Bệnh giun rồng tái xuất : Cách nhận biết và phòng ngừa hiệu quả

Bệnh giun rồng là bệnh do ký sinh trùng Dracunculus medinensis gây ra. Bệnh lây nhiễm sang người thông qua việc ăn uống thực phẩm có chứa ấu trùng của D. medinensis.

Theo ThS.BSCKI-BSNT Huỳnh Võ Quốc Kha (Phòng khám Dị ứng – Miễn dịch, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM – Cơ sở 3), bệnh giun rồng chủ yếu xuất hiện ở các quốc gia đang phát triển, nơi điều kiện vệ sinh còn kém, đặc biệt là tại châu Phi (Nam Sudan, Ethiopia, Mali), thường gặp ở người làm nông.

Bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở nhóm trưởng thành từ 15–45 tuổi, không phân biệt giới tính. Gần đây, Việt Nam cũng đã ghi nhận hơn 20 ca bệnh trong 5 năm qua (2020–2025), chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Yên Bái, Phú Thọ, Thanh Hóa, Hòa Bình. Phần lớn người bệnh là nam giới, có tiền sử ăn thực phẩm thủy sinh sống hoặc chưa được nấu chín.

Từ nguồn thực phẩm đến lúc gây bệnh, giun rồng trải qua một chu trình phức tạp mà mọi người cần hiểu rõ để chủ động phòng tránh.

Chu trình lây nhiễm giun rồng

- Người bị nhiễm bệnh khi uống nước không vệ sinh, có chứa copepod – là loài giáp xác nhỏ mang ấu trùng của Dracunculus medinensis.

- Sau khi được uống vào, giáp xác chết và giải phóng ấu trùng, các ấu trùng này xuyên qua thành dạ dày và ruột rồi xâm nhập vào ổ bụng và khoang sau phúc mạc.

- Sau khi trưởng thành và giao phối, giun đực chết, còn giun cái (dài 70-120 cm) sẽ di chuyển trong mô dưới da hướng về bề mặt da.

- Khoảng 1 năm sau khi nhiễm, giun cái gây ra mụn nước trên da, thường ở vùng chi dưới xa cơ thể, sau đó mụn sẽ vỡ ra. Khi tổn thương này tiếp xúc với nước, giun cái thoát ra khỏi da và phóng thích ấu trùng vào nước.

- Giáp xác ăn các ấu trùng này, sau hai tuần và hai lần lột xác, chúng phát triển thành ấu trùng giai đoạn lây nhiễm.

Khi ấu trùng xâm nhập vào cơ thể, ấu trùng xuyên qua niêm mạc dạ dày và thành ruột, di chuyển vào mô liên kết, rồi phát triển thành giun trưởng thành. Giun đực chết sau khi giao phối. Giun cái trưởng thành sau 9-14 tháng, có thể dài tới 1 mét, di chuyển dưới da.

Đặc biệt, giai đoạn đầu bệnh thường không có triệu chứng, khoảng 1 năm sau khi nhiễm, giun cái hướng đến bề mặt da mát hơn và bắt đầu thoát ra ngoài, thường là bàn chân.

Đồng thời, tại vị trí giun thoát ra có thể xuất hiện mụn nước, loét, phù, ngứa và đau. Người bệnh thường ngâm chân vào nước để giảm đau, khiến giun chui ra khỏi mụn nước và phóng thích ấu trùng giai đoạn 1 vào nước, có thể có nhiều con giun cùng thoát ra một lúc.

Quá trình kéo dài đến 8 tuần hoặc lâu hơn, triệu chứng toàn thân có thể gồm: sốt, phát ban, buồn nôn, nôn, tiêu chảy.

Giun rồng hiếm khi gây tử vong

ThS BSCKI BSNT. Huỳnh Võ Quốc Kha cho biết, giun rồng hiếm khi gây tử vong. Các biến chứng nặng thường do nhiễm khuẩn thứ phát hoặc nhiễm khuẩn huyết. Áp xe có thể xảy ra khi giun di chuyển đến các cơ quan khác như phổi, màng tim, tủy sống.

Bên cạnh đó, khi giun đi qua khớp, có thể gây đau khớp và co rút cơ.

Trong một số trường hợp, nếu giun chết trước khi thoát ra, chúng có thể bị vôi hóa, gây đau. Nếu giun bị đứt khi đang thoát ra, có thể gây viêm nặng, phù, nhiễm khuẩn huyết hoặc viêm mô tế bào.

Chẩn đoán chủ yếu dựa trên triệu chứng lâm sàng đặc trưng là thấy giun chui ra từ vết loét hoặc xét nghiệm máu có thể thấy tăng bạch cầu ái toan.

Nếu giun chết và bị vôi hóa, có thể phát hiện qua hình ảnh X-quang, cần chẩn đoán để phân biệt với bệnh giun chỉ hay viêm mô tế bào.

Việc điều trị bệnh giun rồng chủ yếu là lấy giun ra khỏi cơ thể một cách chậm rãi, kết hợp chăm sóc vết thương và kiểm soát cơn đau. Người bệnh được điều trị triệu chứng bằng thuốc giảm đau, kháng viêm, kháng histamin để giảm ngứa; đồng thời bôi thuốc kháng sinh tại chỗ để ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát hoặc sử dụng kháng sinh toàn thân trong trường hợp viêm mô tế bào, nhiễm khuẩn huyết hay áp xe.

ThS BSCKI BSNT. Huỳnh Võ Quốc Kha khuyến cáo, phòng bệnh là biện pháp hiệu quả duy nhất hiện nay. Người dân cần tuân thủ nguyên tắc ăn chín, uống sôi; tuyệt đối không sử dụng thực phẩm sống hoặc chưa qua chế biến, đặc biệt là các loài thủy sinh.

Đặc biệt, người mắc bệnh cần tránh tiếp xúc với nguồn nước dùng chung để hạn chế nguy cơ lây lan mầm bệnh ra cộng đồng.