Basel III nền tảng của trật tự tài chính mới

Trong cuộc họp cuối tuần trước tại trụ sở Ngân hàng thanh toán quốc tế (BIS) tại thành phố Basel (Thụy Sỹ), đại diện ngân hàng trung ương và cơ quan kiểm soát tài chính của 27 quốc gia đã đạt được thỏa thuận về các quy định ngân hàng mới, trong đó có việc nâng mức vốn dự trữ để tăng cường khả năng đối phó và ngăn chặn tái diễn một cuộc khủng hoảng tài chính trong tương lai. Thống đốc Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) Jean-Claude Trichet - chủ tịch Ủy ban Basel - cho rằng thỏa thuận vừa đạt được là công cụ cơ bản để củng cố các tiêu chuẩn tài chính toàn cầu, góp phần duy trì ổn định tài chính lâu dài và từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thế giới. Còn Chủ tịch Ngân hàng Dự trữ liên bang Mỹ (FED) Ben Bernanke gọi các tiêu chuẩn mới là “một bước tiến quan trọng trong việc giảm thiểu tác động xấu và mức độ nghiêm trọng của các cuộc khủng hoảng tài chính trong tương lai”.

Thỏa thuận Basel III ra đời sau khi “người anh” của nó là Basel II “chết yểu” do không thể ngăn chặn cơn bão tài chính vừa qua. Nội dung mấu chốt của Basel III là quy định các ngân hàng phải tăng mức vốn dự trữ, đặc biệt là vốn của các cổ đông hoặc của chủ sở hữu. Có như vậy, các ngân hàng mới có thể tự thoát khỏi khủng hoảng thay vì phải phụ thuộc vào các gói giải cứu của chính phủ và sẽ phải thận trọng hơn trong cấp phát tín dụng.

Theo thỏa thuận mới, tổng vốn dự trữ bắt buộc tối thiểu của các ngân hàng được nâng lên đến 7%-8,5% vào cuối thập kỷ này, cụ thể phần vốn dưới dạng các cổ phiếu và lãi dự trữ tăng từ 2% lên 4,5% và vốn điều hòa tăng lên 2,5%. Như vậy, các ngân hàng sẽ phải dự trữ thêm một lượng tiền khẩn cấp được gọi là “vùng đệm bảo toàn” chiếm 25,5% vốn. Để giúp các ngân hàng có thời gian huy động tài chính, các quy định mới sẽ được thực hiện theo từng giai đoạn, bắt đầu từ năm 2013 và được thực hiện hoàn toàn vào năm 2019. Mục tiêu của việc tăng vốn dự trữ dùng trong trường hợp khẩn cấp là nhằm đảm bảo các ngân hàng đứng vững trong thời kỳ khủng hoảng tài chính-kinh tế nhờ có sẵn một khoản tiền dự trữ cần thiết để bù đắp những thua lỗ trong thời gian này.

Các quy định mới còn yêu cầu loại một số tài sản ra khỏi nguồn dự trữ thích hợp, thay vào đó là những tài sản giá trị hơn, bắt đầu từ năm 2013. Đó cũng sẽ là công cụ để cấm các ngân hàng chia tiền thưởng tùy tiện hay chia cổ tức quá cao, ngay cả trong trường hợp nguồn vốn bị đe dọa, đồng thời cho phép các nhà điều phối tiếp tục nghiên cứu để đưa ra mức vốn dự trữ đệm cao hơn đối với những ngân hàng giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế thế giới... Tóm lại, mục tiêu của Basel III là hạn chế rủi ro, phòng ngừa, ngăn chặn khủng hoảng tái phát và ràng buộc các ngân hàng vào trách nhiệm.

Theo giới chuyên gia, các quy định nâng mức vốn nhằm tránh tái diễn sự sụp đổ của hệ thống ngân hàng giống như vụ phá sản của ngân hàng Mỹ Lehman Brothers năm 2008, dẫn đến cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Có thể thấy rõ thỏa thuận Basel III -mang dáng dấp của bộ luật ngân hàng toàn cầu- là thay đổi lớn nhất đối với ngành ngân hàng thế giới trong nhiều thập kỷ qua, đặt nền tảng cho kế hoạch cải tổ ngành tài chính thế giới mà một số nước đề xuất sau khi xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính kéo theo suy thoái kinh tế toàn cầu.

Thỏa thuận Basel III còn phải chờ đại diện của Nhóm 20 nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20) thông qua vào cuối năm nay (nhân dịp Hội nghị G20 ở Hàn Quốc) mới có hiệu lực. Nhưng từ lúc này, có thể coi Basel III -với những quy định về những tiêu chuẩn cao và điều kiện nghiêm ngặt trong việc tăng cường kiểm soát hệ thống ngân hàng- đã trở thành nền tảng quan trọng cho việc xây dựng một trật tự tài chính quốc tế mới.