chú trọng nghiên cứu cơ bản để phục vụ, làm chủ công nghệ chiến lược. Ưu tiên nguồn lực quốc gia để làm chủ công nghệ.

Đồng thời, cần bảo đảm an ninh, an toàn trong quá trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng.

Thể chế phải trở thành lợi thế cạnh tranh

Nghị quyết số 57 - NQ/TW đặt mục tiêu đến năm 2030, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo thuộc nhóm đầu các nước thu nhập trung bình cao. Trình độ công nghệ, đổi mới sáng tạo của các doanh nghiệp đạt mức trung bình thế giới. Một số lĩnh vực khoa học công nghệ đạt trình độ thế giới.

Cụ thể, với chuyển đổi số chúng ta đặt mục tiêu thuộc nhóm 3 Đông Nam Á, top 50 thế giới, công nghệ AI và một số lĩnh vực công nghiệp công nghệ số thuộc nhóm 3 Đông Nam Á, 5 doanh nghiệp công nghệ số ngang tầm các nước tiên tiến. Hoàn thành việc xây dựng đô thị thông minh thuộc các thành phố trực thuộc Trung ương. Thu hút thêm 3 Big Tech đặt trụ sở, đầu tư, nghiên cứu phát triển tại nước ta. Việt Nam thành trung tâm thế giới về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

“Thực hiện quản lý nhà nước từ Trung ương đến địa phương trên môi trường số. Xây dựng, kết nối, chia sẻ đồng bộ cơ sở dữ liệu quốc gia, ngành, vùng, địa phương, sàn giao dịch dữ liệu, Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, công dân số, công nghiệp văn hóa số đạt mức cao của thế giới; và mục tiêu đạt nhóm đầu thế giới về an ninh, an toàn không gian mạng và dữ liệu”, Bộ trưởng nói.

Nêu rõ các nhiệm vụ, giải pháp để thực hiện Nghị quyết số 57 - NQ/TW, đó là nâng cao nhận thức, đột phá về đổi mới tư duy, quyết tâm chính trị mạnh mẽ, tạo xung lực, khí thế mới về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Bộ trưởng cho rằng, “người đứng đầu trực tiếp phụ trách, chỉ đạo khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải coi đây là nhiệm vụ thường xuyên của các tổ chức. Kết quả phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là tiêu chí đánh giá cán bộ. Bố trí phù hợp số lượng cán bộ chuyên môn khoa học kỹ thuật, chuyển đổi số trong cấp ủy”.

Đối với công tác tuyên truyền, giáo dục, Bộ trưởng cho rằng, cần thực hiện phong trào học tập số, bình dân học vụ số, phong trào khởi nghiệp sáng tạo; nêu cao tinh thần tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc...

Cho rằng, thể chế phải trở thành lợi thế cạnh tranh về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, thể chế giải phóng sức lao động, sáng tạo của con người. Thể chế không phải vật chất, nhưng tạo ra vật chất. Thể chế, dù đang là "điểm nghẽn của điểm nghẽn" nhưng là tư duy nên dễ làm, có thể làm nhanh, hiệu quả cao.

Hoàn thiện thể chế phải quyết liệt, khẩn trương, nhất là đầu tư mua sắm công cho chuyển đổi số, cơ chế chi tiêu cho nghiên cứu, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu, ứng dụng, kinh doanh, xóa bỏ mọi rào cản. Cụ thể, tập trung hoàn thiện các quy định để tháo gỡ mọi điểm nghẽn, rào cản, giải phóng các nguồn lực. Cải cách phương thức quản lý, triển khai các nhiệm vụ khoa học, công nghệ, cơ chế tài chính, đơn giản thủ tục hành chính, giao tự chủ trong sử dụng kinh phí nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ.

Đặc biệt, theo Bộ trưởng, cần thí điểm cái mới để nhân rộng; đồng thời chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm, độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo, Sandbox; với Quỹ đầu tư mạo hiểm cho khởi nghiệp sáng tạo, ươm tạo công nghệ và chuyển đổi số, thì cơ chế là chấp nhận “có cái được, có cái mất”. Cùng với đó, cần tiếp tục thu hút có hiệu quả mọi nguồn lực đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Ngân sách cho nghiên cứu khoa học, công nghệ thực hiện theo cơ chế Quỹ, bảo đảm chi tiêu tập trung, có trọng tâm, trọng điểm…

