Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 diễn ra từ ngày 25-26.2, có hơn 600 đại biểu tham dự trực tiếp, trong đó có trên 230 đại biểu quốc tế, tăng hơn 2,5 lần so với năm 2024. Đặc biệt, Diễn đàn năm nay vinh dự có sự hiện diện của Tổng thống Timor Leste José Ramos-Horta; Thủ tướng Malaysia, Chủ tịch ASEAN 2025 Dato’ Seri Anwar bin Ibrahim; Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon; Tổng thư ký ASEAN Kao Kim Hourn; cùng thông điệp ghi hình của Thủ tướng Thái Lan, Chủ tịch Ủy ban châu Âu và Phó Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc; trên 10 Phó Thủ tướng, Bộ trưởng các nước tham dự trực tiếp và gửi thông điệp ghi hình, 160 đại biểu ngoại giao đoàn (trong đó có 40 Đại sứ) và 230 đại biểu trong nước (gồm 20 lãnh đạo bộ ngành, 10 lãnh đạo tỉnh, thành phố).
Phát biểu bế mạc Diễn đàn, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn khẳng định sau hai ngày thảo luận sôi nổi, Diễn đàn đã hoàn thành chương trình nghị sự đầy tham vọng với hàng trăm ý kiến đóng góp, các khuyến nghị sâu sắc giúp giải quyết những vấn đề quan trọng, từ các xu hướng lớn đến vai trò của phụ nữ trong xây dựng hòa bình, cho tới việc xem xét lại những nguyên tắc cơ bản của ASEAN đến quản trị công nghệ mới nổi, và nhiều nội dung khác.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao nhấn mạnh, bầu không khí thảo luận sôi nổi, nhiều phiên kéo dài hơn thời gian dự kiến, cho thấy rõ tính cấp bách của những thách thức mà các nước trong khu vực đối mặt cũng như quyết tâm chung để tìm giải pháp giải quyết những thách thức.
Theo Phó Thủ tướng, Bộ trưởng, từ những cuộc thảo luận phong phú, Diễn đàn đã đạt được một số đồng thuận rõ ràng. Trước hết, trật tự thế giới đang trải qua những chuyển đổi to lớn với rất nhiều bất ổn và phức tạp chưa từng thấy. Những diễn biến gần đây trong quan hệ các nước lớn, đặc biệt là trong cạnh tranh nước lớn là minh chứng rõ nét nhất cho những thay đổi này đối với trật tự thế giới cũng như tầm nhìn của ASEAN. “Với ASEAN, việc chèo lái qua giai đoạn chuyển đổi đầy bất định của trật tự toàn cầu có thể sẽ là vấn đề mang tính quyết định cho thế hệ chúng ta”, Phó Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn phát biểu.
Thứ hai, những tác động mang tính đột phá và đôi khi là mang tính khó lường đến từ sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là từ cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, bao gồm trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và Internet vạn vật (IoT). Sự ra đời gần đây của mô hình Deepseek AI của Trung Quốc và bước đột phá của Microsoft với con chip lượng tử Majorana-one, chỉ là những chỉ dấu ban đầu của một cuộc cách mạng công nghệ đang diễn ra rất nhanh chóng. Và nếu không nhanh chóng có sự chuẩn bị, chúng ta sẽ bị bỏ lại phía sau ngày càng xa hơn nữa. Những tiến bộ tương tự trong các công nghệ tiên tiến trong một vài tháng, hay vài năm tới sẽ tiếp tục định hình lại nền kinh tế - xã hội của chúng ta theo những cách mà chúng ta mới chỉ bắt đầu hiểu rõ.
Thứ ba, chúng ta ghi nhận tầm quan trọng ngày càng lớn của các thách thức an ninh phi truyền thống. Những tác động ngày càng gia tăng của mối đe dọa trên không gian mạng, biến đổi khí hậu, cùng những hệ lụy sâu rộng về kinh tế - xã hội do tình trạng già hóa dân số nhanh chóng, đòi hỏi những giải pháp sáng tạo vượt ra ngoài ranh giới quốc gia và huy động nguồn lực ở mức cao nhất.
Thứ tư, mặc dù ASEAN đang đối mặt những thách thức chưa từng có trong giai đoạn chuyển đổi toàn cầu này, những thách thức đó cũng mở ra cơ hội khẳng định sức mạnh tập thể và vai trò lâu dài của Hiệp hội.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn khẳng định, với giá trị cốt lõi là tinh thần đoàn kết và vai trò trung tâm, ASEAN có thể tiếp tục duy trì vị thế là một bên trung gian đáng tin cậy, một diễn đàn đối thoại chiến lược và như Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đã nói, một 'ngọn hải đăng hy vọng' cho phát triển bền vững, chủ nghĩa khu vực mở rộng và trật tự dựa trên luật lệ.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn cho rằng, Diễn đàn đã nêu bật một số lĩnh vực cần tiếp tục đối thoại và cân nhắc kỹ lưỡng. "ASEAN nên duy trì nguyên tắc và giá trị cốt lõi của mình như thế nào trong khi vẫn phải phát triển và thích ứng để kịp thời ứng phó biến đổi toàn cầu?", Phó Thủ tướng, Bộ trưởng đặt vấn đề, đồng thời dẫn chứng một số ý kiến ủng hộ cách tiếp cận táo bạo; sự cần thiết của việc ASEAN tiếp tục duy trì cơ chế ra quyết định dựa trên đồng thuận và nguyên tắc không can thiệp.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng khẳng định, những năm qua, ASEAN đã thảo luận nhiều về cách thay đổi quy trình ra quyết định nhằm nâng cao hiệu quả. Các cuộc trao đổi giữa các tổ chức, giới học giả, tiếp tục nêu lên khía cạnh này. Sau gần 60 năm tồn tại, ASEAN có thể duy trì được vai trò, uy tín và vị thế trung tâm chính nhờ sự nhất quán với nguyên tắc xây dựng đồng thuận.