Bên cạnh đó, cần xây dựng hạ tầng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Theo đó, ban hành Chương trình phát triển công nghệ và công nghiệp chiến lược. Quỹ đầu tư phát triển công nghiệp chiến lược (ưu tiên các lĩnh vực quốc phòng, không gian, năng lượng, môi trường, công nghệ sinh học, AI, vật liệu tiên tiến, bán dẫn, công nghệ năng lượng từ, robot và tự động hóa”. Thực hiện cơ chế hợp tác công tư để phát triển công nghệ chiến lược. Ví dụ, Nhà nước chi 30%, doanh nghiệp chi 70%, chung tay làm chủ công nghệ chiến lược. Ban hành chiến lược khoa học công nghệ trong khai thác, phát triển 3 không gian chiến lược: Không gian biển, không gian ngầm ,không gian vũ trụ…

Về trọng dụng và phát triển nhân tài, Bộ trưởng nêu rõ, cần xây dựng một số trường, trung tâm đào tạo tiên tiến, chuyên sâu về AI. Có cơ chế đặc thù hợp tác công tư trong đào tạo nhân lực công nghệ số. Xây dựng các nền tảng đào tạo số, đại học số, nâng cao năng lực số trong xã hội. Phát triển đội ngũ giảng viên, nhà khoa học đủ năng lực về khoa học cơ bản, chip bán dẫn, kỹ thuật và công nghệ then chốt. Hợp tác với các đại học quốc tế hàng đầu. Đổi mới mạnh mẽ chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế. Hiện đại hóa phương thức đào tạo, ứng dụng công nghệ tiên tiến, AI trong đào tạo.

Quản lý theo mục tiêu, không quản lý theo cách làm

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh chuyển đổi số trong hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị, nâng cao năng lực quản trị quốc gia, hiệu lực quản lý nhà nước trên các lĩnh vực, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

“Cần đưa toàn bộ hoạt động của các cơ quan lên môi trường số. Phát triển hệ thống giám sát, điều hành thông minh nhằm tăng cường quản lý công. Cải cách thủ tục hành chính, nâng cao dịch vụ công trực tuyến, dịch vụ số, cá nhân hóa dựa trên dữ liệu. Chỉ đạo điều hành trực tuyến, ra quyết định dựa trên dữ liệu. Dùng công nghệ để tăng cường giám sát, đánh giá, trách nhiệm giải trình các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền. Đồng thời có chính sách thu hút, giữ chân nhân lực khoa học công nghệ, chuyển đổi số làm việc tại cơ quan nhà nước”, Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng lưu ý, “Nghị quyết số 57- NQ/TW lần đầu nhấn mạnh Đảng phải đi đầu về chuyển đổi số, Đảng đi trước, làng nước theo sau thì mới thành công”.

Ngoài ra, Bộ trưởng cũng lưu ý các nhiệm vụ, giải pháp như thúc đẩy mạnh mẽ, hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong doanh nghiệp; tăng cường hợp tác quốc tế…

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh việc Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số do Tổng Bí thư Tô Lâm trực tiếp làm Trưởng ban cũng như việc thành lập Hội đồng tư vấn quốc gia về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Chính phủ cũng đã xây dựng Chương trình hành động và trong năm 2025 cơ bản sẽ xong về thể chế.

Với việc xây dựng các Chương trình hành động, Bộ trưởng cho rằng, cần chú trọng 5 nguyên tắc, đó là lượng hóa nhiệm vụ thành mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể; giao nhiệm vụ cho người đứng đầu phụ trách trực tiếp chỉ đạo; phân bổ nguồn lực phù hợp để triển khai nhiệm vụ; xây dựng công cụ đo lường trực tuyến kết quả thực hiện theo quý/năm, định kỳ đánh giá, công bố công khai; kết quả thực hiện là cơ sở đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ, đặc biệt là với người đứng đầu.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, giống như "Nghị quyết khoán 10 cho nông nghiệp cách đây 40 năm, nhưng lần này với Nghị quyết số 57- NQ/TW của Bộ Chính trị, từ chỗ thiếu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, chúng ta sẽ tiến tới đủ, thừa, xuất khẩu và xuất khẩu lớn về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, giống như chúng ta đã làm được đối với nông nghiệp”.

Cũng theo Bộ trưởng, giống như "Nghị quyết khoán 10 cho nông nghiệp cách đây 40 năm, nhưng lần này với Nghị quyết số 57- NQ/TW của Bộ Chính trị, từ chỗ thiếu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, chúng ta sẽ tiến tới đủ, thừa, xuất khẩu và xuất khẩu lớn về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, giống như chúng ta đã làm được đối với nông nghiệp”.

Tinh thần của Nghị quyết số 57- NQ/TW là "quản lý theo mục tiêu, không quản lý theo cách làm, là trao quyền tự chủ và trách nhiệm cho người làm, chấp nhận rủi ro và đánh giá dựa trên hiệu quả tổng thể, là người làm được hưởng lợi từ thành quả lao động và sáng tạo" - Bộ trưởng nhấn mạnh.