Theo Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn, các cuộc thảo luận tại Diễn đàn cũng đặt ra những câu hỏi cốt lõi về vai trò ASEAN trong một thế giới ngày càng phân mảnh. Trong khi một số ý kiến ủng hộ việc ASEAN đảm nhận vai trò chủ động hơn trên trường quốc tế, những ý kiến khác nhấn mạnh sự cần thiết phải tập trung củng cố gắn kết và hội nhập nội khối.
“Nhìn về tương lai, con đường phía trước đòi hỏi chúng ta phải có những cam kết quan trọng. Chúng ta cần duy trì và củng cố đoàn kết, khả năng thích ứng và tính bao trùm của ASEAN – những nguyên tắc cốt lõi mà Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh trong bài phát biểu khai mạc, vốn là nền tảng cho thành công của chúng ta. Chúng ta cần cam kết tăng cường đầu tư công nghệ trọng yếu và xây dựng lập trường chung về quản trị công nghệ mới. Cuối cùng, chỉ có công nghệ mới có thể giúp khu vực chúng ta thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn cho biết, các cuộc thảo luận chuyên môn tại Diễn đàn đều cho rằng, sự phát triển của ASEAN cần lấy khoa học và công nghệ làm công cụ cốt lõi để thúc đẩy toàn bộ khu vực tiến lên.
“Cuối cùng, vì 'vị thế trung tâm phải được khẳng định và củng cố liên tục', chúng ta cần nỗ lực đổi mới cách thức khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực và quản lý quan hệ với đối tác bên ngoài, bao gồm cả các nước lớn", Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn đề xuất.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng nhận định, sự tham gia tích cực và những quan điểm mới mẻ từ tất cả đại biểu, bao gồm nhiều học giả trẻ, đã góp phần làm phong phú thêm các trao đổi và thể hiện mối quan tâm sâu sắc của cộng đồng quốc tế đối với con đường phát triển tương lai của ASEAN; cho rằng khi ASEAN hoàn thiện chương trình chiến lược cho Tầm nhìn Cộng đồng 2045, những ý kiến và đề xuất từ Diễn đàn này sẽ là nguồn tham khảo quý giá.
Trước đó, cũng trong chiều 26.2, Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 tiếp tục với Phiên toàn thể thứ tư với chủ đề: “Quản trị các công nghệ mới nổi nhằm đảm bảo an ninh toàn diện” và Phiên toàn thể thứ năm có chủ đề: “Vai trò gắn kết và thúc đẩy hòa bình của ASEAN trong một thế giới phân mảnh”.
Trong phiên toàn thể thứ tư, các ý kiến thảo luận có chung nhận định cho rằng, quản trị các công nghệ mới nổi là yếu tố then chốt để đảm bảo an ninh toàn diện cho khu vực Đông Nam Á trong bối cảnh thế giới đầy biến động. Các đại biểu đã đi sâu tìm hiểu mối tương tác đa chiều giữa công nghệ tiên tiến và an ninh khu vực tại ASEAN và trên thế giới. Các chuyên gia cùng thảo luận về cơ hội và thách thức của trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán lượng tử, sinh học tổng hợp và các công nghệ mới nổi khác trong cả lĩnh vực quân sự lẫn dân sự. Đặc biệt, trọng tâm là tìm điểm cân bằng giữa đổi mới công nghệ và quản trị có trách nhiệm, xử lý các rủi ro tiềm ẩn và xây dựng khuôn khổ đạo đức.
Các đại biểu đã cùng thảo luận sôi nổi, tập trung vào xây dựng các chuẩn mực quốc tế, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, thúc đẩy hành vi có trách nhiệm của các quốc gia và thiết lập cơ chế giám sát hiệu quả, từ đó tạo điều kiện để những công nghệ quan trọng có thể đóng góp tích cực vào việc củng cố an ninh toàn diện của ASEAN.
Trong phiên toàn thể thứ năm, các đại biểu tập trung thảo luận về tiềm năng và vai trò của ASEAN trong việc thu hẹp khoảng cách giữa các nước trong một thế giới phân mảnh. Nội dung thảo luận xoay quanh vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang được định hình lại, đặc biệt nhấn mạnh khả năng thúc đẩy đối thoại trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc. Bên cạnh đó, các chuyên gia cùng tập trung phân tích cách thức để ASEAN có thể tận dụng vị thế đặc thù của mình trong thúc đẩy hợp tác, bao gồm hợp tác tiểu đa phương mà vẫn duy trì đoàn kết nội khối; tìm ra những giải pháp mới nhằm nâng cao tiếng nói của ASEAN tại các diễn đàn quốc tế, đồng thời củng cố vai trò gắn kết, cân bằng giữa lợi ích khu vực và những thách thức toàn cầu của ASEAN.
